Hormon kích thích tuyến giáp (TSH): ý nghĩa lâm sàng chỉ số xét nghiệm
Xét nghiệm hormon kích thích tuyến giáp nhằm chẩn đoán các tình trạng rồi loạn chức năng tuyến giáp (cường giáp và suy giáp). Để hiểu rõ hơn về phương pháp xét nghiệm này, mời các bạn tham khảo bài viết dưới đây!
Mục lục nội dung
1. Chỉ định xét nghiệm hormon kích thích tuyến giáp (TSH)
Để chẩn đoán các tình trạng rồi loạn chức năng tuyến giáp (cường giáp và suy giáp).
Để chẩn đoán phân biệt nguồn gốc suy giáp là tại tuyến giáp (suy giáp tiên phát) hay ngoài tuyến giáp (thứ phát): khi tiến hành định lượng đồng thời nồng độ T4 tự do.
Để theo dõi đáp ứng điều trị của bệnh nhấn bị rối loạn chức năng tuyến giáp.
2. Cách lấy bệnh phẩm hormon kích thích tuyến giáp (TSH)
Xét nghiệm được tiến hành trên huyết thanh.
Không nhất thiết phải yêu cầu bệnh nhân nhịn ăn trước khi lấy máu làm xét nghiệm. Nếu có thể được, khuyến cáo bệnh nhân tạm ngừng dùng các thuốc có thể gây ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.
Bệnh phẩm sau khi lấy cần được ly tâm và bảo quản đông lạnh nhanh chóng nếu cẩn chuyển tới phòng xét nghiệm để định lượng hormon.
3. Giá trị hormon kích thích tuyến giáp (TSH) bình thường
0,5 - 5 µU/ml hay 0,5 - 5 mUI/l.
Mặc dù có các dao động theo nhịp ngày đêm với một đỉnh bài tiết của TSH xảy ra ngay trước khi ngủ, song các giá trị của TSH thu được vẫn trong giới hạn bình thường. Các giá trị của TSH không biến đổi khi có tình trạng tress, gắng sức hay do glucose.
4. Tăng nồng độ hormon kích thích tuyến giáp (TSH)
Các nguyển nhấn chính thường gặp
Suy giáp nguồn gốc tại tuyến.
- Nếu nồng độ T3 và T4 bình thường: Suy giáp tiềm tàng.
- Nếu nồng độ T3 và hoặc T4 thấp: Suy giáp rõ rệt.
Dùng các thuốc gây suy gỉáp.
- Thuốc kháng giáp trạng (lod 131, propylthiourcil, strumazol).
- Amiodaron.
- Lithlum.
Có kháng thể kháng TSH hay có tình trạng kháng hormon giáp.
Cắt một phần hay toàn bộ tuyến giáp.
Cường giáp nguổn gốc tuyến yên (hiếm gặp): ví dụ tình trạng cường tuyến yên, u tế bào biểu mô tuyến yên (pitultary adenoma).
Sản xuất TSH lạc chỗ (vd: ung thư phổi, vú).
Viêm tuyến giáp Hashimoto và các viêm tuyến giáp khác.
Tuổi: 10% bệnh nhân > 60 tuổi có TSH tăng cao, mặt khác 25% số bệnh nhân này bị giảm nồng độ T3 hoặc T4.
Suy tuyến thượng thận tiên phát.
Trẻ sơ sinh: TSH tăng cao trong các giờ đầu sau sinh và trở lại bình thường trong vòng 5 ngày đầu.
Giảm thân nhiệt.
5. Giảm nồng độ hormon kích thích tuyến giáp (TSH)
Các nguyên nhân chính thường gặp
Cường giáp nguồn gốc tại tuyến giáp (do T3 và T4).
Suy giáp nguồn gốc tuyến yên hay dưới đồl (suy giáp thứ phát).
Tuyến giáp đa nhân (multlnodular thyrold gland).
Do dùng thuốc:
- Tinh chất giáp.
- Amlodaron.
- Chế phẩm chứa iod.
- Proprariolol
Một số bệnh nhân bình giáp có TSH thấp (1% dân số).
Giảm chức năng tuyến yên.
Hội chứng não thực thể (organlc braln syndrome).
6. Nhận định chung và ý nghĩa lâm sàng chỉ số xét nghiệm hormon kích thích tuyến giáp (TSH)
Nhận định chung
TSH (Hormon kích thích tuyến giáp [Thyroid Stimulating Hormone]) là một glycoprotein có trọng lượng phân tử 28 000 dalton do thùy trước tuyến yên tiết ra dưới sự kiểm soát của một hormon của vùng dưới đồi (TRH). Khi nồng độ hormon giáp trong dòng tuần hoàn giảm xuống hay khi cơ thể phải đương đẩu với tình trạng stress thực thể hay tâm thần, vùng dưới đồi bị kích thích để giải phóng ra hormon gây giải phóng hormon hướng tuyến giáp (thyrotropin-releasing hormone [TRH]. Khi được tiết ra, TRH sẽ kích thích thùy trước tuyến yên sản xuất hormon kích thích tuyến giáp (thyroid Stimulating Hormone [TSH]. Sau đó TSH kích thích sản xuất và giải phóng triiodothyronin (T3) và thyroxin (T4). Nếu nồng độ T3 và T4 tự do trong máu tăng lên, tuyến yên bị kích thích để làm giảm sản xuất TSH thông qua cơ chế điều hòa ngược (feedback) âm tính.
Hormon kích thích tuyến giáp (TSH) bao gồm hai chuỗi peptid alpha, bêta và một nhórn hydrocarbon. Trình tự các axit amin của chuỗi nhỏ alpha (sous unité alpha) giống hệt nhau giữa TSH, FSH, LH và HCG vì vậy có thể gặp các phản ứng chéo nhất là ở phụ nữ sau tuổi mãn kinh. Trái lại, trình tự các các axit amin của chuỗi nhỏ bêta (sous-unité beta) và nhóm hydrocarbon của các hormon tuyến yên khác biệt nhau, vì vậy đảm bảo tính đặc hiệu hormon và miễn dịch học.
Dự trữ TSH của tuyến yên được ước tính là 4 UI. TSH hàng ngày được bài xuất vào khoảng 165 µUI với thời gian bán hủy là 50 phút. Hormon này được thải trừ chủ yếu qua đường thận dưới dạng bất hoạt.
Vị trí tác dụng của TSH là ở tuyến giáp. Nó được cố định trên các thụ thể của các tế bào tuyến giáp và có khả năng làm tăng:
- Tình trạng phân bố mạch và kích thước tuyến giáp.
- Tình trạng bắt giữ iod của tuyến giáp.
- Tổng hợp các thyroglobulin.
- Tổng hợp và giải phóng các triiodothyronin (T3) và thyroxin (T4).
Mặt khác, TSH làm tăng chuyển hóa cùa glucose và có một tác động rõ rệt trên chuyển hóa lipid.
Bài xuất TSH của thùy trước tuyến yến được quyết định bởi các yếu tố:
1. Lượng hormon tuyến giáp tự do lưu hành trong hệ tuần hoàn:
Trong trường hợp suy giáp, giảm T4 hay T3 kích thích tuyến yên tiết TSH.
Trong trường hợp cường giáp, tăng T4 hay T3 ức chế tuyến yên tiết TSH.
2. TRH (thyrotropin Releasing Hormone) được vùng dưới đồi bài xuất. Hormon này kích thích tuyến yên tiết TSH.
Các yếu tố góp phần làm thay đổi kết quả xét nghiệm hormon kích thích tuyến giáp (TSH)
Mẫu bệnh phẩm bị vỡ hổng cầu có thể làm thay đổi kết quả xét nghiệm.
Các thăm dò tiến hành gần đây có sử dụng chất đồng vị phóng xạ có thể làm thay đổi kết quả xét nghiệm.
Nồng độ TSH chịu các biến đổi theo nhịp ngày đêm. Nồng độ nền xảy ra quanh thời điểm lúc 10h sáng và nồng độ cao nhất xảy ra quanh thời điểm lúc 10h đêm.
Các thuốc có thể làm tăng nồng độ TSH: Amiodaron, amphetamin, clomiphen, iod vô cơ, lithlum, methimazol, metoclopramid, morphin, nitroprussid, phenylbutazon, kali iodure, propylthiouracil, thuốc cản quang, sulfonamid, sulflonylurea, tiêm hormon gây giải phóng hormon giáp (TRH).
Các thuốc có thể làm giảm nồng độ TSH: Aspirin, dopamin, glucocorticoid, levodopa, phenyltoin, hormon giáp.
Ý nghĩa lâm sàng chỉ số xét nghiệm hormon kích thích tuyến giáp (TSH)
Xét nghiệm hữu ích để chẩn đoán các rối loạn chức năng tuyến giáp và nguồn gốc gây ra rối loạn này Khi lâm sàng nghỉ ngờ có tình trạng rối loạn chức năng giáp, xét nghiệm định lượng nồng độTSH là chỉ định đẩu tiên:
Các loại suy giáp:
- Nguồn gốc tuyến giáp: TSH tăng.
- Nguổn gốc tuyến yên hay dưới đồi: TSH thấp.
Các loại cường giáp
- Nguồn gốc tuyến giáp: TSH thấp.
- Nguồn gốc tuyến yên: TSH tăng.
Xét nghiệm giúp theo dõi tiến triển bệnh tuyến giáp và đánh giá hiệu quả điều trị (giảm dần nồng độ TSH ở các bệnh nhân bị suy giáp được điều trị bằng tinh chất giáp).
Độ nhạy của xét nghiệm TSH cho phép sử dụng xét nghiệm này như một test sàng lọc đơn độc tốt nhất để phát hiện tình trạng cường giáp và đối với các trường hợp bệnh nhân ngoại trú, định lượng nồng độ TSH huyết thanh được coi là test nhậy nhất để phát hiện tình trạng thừa hay thiếu hormon giáp nhẹ và khó phát hiện lâm sàng.
Nồng độ TSH ở mức giới hạn bình thường cao có thể đã là một bằng chứng gợi ý có suy giáp, trái lại nồng độ TSH thấp hay thậm chí không phát hiện được chưa đủ để phân biệt chắc chắn giữa một đối tượng bình thường với người bị cường giáp. Trong trường hợp nghi ngờ bì cường giáp hay suy giáp, thực hiện test TRH cùng với định lượng TSH ở thời điểm 0,20 và 60 phút thường giúp cỏ được chẩn đoán.
Điều trị bằng amiodaron gây tình trạng rối loạn chức năng tuyến giáp ở 14 -18% các bệnh nhân dùng amiodaron. Vì vậy trước khi bắt đầu điều trị cordaron cho bệnh nhân, cần định lượng nồng độ TSH cơ sở (nền) và sau đó theo dõi định kì 6 tháng/lần, xét nghiệm này trong suốt quá trình điều trị cordaron cho bệnh nhân.
Trên đây là một số thông tin liên quan đến Hormon kích thích tuyến giáp (TSH): ý nghĩa lâm sàng chỉ số xét nghiệm, hy vọng sẽ giúp các bạn có thêm những hiểu biết cần thiết trong quá trình tìm hiểu và điều trị bệnh!