Ca Huế trên sông Hương Ngữ văn 7

a. Tác giả:

- Hà Ánh Minh vừa là nhà thơ, vừa nhà báo.

- “Ca Huế trên sông Hương” của tác giả Hà Minh Ánh, được đăng trên báo “Người Hà Nội”

b. Tác phẩm:

- Tác phẩm “Ca Huế trên sông Hương” là tác phẩm thành công nhất của ông.

- Bố cục gồm có hai phần:

+ Phần 1 (từ đầu đến “lí hoài nam”): Giới thiệu về Huế - cái nôi của những làn điệu dân ca

+ Phần 2 (còn lại): Những đặc sắc của ca Huế và sơ lược về cách biểu diễn, thưởng thức ca Huế trên sông Hương.

- Các làn điệu dân ca Huế:

+ Các điệu hò: đánh cá, cấy trồng, đưa linh, chèo cạn, bài thai, giã gạo, bài chòi, bài tiệm, nàng vung, hò lơ, hò ô, xay lúa...

+ Các điệu lí: con sáo, hoài xuân, hoài nam...

+ Các điệu nam: nam ai, nam bình, nam xuân, quả phụ, tương tư khúc, hành vân...

- Các nhạc cụ biểu diễn: Đàn tranh, nguyệt, tì bà, nhị, đàn tam, đàn bầu, sáo, cặp sanh, chũm choẹ, các loại trống…

- Tên các bản đàn: Lưu thuỷ, kim tiền; xuân phong, long hổ, tứ đại cảnh; 60 tác phẩm thanh nhạc và khí nhạc.

=> Ca Huế phong phú, giàu bản sắc, các nhạc cụ phong phú, đa dạng nhiều chủng loại khác nhau điều đó tạo nên sức hấp dẫn rất riêng của dân ca xứ Huế.

- Các điệu lí, hò:

+ Gửi gắm ý tình trọn vẹn.

+ Từ ngữ địa phương dùng nhuần nhuyễn và phổ biến, ngôn ngữ thể hiện tài ba, phong phú, có điệu hò buồn bã, có điệu náo nức, nồng hậu…thể hiện lòng khát khao, chờ mong. Hoài vọng tha thiết của tâm hồn Huế.

- Các bản đàn đánh đơn hay song tấu, hoà tấu…du dương, trầm bổng, réo rắt, lúc khoan, lúc nhặt làm nên tiết tấu xao động tận đáy hồn người

- Các khúc điệu Nam:

+ Buồn man mác, thương cảm, bi ai, vương vấn…

+ Có khi lại không vui, không buồn...

+ Có sôi nổi, vui tươi, có buồn cảm, bâng khuâng, có tiếc thương ai oán...

- Ca nhi và ca công rất trẻ.

+ Nam mặc áo dài the, quần thụng, khăn xếp

+ Nữ mặc áo dài, khắn đóng duyên dáng

- Ca nhi:

+ Cất lên những khúc điệu Nam

+ Tiếng đàn hoà tiếng hát réo rắt, du dương, bay bổng, vương vấn đêm trăng khuya, trên mênh mông dòng sông thơ mộng.

- Nhạc công: Dùng các ngón đàn trau chuốt, ngón nhấn, vả, mổ, day, bấm, chớp, búng, ngón phi, rãi. Hàng loạt các động từ chuyên môn tả cách chơi đàn

- Cảnh đêm trăng trên sông Hương thơ mộng và đẹp.

- Nghe và nhìn trực tiếp các ca công, ca nhi ngồi. đứng trên thuyền rồng biểu diễn.

- Cảnh:

+ Đêm thành phố lên đèn như sao sa,.

+ Màn sương dày dần lên-> cảnh vật mờ đi trong một màu trắng đục.

+ Thuyền rồng, không gian rộng thoáng, sàn gỗ mui vòm, trang trí lộng lẫy, đầu rồng trước mũi như muốn bay lên.

+ Trăng lên, gió mơn man, dịu nhẹ. Dòng sông trăng gợi sóng, con thuyền bồng bềnh.

+ Không gian yên tĩnh bỗng bừng lên những âm thanh.

+ Đêm đã về khuya… Thiên Mụ hiện ra mờ ảo, ngọn tháp Phước Duyên dát ánh trăng vàng.

+ Sóng vỗ ru mạn thuyền , gợn vô hồi xa mãi cùng ngững tiếng đàn réo rắt, du dương.

+ Tiếng gà gáy, tiếng chuông chùa Thiên Mụ gọi canh năm...

- Tình- Con người - hoạt động:

+ Bừng lên những âm thanh hoà tâm xao động hồn người.

+ Hoà tấu du dương, trầm bổng, Bốn nhạc khúc réo rắt mở đầu xao động hồn người.

+ Ca nhi cất tiếng hát: thong thả, trang trọng.

+ Trong khoang thuyền vào đầy ắp lời ca tiếng nhạc.

+ Con gái Huế tâm hồn phong phú, âm thầm, kín đáo và sâu thẳm.

2.5. Nguồn gốc ca Huế

- Từ ca nhạc dân gian => các làn điệu dân ca Huế và Nam - Bắc + Một dải miền Trung.

- Ca nhạc cung đình: Dùng trong các buổi lễ tết tôn nghiêm quý phái, trang trọng và uy nghi.

-> Ca Huế thật tao nhã, lịch thiệp, sang trọng và rất duyên dáng.

-> Thưởng thức ca Huế là thú ăn chơi sành điệu của người cố đô và là một sinh hoạt văn hoá rất tao nhã, lịch sự.

-> Ca Huế xứng đáng là niềm tự hào của Huế, của văn hoá cổ truyền Việt Nam.

- Cố đô Huế nổi tiếng không chỉ với những danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử mà còn nổi tiếng bởi các làn điệu dân ca và âm nhạc cung đình. Ca Huế là một hình thức sinh hoạt văn hóa - Âm nhạc thanh lịch và tao nhã, một sản phẩm tinh thần đáng trân trọng, cần được bảo tồn và phát triển.

- Sử dụng bút pháp liệt kê kết hợp với giải thích, bình luận

- Miêu tả đặc sắc, gợi hình, gợi cảm, chân thực

Câu 1. Hãy nêu những hiểu biết của em về xứ Huế như : vị trí địa lí, đặc điểm lịch sử, danh lam thắng cảnh, sản phẩm vật chất và sản phẩm văn hoá – tinh thần, … Theo em, nhắc đến Huế, người ta thường nhắc tới những gì tiêu biểu nhất ?

Gợi ý làm bài:

Những hiểu biết của em về xứ Huế : Câu trả lời tuỳ theo sự hiểu biết của mỗi em. Tuy vậy có thể nêu lên một số điểm theo yêu cầu của bài tập như :

+ Về vị trí địa lí : Huế thuộc miền Trung của Việt Nam, phía nam giáp Đà Nẵng, phía bắc giáp Quảng Trị.

+ Về đặc điểm lịch sử : Huế (Phú Xuân) từng là kinh đô của nhà Nguyễn hơn một trăm năm (từ năm 1802 đến năm 1945).

+ Về danh lam thắng cảnh : Huế có sông Hương, núi Ngự ; Huế có nhiều di tích lịch sử : thành nội, lăng tẩm của các triều vua nhà Nguvễn, các đền đài, chùa chiền, trong đó có chùa Thiên Mụ nổi tiếng.

+ Về sản phẩm vật chât và sản phẩm văn hoá – tinh thần : có nhiều món ăn, nhiều thứ bánh kẹo mang màu sắc Huê (như mè xửng…), có nón bài thơ, có nhiều điệu hò, làn điệu dân ca nổi tiếng.

- Theo em, nhắc đến Huế, người ta thường nhắc tới những gì tiêu biểu nhất ?

Tuỳ thuộc từng phương diện, mỗi phương diện có những nét tiêu biểu riêng. Khi nhắc đến Huế người ta thường nhắc tới sông Hương, núi Ngự, đến chùa Thiên Mụ, đến Phu Văn Lâu và các điệu hò, ca Huê thể hiện rõ nét tâm hồn của con người xứ Huế.

Câu 2. Em có nhớ hết được tên các làn điệu ca Huê và các nhạc cụ đã được nhắc tới trong bài văn không ? Việc giới thiệu như vậy có ý nghĩa gì ?

Gợi ý làm bài:

Bài viết chắc chắn là chưa nêu lên hết được tất cả các nhạc cụ và các làn điệu ca Huế. Tuy vậy, để nhớ hết được những gì tác giả nêu lên trong bài đã là rất khó. Điều này nói lên ca Huế hết sức đa dạng và phong phú.

Qua bài học này các em cần nắm một số nội dung chính sau:

- Thấy được vẻ đẹp của một sinh hoạt văn hoá ở Cố Đô Huế, một vùng dân ca phong phú về nội dung, giàu có về làn điệu và những con người tài hoa.

- Tìm hiểu văn bản nhật dụng kỹ năng phân tích nhân vật.

- Có ý thức giữ gìn những nét đẹp của văn hoá dân tộc.