Vợ chồng A Phủ Ngữ văn 12

- Tô Hoài sinh năm 1920 mất năm 2014, tên khai sinh là Nguyễn Sen- Quê quán: quê nội ở thị trấn Kim Bài, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội), nhưng sinh ra và lớn lên ở quê ngoại – làng Nghĩa Đô, thuộc phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông (nay là phường Nghãi Đô, quận Cầu Giấy, Hà Nội) trong một gia đình thợ thủ công

- Thời trẻ, ông phải lăn lộn kiếm sống bằng nhiều nghề như làm gia sư, dạy kèm trẻ, bán hàng, làm kế toán hiệu buôn,… và nhiều khi thất nghiệp

- Tô Hoài là một trong những cây bút văn xuôi hàng đầu của nền văn học Việt Nam hiện đại. Nghệ thuật văn xuôi của Tô Hoài khá đặc sắc thể hiện ở lối kể chuyện tự nhiên sinh động, cách miêu tả giàu chất tạo hình, ngôn ngữ phong phú và đậm tính khẩu ngữ.

- Vợ chồng A Phủ là một trong ba truyện ngắn trong tập Truyện Tày Bắc, giải thưởng của Hội Văn học

- Tác phẩm thể hiện nét đặc sắc riêng trong phong cách tự sự Tô Hoài, đó là sự hoà hợp giữa yếu tố cổ tích và yếu tố hiện thực.

a. Trước khi về làm dâu nhà thống lí  Pá Tra

  - Mị là cô gái có tài thổi sáo hay, đáng được hưởng hạnh phúc, xinh đẹp, yêu đời, chăm chỉ, tự trọng, hiếu thảo, 

- Có khát vọng sống mãnh liệt: khao khát hạnh phúc do mình lựa chọn, từ chối làm dâu nhà giàu.

⇒ Lẽ ra Mị phải được hạnh phúc. Nhưng không ngờ đó chính là nguyên nhân dẫn cô đến những bi kịch đau khổ:phải trả món nợ truyền kiếp cho gia đình, trở thành con dâu gạt nợ. Từ đấy bông hoa của núi rừng bị nhấn chìm trong kiếp sống tôi đòi.

b. Từ khi bị bắt về nhà thống lí Pá Tra

- Mị làm việc cả ngày lẫn đêm, khổ hơn cả trâu ngựa, trâu ngựa còn có lúc được nghỉ ngơi.

- Thái độ: cúi mặt, nghĩ ngợi, nhớ đi nhớ lại những công việc như nhau, suốt năm suốt đời cũng thế ⇒ làm theo quán tính, thói quen bào mòn ý thức của Mị, biến Mị trở thành cái xác không hồn.

- Mị bị đánh đập hành hạ.

- Tinh thần: Mị là nạn nhân của chế độ:

+ Cường quyền: cha con thống lí Pá Tra bắt Mị về làm con dâu gạt nợ, không cần biết đến khát khao của Mị.

+ Nam quyền: chưa bao giờ được hưởng hạnh phúc lứa đôi, chỉ là vật sử dụng.

+ Thần quyền: tục lệ cúng trình ma làm Mị không dám trốn.

- Cuộc sống:

+ Không gian: Căn buồng Mị là một ẩn dụ độc đáo, gây ám ảnh ngột ngạt, bức bối về nhà tù rùng rợn, địa ngục chốn trần gian- giam hãm tâm hồn và cuộc đời của Mị.

+ Thời gian: không biết mùa nào đã về, con chim nào bay qua cửa sổ, không phân biệt được thời gian giữa sáng và chiều.

⇒ Không có ý niệm về không gian và thời gian, nghĩa là Mị không có ý niệm về sự tồn tại của mình nữa.

+ Mối quan hệ: không người tri âm tri kỉ, chỉ ra vào lặng lẽ trong những đếm dài và buồn, làm bạn với ngọn lửa.

- Thái độ của Mị:

+ Ban đầu: phản kháng quyết liệt, định ăn lá ngón tự tử.

+ Sau đó: bố chết, món nợ và lòng hiếu thảo không ràng buộc nhưng Mị không nghĩ đến cái chết vì ″Mị quen khổ rồi″ ⇒ sự áp bức quá lâu của cường quyền và thần quyền đã làm tê liệt tinh thần phản kháng, bị tâm lí nô lệ đầu độc.

- Những đau khổ và cực nhọc đã cướp đi tuổi thanh xuân của Mị và biến Mị thành con người nhẫn nhục- tiêu biểu cho số phận người phụ nữ nghèo dưới ách thống trị của phong kiến miền núi.

c. Sức sống tiềm tàng của Mị: (ngoại cảnh tác động làm trỗi dậy mạnh mẽ).

Vẻ đẹp của mùa xuân và tiếng sáo – âm thanh của sự thức tỉnh, đã từng bước làm hồi sinh tâm hồn Mị.

           Tiếng sáo                                Mị

1 - ngoài đồi núi → lấp ló    → rủ bạn  →  thiết tha bổi hổi.

2 - đầu làng → văng vẳng → gọi bạn → sống về ngày trước

3 - ngoài đường  → lơ lửng → goị bạn yêu → muốn đi chơi.

4 - trong đầu → rập rờn     →  chuẩn bị đi chơi.

5 - bị trói → Mị im lặng như không biết mình bị trói → vẫn nghe tiếng sao đưa Mị theo những cuộc chơi.  

- Tiếng sáo từ xa đến gần, từ ngoài vào trong, lúc đầu chỉ là tiếng gọi của cuộc đời, sau đó là tiếng gọi của chính khát khao trong Mị. Tiếng sao mỗi lúc một thiết tha hơn: ban đầu là gọi bạn, sau đó là gọi bạn yêu.

- Không khí sinh động, náo nức của mùa xuân, cùng với tiếng sáo Mị đã từng bước thức tỉnh ý thức làm người, Mị nhẩm lời bài hát.

+ Lén uống rượu: như để đạp đổ, phá vở, giải toả một cái gì trầm uất bấy lâu trong lòng ⇒ tín hiệu bắt đầu thoát khỏi ranh giới của sự cam chịu.

+ Mị khao khát muốn đi chơi trong đêm tình mùa xuân.

+ Tiếng sáo gọi bạn yêu thức tỉnh: Mị xắn mở bỏ vào đĩa đèn cho buồng sáng lên, chuẩn bị đi chơi với kí ức tươi đẹp của thời thanh xuân quên cả cảnh mình bị trói. Mị hành động thật khỏe khoắn chứ không lầm lũi, âm thầm nữa.

d. Mị cởi trói cho A Phủ và cùng A Phủ trốn khỏi Hồng Ngài

- Nguyên nhân của sự việc là do A Phủ để mất bò, bị trói đứng.

- Tâm trạng của Mị trước cảnh A Phủ bị trói:

+ Lúc đầu: Mị thản nhiên, lạnh lùng, vô cảm vì đã tê dại chai lì, quá đau khổ và quen với cảnh tàn bạo của nhà thống lí.

+ Giọt nước mắt bất lực của A Phủ đã đánh thữ nỗi đau lắng chìm trong Mị: dẫn đến hành đồng đồng cảm và tình thương nên Mị quyết định cởi trói cho A Phủ, và cũng chính lúc ấy niềm khao khát được sống của Mị mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

a. A Phủ với số phận đặc biệt:

- Mồ côi cha mẹ từ nhỏ, sống tự do giữa núi rừng,chàng trai miền núi nghèo, 

- Là một mầm sống khoẻ mạnh, vượt qua được sự sàng lọc nghiệt ngã của tự nhiên.

- Lớn lên giữa núi rừng, A Phủ trở thành chàng trai Mông khoẻ mạnh ″chạy nhanh như ngựa″, ″biết đúc lưỡi cày, biết đục cuốc, lại cày giỏi và săn bò tót rất bạo″.

⇒ Niềm ao ước của nhiều cô gái trẻ.

b. A Phủ với cá tính đặc biệt: 

- Tính cách gan góc được bộc lộ từ năm lên mười. Cá tính ấy được cuộc sống hoang dã nơi núi rừng cùng hoàn cảnh ở đợ, làm thuê nhiều cực nhọc, vất vả hun đúc để trở thành một chàng trai có tính cách mạnh mẽ, táo bạo:

- Dám đánh con quan (một thứ con trời) không quan tâm đến hậu quả. Động từ: chạy vụt ra, ném, lăng, xộc tới, nắm cái vòng cổ, kéo đạp đầu xuống, xé vai áo, đánh tới tấp,.. hành động nhanh gấp cho thấy sức mạnh và tính cách của A Phủ.

- A Phủ với công việc "đốt rừng, cày nương...chăn ngựa", "bôn ba rong ruổi ngoài gò ngoài rừng", là một kẻ ở đợ để trừ nợ.

- Chăn bò để hổ vồ mất con bò, nhưng A Phủ không hề sợ chết.

- A Phủ khi bị trói nhai đứt hai vòng dây, vẫy vùng tuyệt vọng dẫn đến khóc.

Nghệ thuật khắc hoạ tính cách nhân vật Mị và A Phủ sống động và chân thực:

- Nhân vật Mị được khắc hoạ từ cái nhìn bên trong, nhằm giúp ta khám phá và phát hiện vẻ đẹp ở nhân vật tiềm lực sống của nội tâm.

- Nhân vật A Phủ được nhìn từ bên ngoài, tạo điểm nhấn về tính cách ở những hành động, giúp ta thấy rõ vẻ đẹp của A Phủ qua sự gan góc, táo bạo, mạnh mẽ.

- Lối viết thiên về hiện thực, đời thường:

+ Phát hiện mới mẻ về nét là trong tập quán và phong tục (cướp vợ, trình ma, đánh nhau, xử kiện, óp đồng, đêm tình mùa xuân, trói đứng...).

- Truyện cũng nói lên ước mơ về một cuộc sống tự do, hạnh phúc của người dân

- Ngôn ngữ giản dị, sinh động, hấp dẫn

- Xây dựng nhân vật đặc sắc, miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo, tài tình

- Giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế, đượm màu sắc và phong vị dân tộc, vừa giàu tính tạo hình, vừa giàu chất thơ

Câu 1. Anh (chị) hãy rút ra giá trị nhân đạo của tác phẩm.

Gợi ý làm bài:

Giá trị nhân đạo của tác phẩm thể  hiện trên các khía cạnh:.

- Sự cảm thông sâu sắc của tác giả đối với những cảnh ngộ của người dân miền núi cao Tây Bắc.

- Phát hiện sức sống tiềm tàng, khát vọng tự do và hạnh phúc trong những con người nõ lệ như Mị.

- Ca ngợi tình cảm đồng loại, tinh cảm giai cấp trong những  con người     bị áp bức.

- Giúp nhân vật tìm đường đến với cách mạng và kháng chiến.

Câu 2. Em hãy nêu những đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm Vợ chồng A Phủ

Gợi ý làm bài:

- Ngôn ngữ giản dị, sinh động, hấp dẫn

- Xây dựng nhân vật đặc sắc, miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo, tài tình

- Giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế, đượm màu sắc và phong vị dân tộc, vừa giàu tính tạo hình, vừa giàu chất thơ

Qua bài học này các em cần nắm một số nội dung chính sau:

- Thấy được sức sống tiềm tàng của nhân vật Mị.

- Hiểu được giá trị nhân đạo trong tác phẩm.

- Biết cách phân tích nhân vật.