Soạn bài Câu nghi vấn (tiếp theo) Ngữ văn 8 đầy đủ

- Các câu nghi vấn trong những đoạn trích trên:

+ "Hồn ở đâu bây giờ?"

+ "Mày định nói cho cha mày nghe đấy à?"

+ "Có biết không?... phép tắc gì nữa à?"

+ "Một người hằng năm chỉ cặm cụi lo lắng vì mình… văn chương hay sao?"

+ "Con gái tôi vẽ đấy ư?"

- Những câu nghi vấn trên không dùng để hỏi mà dùng để:

a. Câu nghi vấn ở ngữ liệu (a) dùng để bộc lộ sự nuối tiếc, khao khát về quá khứ của tác giả.

b. Câu nghi vấn ở ngữ liệu (b) dùng để bộc lộ sự tức giận, đe dọa của tên cai lệ.

c. Câu nghi vấn ở ngữ liệu (c) dùng để bộc lộ sự đe dọa, quát nạt của tên quan hộ đê.

d. Câu nghi vấn ở ngữ liệu (d) dùng để khẳng định vai trò của văn chương trong đời sống.

e. Câu nghi vấn ở ngữ liệu (d) dùng để bộc lộ sự ngạc nhiên của nhân vật người bố.

a. Hỡi ơi Lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng, lão cũng có thể làm liều như ai hết…Một người như thế ấy! … Một người đã khóc vì trót lừa một con chó!…Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên luỵ đến hàng xóm, láng giềng… Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn…

(Nam Cao, Lão Hạc)

-> Câu nghi vấn là: "Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?" dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc.

b.

Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối

Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan?

Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn

Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới?

Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,

Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng?

Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng

Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,

Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật?

- Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?

(Thế Lữ, Nhớ rừng)

-> Câu nghi vấn là: Các câu trong khổ thơ đều là câu nghi vấn (trừ thán từ: Than ôi!) dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc.

c. Mỗi chiếc lá rụng là một cái biểu hiện cho một cảnh biệt li. Vậy thì sự biệt li không chỉ có một nghĩa buồn rầu, khổ sở. Sao ta không ngắm sự biệt li theo tâm hồn một chiếc lá nhẹ nhàng rơi?

(Khái Hưng, Lá rụng)

-> Câu nghi vấn là: "Sao ta không ngắm sự biệt li theo tâm hồn một chiếc lá nhẹ nhàng rơi?" dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc.

d. Vâng, thử tưởng tượng một quả bong bóng không bao giờ vỡ, không thể bay mất, nó cứ còn mãi như một vật lì lợm…Ôi, nếu thế thì còn đâu là quả bóng bay?

(Hoàng Phủ Ngọc Tường, Người ham chơi)

-> Câu nghi vấn là: "Ôi, nếu thế thì còn đâu là quả bóng bay?" dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc.

a. Các câu nghi vấn là:

- "Sao cụ lo xa quá thế?"

- "Tội gì bây giờ nhịn đói mà để tiền lại?"

- "Ăn mãi hết đi thì đến lúc ấy lấy gì mà lo liệu?"

→ Chúng ta có thể nhìn thấy những câu nghi vấn trên đều có một đặc điểm chung nổi bật của câu nghi vấn đó là có dấu hỏi chấm khi kết thúc câu, và sử dụng có từ "thế", "gì". Mục đích câu hỏi của ông giáo dùng để khuyên lão Hạc. Còn lão Hạc dùng câu hỏi thể hiện sự buồn bã, lo lắng về tương lai.

b. Câu nghi vấn là: "Cả đàn bò giao cho thằng bé người không ra người, ngợm không ra ngợm ấy chăn dắt làm sao?"

→ Dấu hiệu: các từ để nghi vấn "làm sao", có dấu chấm hỏi cuối câu. Mục đích thể hiện sự chê bai, không tin tưởng của nhân vật phú ông.

c. Câu nghi vấn là: "Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử?"

→ Dấu hiệu: từ nghi vấn "ai", dấu hỏi kết thúc câu. Mục đích câu nghi vấn trên dùng để khẳng định tình mẫu tử của măng tre (thảo mộc).

d. Câu nghi vấn là: "Thằng bé kia, mày có việc gì? Sao lại đến đây mà khóc?"

→ Dấu hiệu: từ để hỏi " gì", "sao" và dấu hỏi chấm kết thúc câu. Mục đích dùng để hỏi.

=> Trong các câu trên, câu ở đoạn (a), (b), (c), (d) có thể được thay thế bằng các câu khác không phải câu nghi vấn, nhưng có chức năng tương đương.

Hai câu nghi vấn không dùng để hỏi:

- Hồng ơi? Mình thấy thật ngưỡng mộ cuộc sống sang chảnh của bạn.

- Sao anh ta có thể làm vậy với cô ấy được thế nhỉ?

- Chúng ta có thể nhận thấy ở một vài trường hợp cụ thể thường có những câu nghi vấn không dùng để hỏi mà dùng để chào, chẳng hạn như "Hôm nay bạn xinh thế?",...Trong trường hợp này, người nghe không nhất thiết phải trả lời vào nội dung câu hỏi, mà có thể trả lời bằng một câu chào khác. Quan hệ giữa người nói và người nghe thường là quen biết hoặc thân mật.