Soạn bài Tính từ và cụm tính từ Ngữ văn 6 đầy đủ

a. Ếch cứ tưởng bầu trời trên đầu chỉ bé bằng chiếc vung và nó thì oai như một vị chúa tể.

(Ếch ngồi đáy giếng)

-> Tính từ trong câu văn trên là: bé, oai.

b. Nắng nhạt ngả maug vàng hòe. Trong vườn, lắc lư những chùm quả xoan vàng lịm [...]. Từng chiếc lá mít vàng ổi. Tàu đu đủ, chiếc lá sắn héo lại mở năm cánh vàng tươi.

-> Tính từ trong câu văn trên là: vàng hoe, vàng lịm, vàng ối, vàng tươi.

Những tính từ và ý nghĩa khái quát như sau:

- Tính từ chỉ màu sắc: xanh ngắt, vàng tía, tím than, xám xịt, ửng hồng,…

- Tính từ chỉ mùi vị: mặn, ngọt, chát, bùi, đắng,…

- Tính từ chỉ sắc thái: ủ rũ, hớn hở, âu sầu,…

=> Tính từ chỉ đặc điểm, tính chất của sự vật, hoạt động, trạng thái.

So sánh tính từ với động từ trên hai phương diện (về khả năng kết hợp với các từ đã, sẽ,... và khả năng làm chủ ngữ, vị ngữ trong câu):

- Động từ và tính từ thường có khả năng kết hợp với các từ: đã, sẽ, đang, cũng vẫn giống nhau...

- Tính từ có hết hợp hạn chế hơn với các từ hãy, đừng, chớ. Còn động từ có khả năng kết hợp mạnh.

- So với động từ, khả năng làm vị ngữ của tính từ hạn chế hơn.

- Cả tính từ và động từ đều có khả năng làm chủ ngữ trong câu.

Nhận xét khả năng kết hợp của những tính từ trong câu văn ở phần 1:

- Những tính từ có khả năng kết hợp với các từ chỉ mức độ (rất, quá, lắm) là: bé, oai.

- Những tính từ không có khả năng kết hợp với các từ chỉ mức độ là: vàng hoe, vàng lịm, vàng ối, vàng tươi.

- Có thể nhận định hiện tượng kết hợp của các tính từ ở trên bắt nguồn từ nguyên nhân sau đây: Các từ kết hợp được với từ chỉ mức độ là tính từ chỉ đặc điểm tương đối, còn các từ không kết hợp được với từ chỉ mức độ vì đó đã là tính từ chỉ đặc điểm tuyệt đối rồi.

- Cuối buổi chiều, Huế thường trở về trong một vẻ yên tĩnh lạ lùng đến nỗi tôi cảm thấy hình như có một cái gì đang lắng xuống thêm một chút nữa trong thành phố vốn đã rất yên tĩnh này.

(Hoàng Phủ Ngọc Tường)

-> Mô hình cấu tạo của những cụm tính từ in đậm trong câu trên là: Phần trước: vốn đã rất; Phần trung tâm: yên tĩnh; Phần sau: (trống).

- […] Trời bây giờ trong vắt, thăm thẳm và cao, mặt trăng nhỏ lại, sáng vằng vặc ở trên không.

(Thạch Lam)

-> Mô hình cấu tạo của những cụm tính từ in đậm trong câu trên là: Phần trước: (trống); Phần trung tâm: nhỏ, sáng; Phần sau: lại, vằng vặc ở trên không.

Phân loại những từ ngữ có thể làm phụ ngữ ở phần trước và phần sau cụm tính từ là:

- Từ ngữ có thể làm phụ trước: quan hệ thời gian (đã, đang, sẽ,...), sự tiếp diễn tương tự (lại, còn, cũng,...), mức độ (rất, lắm, quá,...), khẳng định hay phủ định.

- Từ ngữ có thể làm phụ sau: biểu thị vị trí (này, kia, nọ, ấy,...), sự so sánh (như...), mức độ (lắm, quá,...), phạm vi hay nguyên nhân...

Nhận xét năm câu văn trong truyện "Thầy bói xem voi" và chỉ ra những cụm tính từ trong các câu ấy:

a. Nó sun sun như con đỉa.

-> Cụm tính từ trong câu trên là: sun sun như con đỉa.

b. Nó chần chẫn như cái đòn càn.

-> Cụm tính từ trong câu trên là: chần chẫn như cái đòn càn.

c. Nó bè bè như cái quạt thóc.

-> Cụm tính từ trong câu trên là: bè bè như cái quạt thóc.

d. Nó sừng sững như cái cột đình.

-> Cụm tính từ trong câu trên là: sừng sững như cái cột đình.

đ. Nó tun tủn như cái chổi sể cùn.

-> Cụm tính từ trong câu trên là: tun tủn như cái chổi sể cùn.

Nhận xét việc dùng các phụ ngữ so sánh và tính từ trong những câu văn đã cho về mặt cấu tạo, hình ảnh của các tính từ, các sự vật được đem so sánh:

- Các phụ ngữ ở trên bổ sung ý nghĩa so sánh chứ không phải nhằm mục đích làm rõ sự vật.

- Các vật được đưa ra so sánh con đỉa, cái đòn càn, quạt thóc, cột đình, chổi sể cùn đều là những sự vật tầm thường, nhỏ bé không tương xứng với tầm vóc to lớn của con voi. Điều đó thể hiện sự hiểu biết nông cạn, hạn hẹp, phiến diện của các ông thầy bói.

So sánh cách dùng động từ và tính từ trong năm câu văn tả biển trong truyện "Ông lão đánh cá và con cá vàng":

- Những động từ và tính từ được dùng qua năm lần, theo mức độ tăng tiến: từ gợn sóng cho tới nổi sóng dữ dội.

- Hình ảnh dữ dội của con sóng tăng tiến: êm ả → nổi sóng dữ dội → nổi sóng mù mịt → nổi sóng ầm ầm.

- Ý nghĩa biểu tượng sóng: là thái độ, sự phản ứng của nhân dân trước sự tham lam của mụ vợ ông lão đánh cá.

Quá trình thay đổi từ không đến có, có rồi trở lại không trong đời sống của vợ chồng ông lão đánh cá trong truyện "Ông lão đánh cá và con cá vàng" thể hiện qua cách dùng các tính từ và những cụm danh từ như sau:

a. Những tính từ:

- cái máng lợn đã sứt.

- cái mạng lợn mới.

- cái máng lợn sứt mẻ.

=> Sự thay đổi ở các tính từ: Sứt mẻ → mới → sứt mẻ.

b. Những danh từ và tính từ có sự thay đổi:

- một túp lều nát.

- một ngôi nhà đẹp.

- một tòa lâu đài to lớn.

- một cung điện nguy nga.

- túp lều nát ngày xưa.

-> Sự thay đổi ở các danh từ và tính từ: túp lều → ngôi nhà → lâu đài → cung điện → túp lều.

=> Các tính từ thay đổi nhiều lần theo chiều hướng tốt đẹp lên nhưng cuối cùng lại trở về cái cũ nát như ban đầu.