Luyện từ và câu: Từ đồng âm Tiếng Việt 5

- Khái niệm từ đồng âm.

- Nêu được nghĩa của các từ đồng âm trong những ngữ liệu đã cho.

- Đặt được câu với từ đồng âm.

a. Câu hỏi: Đọc các câu sau đây:

(1) Ông ngồi câu cá.

(2) Đoạn văn này có 5 câu.

b. Hướng dẫn giải: Khi đọc hai câu trên cần chú ý đọc đúng, to, rõ ràng.

a. Câu hỏi: Dòng nào dưới đây nêu đúng nghĩa của mỗi từ "câu" ở bài tập 1?

- Bắt cá, tôm, … bằng móc sắt nhỏ (thường có mồi) buộc ở đầu một sợi dây.

- Đơn vị của lời nói diễn đạt một ý trọn vện,trên văn bản được mở đầu bằng một chữ cái viết hoa và kết thúc bằng một dấu ngắt câu.

b. Hướng dẫn giải: Định nghĩa ứng với từ “câu” ở bài tập 1 là:

- Câu (1): động từ "câu cá".

- Câu (2): danh từ: "5 câu".

Từ đồng âm là những từ giống nhau về âm nhưng khác hẳn nhau về nghĩa.

a. Câu hỏi: Phân biệt nghĩa của những từ đồng âm trong các cụm từ sau:

(1) Cánh đồng – tượng đồng – một nghìn đồng.

(2) Hòn đá – đá bóng.

(3) Ba và má – ba tuổi.

b. Hướng dẫn giải:

(1) Cánh đồng – tượng đồng – một nghìn đồng:

- Đồng (trong cánh đồng): là một khoảng đất rộng, bằng phẳng dùng để trồng trọt lúa, ngô, khoai

- Đồng (trong tượng đồng): là kim loại có màu đỏ thường dùng để kéo dây điện, dát mỏng, đúc tượng.

- Đồng (trong một nghìn đồng): dùng để chỉ đơn vị tiền tệ của Việt Nam.

(2) Hòn đá – đá bóng:

- Đá (trong hòn đá): là vật chất cấu tạo nên vỏ trái đất, có đặc tính rắn chắc. Dùng để lát đường, vật liệu xây dựng nhà cửa…

- Đá (trong đá bóng): một động tác của con người dùng chân đưa bóng đi một nơi nào đó.

(3) Ba và má – ba tuổi:

- Ba, má (trong ba và má): dùng để chỉ những người đã sinh ra mình.

- Ba (trong ba tuổi): từ chỉ số lượng 1, 2, 3, 4... thể hiện số tuổi tính từ khi mỗi người sinh ra.

a. Câu hỏi: Đặt câu để phân biệt các từ đồng âm bàn, cờ, nước.

b. Hướng dẫn giải:

- Đặt câu để phân biệt từ "bàn":

+ Chúng tôi mới mua một cái bàn màu hồng.

+ Cha mẹ tôi đang bàn bạc với nhau về công việc.

- Đặt câu để phân biệt từ "cờ":

+ Nước cờ này tôi đi quá chậm.

+ Không được giẫm chân lên lá cờ của Tổ quốc.

- Đặt câu để phân biệt từ "nước":

+ Tôi rất yêu nước tôi.

+ Tôi mới vừa uống một cốc nước chanh.

a. Câu hỏi: Đọc mẩu chuyện vui dưới đây và cho biết vì sao Nam tưởng ba mình đã chuyển sang làm việc tại ngân hàng.

Tiền tiêu

Nam: - Cậu có biết không, ba mình mới chuyển sang ngân hàng làm việc đấy.

Bắc: - Sao cậu bảo bố cậu là bộ đội?

Nam: - Đúng rồi, thư trước ba mình báo tin: "Ba đang ở hải đảo. Nhưng thư này ba mình nói là ba đang giữ tiền tiêu cho Tổ quốc".

Bắc: !!!

b. Hướng dẫn giải: Nam nhầm lẫn từ "tiêu" trong cụm từ "tiền tiêu" (tiền để tiêu) với tiếng "tiêu" trong từ đồng âm "tiền tiêu" (vị trí quan trọng, nơi có bố trí canh gác ở phía trước khu vực trú quân, hướng về quân địch).

a. Câu hỏi: Giải các câu đố sau:

- Trùng trục như con chó thui

Chín mắt, chín mũi, chín đuôi, chín đầu.

(Là con gì?)

- Hai cây cùng có một tên

Cây xòe mặt nước, cây lên chiến trường

Cây này bảo vệ quê hương

Cây kia hoa nở soi gương mặt hồ.

(Là cây gì?)

b. Hướng dẫn giải:

- Là con chó thui chín.

- Là cây hoa súng và khẩu súng.

Sau khi học xong bài này, các em cần nắm một số nội dung chính như sau:

- Hiểu được khái niệm từ đồng âm.

- Nhận diện và phân biệt được từ đồng âm.

- Vận dụng được từ đồng âm vào viết bài văn.