Soạn bài Hội thoại (tiếp theo) Ngữ văn 8 đầy đủ

- Trong cuộc hội thoại số lượt lời của chú bé Hồng là hai lần và người cô là 5 lần.

- Trong ngữ liệu đã cho thực ra nhân vật chú bé Hồng còn có thể nói thêm haa lượt lời của mình nữa nhưng nhân vật này không nói và chọn cách im lặng, sự im lặng của chú bé Hồng thể hiện thái độ rất bất bình của cậu đối với người cô.

- Nhân vật chú bé Hồng đã thể hiện sự lễ phép của mình bằng cách kìm nén cảm xúc, giữ bình tĩnh và nhân vật Hồng đã không lên tiếng cắt lời cô khi bà nói những điều mà cậu không muốn nghe vì cậu ý thức được vai nói của mình (vai dưới, không được xúc phạm hay thốt ra những lời bất kính với người trên).

Qua cách miêu tả cuộc thoại giữa các nhân vật cai lệ, người nhà lí trưởng, chị Dậu và anh Dậu trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ chúng ta thấy:

- Trong ngữ liệu trên thì lượt lời của những nhân vật không có sự đồng đều nhau, chúng ta thấy trong cuộc hội thoại thì người có lượt lời nhiều nhất là tên cai lệ và chị Dậu; người nhà lí trưởng nói ít hơn; anh Dậu chỉ nói với chị Dậu sau khi cuộc xung đột giữa vợ anh và bọn cai lệ đã kết thúc.

- Trong cuộc thoại này, nhân vật cai lệ có lần đã cắt lời người khác trong khi giao tiếp.

- Xét về vai xã hội: Chị Dậu từ vai dưới (xưng cháu, gọi cai lệ là ông) chuyển lên vai ngang bằng, có ý kháng cự (xưng tao, gọi cai lệ là mày).

- Giọng cai lệ hống hách, cửa quyền (vai của những kẻ nha dịch trong làng xã ngày xưa); giọng của người nhà lí trưởng có vẻ nhẹ nhàng, dè dặt hơn.

- Cách xưng hô của các nhân vật cũng thể hiện rất rõ tính cách của các nhân vật: chị Dậu đảm đang, mạnh mẽ; cai lệ hung hăng, ngạo mạn khinh người,…

a. Chúng ta thấy lượt lời giữa cái Tí và chị Dậu có sự thay đổi theo mạch thời gian trong truyện "Tức nước vỡ bờ" của nhà văn Ngô Tất Tố, cụ thể là trong đoạn thoại, lúc đầu, Cái Tí nói rất nhiều (bằng giọng hồn nhiên) còn chị Dậu chỉ im lặng. Nhưng sau đó, cái Tí nói ít hẳn đi, ngược lại chị Dậu lại nói nhiều hơn.

b. Cách miêu tả của nhà văn như vậy là rất phù hợp với sự phát triển tính cách của các nhân vật: Cái Tí, khi chưa biết mình bị bán, nó nói chuyện rất hồn nhiên, vô tư nhưng sau đó, khi biết mình bị bán, nó sợ hãi đau buồn và nói ít hẳn đi. Trong khi đó, lúc đầu, chị Dậu vì bị buộc phải bán con lại sắp phải thông báo tin dữ cho con nên chịu chỉ im lặng, lúc sau khi đã nói ra sự thật, chị phải nói nhiều để vừa an ủi, vừa thuyết phục hai đứa con nghe theo lời mình.

c. Nhà văn đã chú ý nhấn mạnh đến sự hồn nhiên và lòng hiếu thảo của cái Tí, sự nhấn mạnh này nhằm tạo thêm sự xót xa cho người đọc, khiến cho bi kịch của câu chuyện nhà chị Dậu càng tăng thêm, chị Dậu thì càng xót xa hơn khi phải bán đi đứa con vừa đảm đang lại vừa ngoan ngoãn. Trong khi đó, nỗi bất hạnh dồn xuống đầu cái Tí và sự tuyệt vọng của nó như càng nặng nề thêm.

- Sự "im lặng" của nhân vật tôi trong câu chuyện Bức tranh của em gái tôi nhằm biểu thị:

+ Sự ngỡ ngàng, bất ngờ của nhân vật "tôi" trong cái nhìn đầy yêu thương của người em gái đối với mình. Đây là điều thường ngày nhân vật tôi không nhận thấy.

+ Sự xấu hổ vì trước đó nhân vật tôi toàn nhìn thấy điểm xấu của em gái, trong khi người em lại luôn yêu thương mình.

Nhận xét về câu tục ngữ và câu thơ của Tố Hữu:

- Nếu trong cuộc hội thoại việc nói chỉ đem lại những điều không hay, tiêu cực, dễ gây bất hòa thì lúc đó cần im lặng để giữ được tình bạn, tình đoàn kết, cần tránh to tiếng, tránh điều qua tiếng lại không cần thiết…

- Nhưng lúc cần nói sự thật, dụt dè, nhút nhát không dám dùng tiếng nói để bảo vệ sự thật thì khi đó im lặng trở thành tội lỗi.