Soạn bài Ôn tập và kiểm tra phần Tiếng Việt (tiếp theo) Ngữ văn 8 đầy đủ

Hãy xác định kiểu câu nghi vấn, cầu khiến, cảm thán, trần thuật trong số các câu sau:

a. U nó không được thế!

-> Câu trên là câu cầu khiến.

b. Người ta đánh mình không sao, mình đánh người ta thì mình phải tù, phải tội. 

-> Câu trên là câu trần thuật.

c. Chị Cốc béo xù đứng trước cửa nhà ta ấy hả?

-> Câu trên là câu nghi vấn.

d. Này, các em không để chúng nó yên được à?

-> Câu trên là câu nghi vấn.

e. Các em đừng khóc.

-> Câu trên là câu cầu khiến.

g. Ha ha!

-> Câu trên là câu cảm thán.

h. Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới/ Nước bao vây, cách biển nửa ngày sông.

-> Câu trên là câu trần thuật.

Hãy xác định kiểu hành động nói thể hiện ở từng câu:

a. Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!

(Tố Hữu)

-> Hành động nói trong câu trên là: Bộc lộ cảm xúc.

b. Nhà cháu đã túng lại phải đóng cả suất sưu của chú nó nữa, nên mới lôi thôi như thế. Chứ cháu có dám bỏ bễ tiền sưu của nhà nước đâu?

(Ngô Tất Tố)

-> Hành động nói trong câu trên là: Phủ định.

c. Các em phải gắng học để thầy mẹ được vui lòng và để thầy dạy các em được sung sướng.

(Thanh Tịnh)

-> Hành động nói trong câu trên là: Khuyên.

d. Nếu không có tiền nộp sưu cho ông bây giờ, thì ông sẽ dỡ cả nhà mày đi, chửi mắng thôi à?

(Ngô Tất Tố)

-> Hành động nói trong câu trên là: Đe dọa.

e. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa.

(Lí Công Uẩn)

-> Hành động nói trong câu trên là: Khẳng định.

Dựa vào hành động nói đã được xác định ở bài tập trên, viết lại các câu (b), (d) dưới một hình thức khác:

- Cháu đâu có dám bỏ bê tiền sưu của nhà nước!

- Ông không chỉ chửi mắng, ông sẽ chửi cả nhà mày nếu không có tiền sưu nộp cho ông.

Hãy viết lại câu sau đây bằng cách chuyển từ in đậm vào những vị trí có thể được:

Chị Dậu rón rén bưng một bát [cháo] lớn đến chỗ chồng nằm.

(Ngô Tất Tố)

Chuyển những từ in đậm:

(1) Chị Dậu bưng một bán lớn rón rén đến chỗ chồng nằm.

(2) Rón rén bưng một bán lớn, chị Dậu đến chỗ chồng nằm.

(3) Chị Dậu đến chỗ chồng nằm, (tay) rón rén bưng một bát lớn.

Hãy viết lại câu sau đây bằng cách đặt cụm từ in đậm vào vị  trí khác trong câu này:

Hoảng quá, anh Dậu vội để bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, không nói được câu gì.

(Ngô Tất Tố)

Đặt cụm từ in đậm vào những vị trí khác nhau:

(1) Anh Dậu hoảng quá vội để bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, không nói được câu gì.

(2) Anh Dậu để vội bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, hoảng quá không nói được câu gì cả.

(3) Anh Dậu để vội bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó, hoảng quá không nói được câu gì.

(4) Vội để bát cháo xuống phản và lăn đùng ra đó,không nói được câu gì,anh Dậu hoảng quá.

Hãy phân tích chỗ khác nhau trong cách diễn đạt ở câu đã cho với câu viết lại ở bài tập trên đây:

- "Anh Dậu vội để bát cháo xuống phản" vì "hoảng quá".

- "Anh Dậu lăn đùng ra đó" do "hoảng quá".

- "Anh Dậu không nói được câu gì" vì "hoảng quá".

-> Cách diễn đạt của tác giả trong ngữ liệu trên cho thấy dụng ý của tác giả là muốn diễn tả hành động hoảng của anh Dậu, chúng ta thấy hai tiếng "hoảng quá" rõ ràng ta xác lập một quan hệ nguyên nhân kết quả. Nó chi phối những vị ngữ - thành phần thông báo quan trọng nhất của câu. Hai tiếng “hoảng quá” ở câu này thường được coi là thành phần đề ngữ của câu.