Ánh trăng Ngữ văn 9

- Nguyễn Duy (1948).

- Tên khai sinh: Nguyễn Duy Nhuệ

- Quê: Thanh Hoá.

- Nguyễn Duy thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong thời kì khỏng chiến chống Mỹ cứu nước.

- Đến năm 1966 ông bắt đầu nhập ngũ và trở thành lính đường dây của bộ đội thông tin và tham gia chiến đấu ở nhiều mặt trận. Sau chiến dịch biên giới phía Bắc năm 1979 ông giải ngũ và làm việc tại  Tuần báo Văn Nghệ Hội nhà văn Việt Nam.

- Nguyễn Duy đã theo con đường làm thơ từ rất sớm, khi ông còn đang là một học sinh trường cấp 3 Lam Sơn. Ông được coi là một trong những cây bút tài hoa không chỉ bởi ở ngôn ngữ thơ mà còn ở hình tượng sáng tác gợi cảm, chân quê.

- Năm 1973, nhà thơ Nguyễn Duy đã đạt giải nhất cuộc thi thơ tuần báo văn nghệ với chùm thơ: Hơi ấm ổ rơm, Bầu trời vuông, Giọt nước mắt và nụ cười, Tre Việt Nam. Ngoài thơ, ông còn viết nhiều tiểu thuyết và bút ký.

- Từ năm 1977 ông là đại diện thường trú của báo Văn nghệ tại thành phố Hồ Chí Minh.

- Được nhận giải nhất cuộc thi thơ của báo Văn nghệ năm 1972 -1973.

- Năm 2007, nhà thơ Nguyễn Duy được nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật.

- Bài thơ: “Ánh trăng” được sáng tác năm 1978(ba năm sau khi nước nhà thống nhất) tại thành phố Hồ Chí Minh.Bài thơ được in trong tập thơ từng được tặng giải A của hội nhà văn Việt Nam năm 1984.

- Bố cục: 3 đoạn

+ Đoạn 1: 2 khổ đầu → Quan hệ giữa người và trăng trong quá khứ.

+ Đoạn 2: Khổ thứ 3 - 4 → quan hê giữa người và trăng trong hiện tại.

+ Đoạn 3: Khổ 5 - 6 → Cảm xúc và suy ngẫm của tác giả.

" Hồi nhỏ sống với đồng

với sông rồi với bể

hồi chiến tranh ở rừng

vầng trăng thành tri kỉ”

- Vầng trăng gắn với tuổi thơ thời thơ ấu: Hồi nhỏ sống với  đồng với bể.

- Trăng gắn với những năm tháng quân ngũ ở rừng.

⇒ Trăng trở thành người bạn tri kỉ.

- Nghệ thuật: nhân hoá → trăng gần gũi thân thiết gắn bó với người

- Khi đó con người sống giản dị, thanh cao,chân thật trong sự hoà hợp, gần gũi với thiên nhiên: “ Trần trụi với thiên nhiên…. cây cỏ”

2.2. Cảm nghĩ về vầng trăng hiện tại

“ Từ hồi về thành phố

Quen ánh điện cửa gương

vầng trăng đi qua ngõ

như người dưng qua đường”

- Người sống ở những buyn - đinh cao tầng,có đầy đủ tiện nghi hiện đại, có điện thắp sáng suốt ngày đêm.

- Trăng trở nên xa lạ, không còn gắn bó với người như trước nữa, thậm chí cả 2 đều tự thấy xa lạ với nhau

- Thời gian, không gian sống đổi thay, điều kiện sống cũng khác: con người có ánh điện,cửa gương nên coi thường, dửng dưng,vì không còn cần đến trăng.

⇒ Cuộc sống hiện đại,tiện nghi dễ làm con người ta quên đi những giá trị trong quá khứ.

“ Thình lình đèn điện tắt

phòng buyn-đinh tối om

vội bật tung cửa sổ

đột ngột vầng trăng tròn”

- Tình huống: mất điện bất ngờ “thình lình”->người vội vã đi tìm nguồn sáng

“ vội bật tung cửa sổ”

⇒ Trăng hiện lên bất ngờ: một vầng trăng tròn đầy, vẹn nguyên.

“Ngửa mặt lên nhìn mặt

có cái gì rưng rưng

như là đồng là bể

như là sông là rừng

Trăng cứ tròn vành vạnh

kể chi người vô tình

ánh trăng im phăng phắc

đủ cho ta giật mình.”

- Cảm xúc “ có cái gì rưng rưng”

- "rưng rưng” → niềm xúc động dâng trào, dung động,xao xuyến, gợi nhớ thương.

+ Gặp lại người bạn tri kỉ,tình nghĩa thuỷ chung ngày nào.

+ Ánh trăng tròn đầy,vẹn nguyên làm sống dậy một thời quá khứ đẹp đẽ.

- Điệp từ “là”, phép liệt kê(sông, đồng, bể, rừng ) liên tiếp dồn dập diễn tả kỉ niệm trong quá khứ ùa về.

- Trăng luôn là vẻ đẹp vĩnh hằng của thiên nhiên.

- Trăng bao dung độ lượng, tình nghĩa thuỷ chung không đòi hỏi đền đáp.

- Trăng “ im phăng phắc”: sự nghiêm khắc nhắc nhở,sự trách móc trong im lặng.

- Cái “giật mình” đáng trân trọng của con người đi tìm lại chính mình, tự thấy phải thay đổi cách sống để tự hoàn thiện mình.

⇒ Con người phải biết trân trọng những giá trị truyền thống tốt đẹp trong quá khứ.

- Từ một tâu chuyện riêng, bài thơ như một lời nhắc nhở chính mình, củng cố, cảnh tỉnh ở người đọc về thái độ sống “uống nước nhớ nguồn”, ân nghĩa thuỷ chung với qúa khứ.

- Kết cấu: Giống như một câu chuyện nhỏ kể theo trình tự thời gian, không gian có diễn, có nhân vật và sự việc.

- Giọng thơ: lúc tâm tình tự nhiên, khi dâng cao ngỡ ngàng, khi thiết tha trầm lắng suy tư.

- Thể thơ năm chữ: kết hợp hài hoà tự sự,trữ tình, nghị luận;tiết tấu nhịp nhàng, mỗi khổ viết liền mạch như một câu thơ, tạo sức truyền cảm.

- Sử dụng nhiều biện pháp tu từ: So sánh, nhân hoá, điệp từ.

- Hình ảnh “ánh trăng” mang ý nghĩa biểu tượng.

Câu 1. Phát biểu ngắn gọn về giá trị tư tưởng của bài thơ Ánh trăng.

Gợi ý làm bài:

- Ánh trăng cần căn cứ vào vẻ đẹp, ý nghĩa của hình ảnh vầng trăng, về chủ đề của bài thơ, cần gắn với đạo lí, lẽ sống cao đẹp của dân tộc Việt Nam. Từ đây, chúng ta càng nhận ra ý nghĩa nhắc nhở thấm thía của bài thơ.

- Từ một tâu chuyện riêng, bài thơ như một lời nhắc nhở chính mình, củng cố, cảnh tỉnh ở người đọc về thái độ sống “uống nước nhớ nguồn”, ân nghĩa thuỷ chung với qúa khứ.

Câu 2. Đặc sắc nghệ thuật của bài thơ Ánh trăng - Nguyễn Duy.

Gợi ý làm bài:

- Kết cấu.

- Giọng thơ.

- Thể thơ.

- Biện pháp tu từ.

- Hình ảnh ánh trăng mang ý nghĩa biểu tượng.

Qua bài học các em cần nắm một số nội dung chính sau:

- Hiểu những kỉ niệm về một thời gian lao nhưng nặng nghĩa tình của người lính.

- Sự kết hợp các yếu tố tự sự, nghị luận một tác phẩm thơ Việt Nam hiện đại

- Ngôn ngữ, hình ảnh giàu suy nghĩ, mang ý nghĩa biểu tượng.