Đất nước (Nguyễn Đình Thi) Ngữ văn 12

- Ông sinh ngày 20 tháng 12 năm 1924 ở Luông Pra Băng (Lào). Tuy nhiên, nguyên quán của ông là ở làng Vũ Thạch, hiện nay là phố Bà Triệu thuộc địa phận phường Tràng Tiền, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Cha ông là một viên chức Sở bưu điện Đông Dương, từng sang làm việc ở Lào.

- Những năm 1940 ông tham gia Tổ Văn hóa Cứu quốc. Năm 1945 ông tham dự Hội nghị Quốc dân Tân Trào, sau đó được bầu làm Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa 1. Sau Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Đình Thi làm Tổng thư ký Hội Văn hóa cứu quốc.

- Sau năm 1954 ông tham gia công tác quản lý văn học nghệ thuật. Từ năm 1958 đến năm 1989 làm Tổng Thư ký Hội nhà văn Việt Nam. Từ năm 1995, ông là Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật.

- Ông mất ngày 18 tháng 4 năm 2003 tại Hà Nội.

- Hoàn thành 1955, đưa in trong tập “Người chiến sĩ”.

- Bố cục: 2 phần:

+ Phần đầu: từ đầu đến “những buổi ngày xưa vọng nói về”

→ Cảm hứng về đất nước.

+ Phần sau: tiếp đến hết.

→  Những chặng đường kháng chiến.

- Đau thương, căm hờn quyết tâm đứng lên chiến đấu:

+ Những hình ảnh tương phản: sự đau thương của đất nước trong chiến tranh.

+ Những từ ngữ diễn tả tâm trạng: sự hài hoà giữa cái chung – riêng, tình yêu lứa đôi – tình yêu đất nước.

- Sáng mùa thu trong thiên nhiên trong lành của núi rừng Việt Bắc à tác giả nhớ về mùa thu của Hà Nội năm xưa

- Một mùa thu đẹp, đặc trưng nhưng cũng rất buồn

- Những con người ra đi dứt khoát nhưng cũng đầy lưu luyến.

+ ″sáng mát trong″.

+ ″hương cốm″.

+ Lặp từ ″thu″.

+ ″sáng chớm lạnh″.

+ ″Xao xác hơi may″.

+ ″Thềm nắng – lá rơi đầy″.

⇒ mùa thu đặc trưng Hà Nội.

″Người ra đi / đầu không ngoảnh lại″ ⇒ thể hiện ý chí quyết tâm.

- Những thay đổi:

+ Tâm trạng con người: hào hứng, sôi nổi khi đứng giữa đất trời tự do.

+ Những hình ảnh, tính từ, điệp từ: khẳng định chủ quyền, sự trù phú, giàu có của đất nước.

- Sự suy tư, và tự hào về truyền thống anh hùng bất khuất của dân tộc.

→ Thu mới nơi Việt Bắc. Lòng kiêu hãnh, tự hào vẻ đẹp của đất nước, truyền thống bất khuất của dân tộc Việt Nam.

- Câu thơ 5 chữ ″mùa thu nay khác rồi″

- Lời thơ ngắn gọn, chắc khoẻ nhằm khẳng định sự thay đổi của hoàn cảnh xã hội, trong nhận thức của con người.

- Chú ý các biện pháp nghệ thuật tu từ, ngôn ngữ thơ.

+ Đứng – vui – nghe: niềm vui, sự hân hoan phơi phới.

+ Nghệ thuật nhân hoa, lối nói ẩn dụ.

+ Sự phối hợp thanh trắc thanh bằng.

⇒ Bức tranh thu đẹp, lóng lánh niềm vui sướng, tự hào.

+ Cụm từ ″Nước chúng ta″ – trang nghiêm, trang trọng.

+ Lặp từ ″Những″ – hình ảnh đất nước trù phú, mênh mông.

+ Tự láy ″đêm đêm″, ″rì rầm″ – sự liên tưởng về mỗi quan hệ giữa hiện tại và quá khứ.

- Đất nước anh dũng, kiên cường:

+ Biện pháp đối lập: sự tàn bạo của giặc và tấm lòng yêu nước của dân ta.

+ Sự thay đổi về cảnh vật: vừa chiến đấu vừa xây dựng.

+ Sự thay đổi con người: giản dị mà bất khuất, kiên cường, quật khởi.

- Con người Việt Nam đã đứng đúng tư thế hào hùng rũ bỏ vết nhơ nô lệ.

- Cánh đồng quê – chảy máu.

- Dây thép gai – đâm nát trời chiều.

- Bát cơm chan đầy nước mắt.

- Đứa đè cổ – đứa lột da.

- Ngời lên nét mặt quê hương.

- Bật lên những tiếng căm hờn.

⇒ quyết liệt, dữ dội

- Nghệ thuật đối lập:

+ Xiềng xích >< trời đầy chim.

+ Súng đạn >< đất đầy hoa.

⇒ khẳng định sức mạnh tinh thần, tâm hồn người Việt Nam

- Động từ ôm (trong câu thơ: ″ôm đất nước...″) được hiểu theo nghĩa như một tính từ: sự níu giữ, niềm tin yêu vô bờ, không để ai cướp lấy.

- Nổi bật và đặc sắt nhất vẫn là 4 câu thơ cuối bài ″Súng nổ...đứng dậy sáng loà″

+ Hình thức thể hiện: thơ 6 chữ cô đúc, rắc rỏi.

+ Bút pháp nhân hoá, kết hợp với sự linh hoạt, nhuần nhị trong việc đưa thành ngữ ″tức nước vỡ bờ″ vào thơ.

⇒ Tạo nên vẻ đẹp hào hùng, tráng lệ về con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam. Đoạn thơ đã khái quát được sức vươn dậy thần kỳ của dântộc Việt Nam chúng ta.

Đất nước là một tác phẩm thơ gây một ấn tượng mạnh nhờ vào chất chính luận – trữ tình hoà quyện tự nhiên, uyển chuyển. Tác phẩm đã khắc chạm thành công một tượng đài kỳ vĩ bằng thơ về con người Việt Nam. Tổ quốc Việt Nam

Câu 1. Anh/chị hãy nêu những nét chính về nội dung và nghệ thuật bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi.

Gợi ý làm bài:

a. Nội dung

Thể hiện cảm hứng tổng hợp, khái quát về đất nước. Đó là những suy cảm một đất nước đẹp giàu, hiền hoà, tình nghĩa; về lịch sử cách mạng của đất nước - một đất nước đau thương, nô lệ, lầm than đã đứng lên chiến đấu anh dũng và chiến thắng hào hùng.

b. Đặc sắc nghệ thuật

- Bài thơ giàu nhạc điệu, những tìm tòi và sáng tạo trong cách lựa chọn từ ngữ.

- Hình ảnh thơ vừa cụ thể vừa có tính khái quát cao, mang đặc trưng của lối tư duy và cảm xúc hiện đại.

- Sự tổ chức các ý thơ không theo lôgic truyền thống mà theo cảm hứng tổng hợp, tự do. Điều này làm nên chất mới lạ và phong cách riêng của thơ Nguyễn Đình Thi.

- Sử dụng thể thơ tự do với những câu thơ dài ngắn rất linh hoạt, phù hợp với sự Vận động của mạch cảm xúc trữ tình.

- Có sự phối hợp nhiều kiểu trùng điệp (từ, ngữ, kiểu câu), cách gieo vần, phối, phối âm, ngắt nhịp đã tạo cho bài thơ rất giàu chất nhạc. Bài thơ tựa một bản giao hưởng với tiết tấu từ khoan thai dìu dặt đến hối hả trào sôi.

- Ngôn ngữ trong bài thơ trong sáng, cô đọng hàm súc, giàu chất tượng hình.

Câu 2. Mùa thu hiện tại ở chiến khu Việt Bắc có gì đặc sắc?

Gợi ý làm bài:

- Tâm trạng con người: hào hứng, sôi nổi khi đứng giữa đất trời tự do.

- Những hình ảnh, tính từ, điệp từ: khẳng định chủ quyền, sự trù phú, giàu có của đất nước.

- Sự suy tư, và tự hào về truyền thống anh hùng bất khuất của dân tộc.

- Lời thơ ngắn gọn, chắc khoẻ nhằm khẳng định sự thay đổi của hoàn cảnh xã hội, trong nhận thức của con người.

- Chú ý các biện pháp nghệ thuật tu từ, ngôn ngữ thơ.

 Qua bài học các em cần nắm một số nội dung chính sau:

- Tác giả Nguyễn Đình Thi là một nhà văn đa tài thành công hơn cả vẫn là thơ.

- Thơ của ông giàu cảm xúc, kết tinh chất trí tuệ khi viết về nhân dân, đất nước.

- Vẻ đẹp sâu lắng, gợi cảm và thuyết phục qua tác phẩm thơ Đất nước.