Soạn bài Hành động nói (tiếp theo) Ngữ văn 8 đầy đủ

Đánh số thứ tự trước mỗi câu trần thuật trong đoạn trích dưới đây. Xác định mục đích nói của những câu ấy bằng cách đánh dấu (+) vào ô thích hợp và dấu (-) vào ô không thích hợp theo bảng dưới:

(1) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. (2) Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. (3) Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. (4) Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. (5) Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.

(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)

Các kiểu câu thực hiện hành động nói:

- Câu nghi vấn thực hiện hành động nói: hỏi, điều khiển, bộc lộ cảm xúc.

- Câu trần thuật thực hiện hành động nói: trình bày, bộc lộ cảm xúc, điều khiển, hứa hẹn.

- Câu cảm thán: bộc lộ cảm xúc.

- Câu cầu khiến thực hiện hành động: điều khiển.

Tìm các câu nghi vấn trong bài Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn:

- "Từ xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước đời nào không có?".

- "Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi có muốn vui vẻ phỏng có được không?".

- "Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi không muốn vui vẻ phỏng có được không?".

- "Nếu vậy, rồi đây sau khi giặc giã dẹp yên, muôn đời để thẹn, há còn mặt mũi nào đứng trong trời đất nữa?".

Hãy tìm những câu trần thuật có mục đích cầu khiến trong các đoạn trích dưới đây của Bác và cho biết hình thức diễn đạt ấy có tác dụng như thế nào trong việc động viên quần chúng:

a.

- Vì vậy, nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phải nâng cao tinh thần quyết chiến, quyết thắng, quyết tâm giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hoà bình thống nhất Tổ quốc.

- Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu, quét sạch nó đi.

- Đồng bào và chiến sĩ miền Nam anh hùng, dưới ngọn cờ vẻ vang của Mặt trận Dân tộc Giải phóng, liên tục tiến công, liên tục nổi dậy, kiên quyết tiến lên, giành lấy thắng lợi hoàn toàn. 

- Quân và dân miền Bắc quyết ra sức thi đua yêu nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm tròn nghĩa vụ của mình đối với đồng bào miền Nam ruột thịt […].

(Lời kêu gọi cả nước tiến lên đánh thắng giặc Mĩ xâm lược)

- Các câu trần thuật có mục đích cầu khiến trong ví dụ trên là:

+ "Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta, thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu, quét sạch nó đi".

+ " Quân và dân miền Bắc quyết ra sức thi đua yêu nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm tròn nghĩa vụ của mình đối với đồng bào miền Nam ruột thịt".

b. Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng.

[…] Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hào bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới.

(Di chúc)

- Câu trần thuật có mục đích cầu khiến trong ví dụ trên là: "Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hào bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới".

=> Những câu trần thuật trong đoạn văn mà Bác Hồ đã sử dụng nhằm kêu gọi mọi người đứng lên vì đất nước, dân tộc. Cụ thể việc dùng câu trần thuật với mục đích cầu khiến theo cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh có tác dụng làm cho người nghe (quần chúng) cảm thấy gần gũi với chính người đang ra lời kêu gọi từ đó thấy được nhiệm vụ mà vị lãnh tụ giao cho cũng chính là nguyện vọng của bản thân.

Tìm các câu có mục đích cầu khiến trong đoạn trích sau:

Dế Choắt trả lời tôi bằng một giọng rất buồn rầu:

- Thưa anh, em cũng muốn khôn nhưng khôn không được. Đụng đến việc là em thở rồi, không còn hơi sức đâu mà đào bới nữa […]. Hay bây giờ em nghĩ thế này… Song anh cho phép em mới dám nói…

Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phán bảo:

- Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.

Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:

- Anh đã nghĩ thương em như thế này thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang…

Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:

- Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!

Tôi về, không một chút bận tâm.

(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)

- Các câu có mục đích cầu khiến trong đoạn văn trên là:

+ "Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào".

+ "Anh đã nghĩ thương em như thế này thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang…".

+ "Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!".

-> Những câu văn trên nhằm giúp người đọc nhận thấy được tính cách của Dế Choắt hiền lành, yếu đuối và nhút nhát, Dế Mèn thì khinh khỉnh người khác, tự tin vào bản thân mình.

Nên dùng câu nào để hỏi người lớn trong những câu dưới đây:

a. Bác có biết bưu điện ở đâu không ạ?

b. Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu ạ.

c. Bưu điện ở đâu, hả bác?

d. Chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu với!

e. Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ?

- Các câu nên dùng để hỏi người lớn là: 

+ Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu ạ (câu b).

+ Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ? (câu e).

Đọc ngữ liệu sau và chọn cách ứng xử phù hợp:

Trong quán ăn, một người nói với một người bên cạnh: “Anh có thể chuyển giúp tôi lọ gia vị không ạ?”.

a. Lẳng lặng đưa lọ gia vị cho người kia.

b. Trả lời người kia: “Có chứ ạ. Cái lọ ấy không nặng đâu mà!”

c. Đưa lọ gia vị cho người kia và nói: “Mời anh” (hoặc “Mời chị”, “Mời bác”,…).

-> Câu ứng xử phù hợp nên chọn là: Đưa lọ gia vị cho người kia và nói: “Mời anh” (hoặc “Mời chị”, “Mời bác”,…).