Soạn bài Tổng kết từ vựng (tiếp theo) Ngữ văn 9 đầy đủ

- Cách phát triển từ vựng:

+ Phát triển nghĩa của từ trên cơ sở nghĩa gốc.

+ Phát triển số lượng từ ngữ:

Tạo thêm từ ngữ mới

Dùng từ mượn tiếng nước ngoài.

Dẫn chứng minh hoạ cho những cách phát triển của từ vựng đã được nêu trong sơ đồ trên.

• Phát triển nghĩa của từ trên cơ sở nghĩa gốc: trà: trà a-ti-sô, trà hà thủ ô, trà sâm, trà linh chi, trà tăm sen, trà khổ qua…

• Tạo thêm từ ngữ mới: ngân hàng máu, ngân hàng dữ liệu, ngân hàng câu hỏi…

• Dùng từ mượn tiếng nước ngoài: in-tơ-nét, săm, lốp, phanh…

Không thể có ngôn ngữ mà từ vựng chỉ phát triển theo cách phát triển số lượng từ ngữ. Cuộc sống mỗi ngày một phát triển, do vậy, cần có số lượng từ ngữ mới thích hợp để gọi tên các khái niệm mới. Nêu một ngôn ngữ chỉ phát triển từ vựng theo cách phát triển từ ngữ thì sẽ tạo ra một số lượng từ khổng lồ, gây cho người sử dụng nhiều khó khăn, đồng thời ngôn ngữ có quy luật “tiết kiệm” cùng một hình thức âm thanh nhưng có nghĩa khác nhau. Đây chính là cách phát triển nghĩa của từ trên cơ sở nghĩa gốc.

- Khái niệm Từ mượn.

• Nguồn gốc: là những từ của tiếng nước ngoài.

• Chức năng: biểu thị những sự vật, hiện tượng, đặc điểm… mà tiếng Việt chưa có từ thật thích hợp để biểu thị.

+ Ví dụ: độc lập, Xô viết, ô tô…

- Bộ phận từ mượn quan trọng nhất trong tiếng Việt là từ mượn tiếng Hán.

+ Ví dụ: nghĩa vụ, phục vụ, kinh tế, mĩ thuật…

- Ngoài ra, tiếng Việt còn mượn từ của một số ngôn ngữ khác như: tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Nga…

+ Ví dụ: ga, pê-đan, in-tơ-nét…

Lựa chọn cách hiểu đúng:

Trong các nhận định dẫn ỏ SGK, trang 135 – 136, nhận định (c) (Tiếng Việt vay mượn nhiều từ ngữ của các ngôn ngữ khác là để đáp ứng nhu cầu giao tiếp của người Việt) là đúng.

Nhận xét về các từ mượn

• Các từ săm, lốp, (bếp) ga, xăng, phanh… là những từ mượn. Tuy nhiên, chúng đã được Việt hoá hoàn toàn cả về âm đọc, nghĩa, cách dùng.

• Các từ a-xít, ra-đi-ô, vi-ta-min… là những từ mượn chưa được Việt hoá hoàn toàn. Mỗi từ được cấu tạo bằng nhiều âm tiết, mỗi âm tiết trong từ chỉ có chức năng cấu tạo vỏ âm thanh chứ không có nghĩa.

Khái niệm từ Hán Việt:

- Từ Hán Việt là từ gốc Hán nhưng đọc theo cách của người Việt. Cách đọc này dựa trên cơ sỗ ngữ âm tiếng Hán thời trung đại, chịu ảnh hưởng của hệ thông ngữ âm tiếng Việt, dần dần ổn định và được bảo tồn cho đến ngày nay.

- Nhiều nhà ngôn ngữ học cho biết từ Hán Việt chiếm khoảng 60 – 70% số từ trong tiếng Việt.

Chọn cách hiểu đúng.

Trong các cách hiểu dẫn ở SGK, trang 136, cách hiểu (b): Từ Hán Việt là bộ phận quan trọng của lớp từ mượn gốc Hán là đúng.

Khái niệm thuật ngữ và biệt ngữ xã hội:

- Thuật ngữ là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ, thường được dùng trong các văn bản khoa học, công nghệ.

Ví dụ: Nguyên tố là chất cơ sở có điện tích hạt nhân nguyên tử không thay đổi trong các phản ứng hoá học, tạo nên đơn chất hoặc hợp chất.

- Biệt ngữ xã hội là những từ chỉ dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định với mục đích vui đùa hay che giấu một điều gì đó.

Thảo luận về vai trò của thuật ngữ trong đời sống hiện nay. Cùng với sự phát triển của xã hội, trình độ dân trí của người Việt Nam không ngừng được nâng cao. Do đó, nhu cầu giao tiếp và nhận thức của ngươi dân về những vấn đề khoa học công nghệ ngày càng tăng. Vì vậy, thuật ngữ đóng vai trò ngày càng quan trọng trong giao tiếp hằng ngày của người dân.

Liệt kê một số từ ngữ là biệt ngữ xã hội: Ngỗng, quay, phao, trúng tủ… (học sinh); đi, đi dép, lái máy bay bà già… (bộ đội); mỗi, choai, bỉ vỏ… (bọn móc túi);…

 Các hình thức trau dồi vốn từ:

• Rèn luyện để nắm vững nghĩa của từ và cách dùng từ.

• Rèn luyện để biết thêm những từ chưa biết, làm tăng vốn từ.

Giải thích nghĩa của các từ:

• Bách khoa toàn thư: từ điển bách khoa, ghi đầy đủ tri thức của các ngành.

• Bảo hộ mậu dịch: chính sách bảo vệ sản xuất trong nước chống lại sự cạnh tranh của hàng hoá nước ngoài trên thị trường nước mình.

• Dự thảo: (1) bản thảo đưa ra để thông qua (danh từ); (2) thảo ra để thông qua (động từ).

• Đại sứ quán: cơ quan đại diện chính thức và toàn diện của một nhà nước ở nước ngoài, do một Đại sứ đặc mệnh toàn quyền đứng đầu.

• Hậu duệ: con cháu của người đã chết.

• Khẩu khí: khí phách của con người toát ra từ lời nói.

• Môi sinh: Môi trường sống của sinh vật.

 Sửa lỗi dùng từ:

a. Béo bổ không có trong tiếng Việt, có thể thay thế bằng từ béo bở: dễ mang lại nhiều lợi.

Có thể sửa lại như sau: Lĩnh vực kinh doanh béo bở này đã thu hút sự đầu tư của nhiều công ty lớn trên thế giới.

b. Đạm bạc: (sự ăn uống) chỉ cỡ mức tối thiểu với những thứ cận thiết, không có nhũng thức ăn ngon, đắt tiền. Không dùng để chỉ về cách đối xử.

Vì vậy, có thể thay từ đạm bạc bằng từ lãnh đạm.

Có thể sửa lại như sau: Ngày xưa Dương Lễ đối xử lãnh đam với Lưu Bình là để cho Lưu Bình thấy xấu hô mà quyết chí học hành, lập thân.

c. Tấp nập: Chỉ quang cảnh đông người hoạt động qua lại không ngớt. Không dùng để nói về việc đưa tin của báo chí.

Vì vậy, có thể thay từ tấp nập bằng từ rầm rộ.

Có thể sửa lại như sau: Báo chí đã rầm rộ đưa tin về sự kiện SEA Games 22 được tổ chức tại Việt Nam.