Luyện từ và câu: Từ trái nghĩa Tiếng Việt 5

- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.

- Tác dụng từ trái nghĩa là nổi bật những sự việc, hoạt động, trạng thái đối lập nhau.

- Cách dùng từ trái nghĩa tạo ra hai vế tương phản nhau.

a. Câu hỏi: So sánh nghĩa của các từ in đậm:

Phrăng Đơ Bô-en là một người lính Bỉ trong quân đội Pháp xâm lược Việt Nam. Nhận rõ tính chất phi nghĩa của cuộc chiến tranh xâm lược, năm 1949, ông chạy sang  hàng ngũ quân đội ta, lấy tên Việt là Phan Lăng. Năm 1986, Phan Lăng cùng con trai đi thăm Việt Nam, về lại nơi ông đã từng chiến đấu vì chính nghĩa.

b. Hướng dẫn giải:

- Phi nghĩa: Trái với đạo lí. Cuộc chiến tranh phi nghĩa là cuộc chiến tranh có mục đích xấu xa, không được những người có lương tri ủng hộ.

- Chính nghĩa: Đúng với đạo lí. Chiến đấu vì chính nghĩa là chiến đấu vì lẽ phải, chống lại cái xấu, chống lại áp bức, bất công…

-> Chính nghĩa và phi nghĩa là hai từ có nghĩa trái ngược nhau. Đó là những từ trái nghĩa.

a. Câu hỏi: Tìm những từ trái nghĩa với nhau trong câu tục ngữ sau: "Chết vinh còn hơn sống nhục".

b. Hướng dẫn giải:

- Từ trái nghĩa trong câu tục ngữ trên là: vinh - nhục; sống - chết.

+ Vinh: là vinh dự, được mọi người tôn trọng và đánh giá cao.

+ Nhục: là làm những việc làm đáng xấu hổ, nhục nhã và bị khinh bỉ.

+ Sống - chết: ý nói đến sự tồn tại của con con người.

a. Câu hỏi: Cách dùng các từ trái nghĩa trong câu tục ngữ trên có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện quan niệm sống của người Việt Nam ta?

b. Hướng dẫn giải: Cách dùng từ trái nghĩa như trên tạo ra hai vế tương phản nhau, có tác dụng lớn trong việc làm nổi bật quan niệm sống cao đẹp của người Việt Nam ta: thà chết đi mà được kính trọng , đề cao, để lại tiếng thơm cho muôn đời còn hơn sống mà bị người đời cười chê, khinh bỉ.

- Từ trái nghĩa là những từ có nghĩa trái ngược nhau.

- Ví dụ: sống - chết; đứng - ngồi; buồn - vui,...

- Việc đặt các từ trái nghĩa bên cạnh nhau có tác dụng là nổi bật những sự việc, hoạt động, trạng thái đối lập nhau.

- Cách dùng từ trái nghĩa như trên tạo ra hai vế tương phản nhau, có tác dụng lớn trong việc làm nổi bật quan niệm sống cao đẹp của người Việt Nam ta: thà chết đi mà được kính trọng , đề cao, để lại tiếng thơm cho muôn đời còn hơn sống mà bị người đời cười chê, khinh bỉ.

a. Câu hỏi: Tìm những cặp từ trái nghĩa trong mỗi thành ngữ, tục ngữ dưới đây:

(1) Gạn đục khơi trong.

(2) Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.

(3) Anh em như thể chân tay/ Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần.

b. Hướng dẫn giải: Những cặp từ trái nghĩa trong mỗi thành ngữ, tục ngữ:

(1) Đục - trong.

(2) Đen - sáng.

(3) Rách - lành.

a. Câu hỏi: Điền vào mỗi ô trống một từ trái nghĩa với từ in đậm để hoàn chỉnh các thành ngữ, tục ngữ sau:

(1) Hẹp nhà … bụng.

(2) Xấu người … nết.

(3) Trên kính … nhường.

b. Hướng dẫn giải: Những từ cần điền vào ô trống một từ trái nghĩa để hoàn chỉnh các thành ngữ, tục ngữ là:

(1) Hẹp nhà rộng bụng.

(2) Xấu người đẹp nết.

(3) Trên kính dưới nhường.

a. Câu hỏi: Tìm những từ trái nghĩa với mỗi từ sau:

(1) Hòa bình.

(2) Thương yêu.

(3) Đoàn kết.

(4) Giữ gìn.

b. Hướng dẫn giải: Các từ trái nghĩa như sau:

(1) Trái nghĩa với hòa bình là: chiến tranh, xung đột.

(2) Trái nghĩa với Thương yêu: căm ghét, giận hờn, thù hận.

(3) Trái nghĩa với Đoàn kết: chia rẽ, xung khắc.

(4) Trái nghĩa với Giữ gìn: tàn phá, phá hủy, phá hoại.

a. Câu hỏi: Đặt hai câu để phân biệt một cặp từ trái nghĩa vừa tìm được ở bài tập 3.

b. Hướng dẫn giải:

- Chúng ta không nên phá hoại những di sản của đất nước, mà cần phải giữ gìn và phát huy những di sản đó.

- Hòa bình mang đến cuộc sống yên vui cho mọi người, còn chiến tranh để lại những mất mát và đau khổ cho mọi người.

Sau khi học xong bài này, các em cần nắm một số nội dung chính như sau:

- Nhận diện được từ trái nghĩa.

- Biết cách sử dụng từ trái nghĩa.