Soạn bài Các phương châm hội thoại Ngữ Văn 9 đầy đủ

• Điều An muốn biết là địa điểm học bơi cụ thể.
• Câu trả lời của Ba chỉ có nội dung hiển nhiên bơi (dưới nước), không có lượng tin cần thiết đáp ứng nhu cầu người đối thoại.

⇒ Cần chú ý nói đủ nội dung khi giao tiếp

- Đọc truyện "Lợn cưới, áo mới" ta thấy vì muốn khoe khoang nên cả hai anh chàng trong truyện trên đều đưa vào lời nói những nội dung không cần thiết. Đây cũng chính là yếu tố gây cười của truyện. Lẽ ra anh "lợn cưới" chỉ cần hỏi: "Bác có thấy con lợn nào chạy qua đây không?" và anh "áo mới" chỉ cần trả lời "tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả". Truyện cười này phê phán tính nói khoác.

- Truyện cười “Lợn cưới, áo mới” gây cười ở câu trả lời của hai anh chàng có tính khoe khoang. Cả hai chàng đều ra sức trả lời thừa thông tin người hỏi cần biết.

- Các nguyên tắc cần tuân thủ khi giao tiếp:

• Lời nói phải có thông tin, thông tin ấy phù hợp với mục đích giao tiếp.
• Nội dung lời nói phải đủ (không thừa, không thiếu).

Câu chuyện trên: 

• Phê phán tính nói khoác, nói không đúng sự thật.
• Câu chuyện trên nhắc nhở chúng ta: khi nói, nội dung lời nói phải đúng sự thật. Không nói những gì mà mình không tin là đúng, không có căn cứ chính xác. Đây cũng chính là phương châm về lượng mà người giao tiếp phải tuân thủ.

=> Khi giao tiếp, đừng nói những điều mà mình tin là không đúng hay không có bằng chứng xác thực (phương châm về chất)

a.  Trâu là một loài gia súc nuôi ở nhà.

• Câu này thừa cụm từ “nuôi ở nhà” vì “gia súc" có nghĩa là thú nuôi ở nhà.

b.  Én là một loài chim có hai cánh.

• Câu này thừa cụm từ “có hai cánh” vì tất cả loài chim đều có hai cánh.

• a. Nói có căn cứ chắc chắn: nói có sách, mách có chứng.
• b. Nói sai sự thật một cách cố ý nhằm che giấu điều gì đó: nói dối.
• c. Nói một cách hú họa, không có căn cứ: nói mò.
• d. Nói nhảm nhí, vu vơ: nói nhăng nói cuội.
• e. Nói khoác lác, làm ra vẻ tài giỏi: nói trạng.

Phương châm hội thoại về lượng đã không được tuân thủ. Câu hỏi “Rồi có nuôi được không?” là một điều rất thừa. Nếu không nuôi được thì làm sao có “tôi” (người bạn) được sinh ra từ “bố tôi”.

a. Đôi khi người ta dùng những cách diền đạt như: như tôi được biết, tôi tin rằng, nếu tôi không lầm thì, tôi nghe nói, theo tôi nghĩ, hình như là... đó là người nói tuân thủ phương châm về chất; tức là vấn đề mình đưa ra một nhận định hay truyền đạt một thông tin chưa có bằng chứng chắc chắn. Người nói phải dùng những cách nói trên để cho người nghe biết tính xác thực của nhận định hay thông tin mà minh chưa được kiểm chứng.

b. Đôi khi người ta dùng cách diễn đạt: như tôi đã trình bày, như mọi người đều biết đó là người nói tuân thủ phương châm về lượng. Trong giao tiếp khi cần dẫn ý, chuyển ý, người nói thường nhắc lại nội dung nào đó đã nói hay giả định mọi người đều biết. Cách nói trên nhằm báo cho người nghe biết về việc nhắc lại nội dung đả cũ là do chủ định của người nói.

• Ăn đơm nói đặt: Nói theo cách vu khống, đặt điều, bịa chuyện cho người khác
• Ăn ốc nói mò: Nói không có căn cứ.
• Ăn không nói có: Nói theo cách vu khống, bịa đặt.
• Cãi chày cãi cối: Cố tranh cãi, nhưng không có lý lẽ thuyết phục, đúng đắn.
• Khua môi múa mép: Nói ba hoa, khoác lác.
• Nói dơi nói chuột: Nói lăng nhăng linh tinh, không xác thực.
• Hứa hươu hứa vượn: Hứa hẹn lấy lòng nhưng không thực hiện.

⇒ Các thành ngữ trên đều chỉ những trường hợp vi phạm phương châm về chất. Phải tránh những cách nói, nội dung nói được chỉ ra trong các thành ngữ trên.