Hội chứng thuyên tắc do cholesterol - Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Hội chứng thuyên tắc do cholesterol là gì?

Hội chứng thuyên tắc do cholesterol (cholesterol embolization syndrome) mô tả tình trạng thuyên tắc do một mảnh xơ vữa động mạch (chủ yếu là tinh thể cholesterol) từ một động mạch chính di chuyển đến các động mạch vừa và nhỏ ở xa tim. Điều này gây ra tổn thương cơ quan nội tạng bằng cách gây tắc nghẽn cơ học và phản ứng viêm. Các tên gọi khác cho hội chứng này bao gồm thuyên tắc do xơ vữa (atheromatous embolization/atheroembolism), thuyên tắc do tinh thể cholesterol (cholesterol crystal embolization).

Hội chứng thuyên tắc cholesterol thường đặc trưng bởi vô số cục thuyên tắc nhỏ xảy ra theo thời gian. Trái ngược với tình trạng thuyên tắc do huyết khối động mạch, thường là do sự xuất hiện đột ngột của một hoặc một vài cục thuyên tắc lớn, dẫn đến thiếu máu cục bộ nghiêm trọng tại các cơ quan.

Cục thuyên tắc cholesterol (cholesterol emboli) có nguồn gốc từ các mảng xơ vữa mạch động bị vỡ ra, giải phóng các mảnh cholesterol vào máu. Điều này có thể diễn ra một cách tự nhiên nhưng thường xảy ra sau một thủ thuật giúp phá vỡ bề mặt mảng bám.

Những dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng thuyên tắc do cholesterol

Các triệu chứng phổ biến của hội chứng này là:

• Xuất hiện mạng mạch xanh tím (livedo reticularis), đau chân hoặc bàn chân;
• Suy thận và tăng bạch cầu ái toan ;
• Da bị ảnh hưởng (hơn 1/3 số bệnh) dẫn đến hiện tượng livedo reticularis, hoại thư, tím tái (hội chứng ngón chân xanh “blue toe syndrome” thứ phát do thiếu cung cấp máu giàu oxy), loét, các nốt đỏ gây đau và ban xuất huyết.

Các mảnh cholesterol khi di chuyển trong máu và gây tắc nghẽn các mạch máu đến các cơ quan khác có thể gây ra những dấu hiệu và triệu chứng cụ thể:

• Suy thận cấp, chiếm khoảng 25–50% trường hợp ;
• Thiếu máu võng mạc;
• Viêm tụy ;
• Nhồi máu ở đường ruột.

Các triệu chứng không đặc hiệu như sốt, đau nhức cơ, đau đầu và sụt cân cũng có thể xuất hiện. Nhồi máu cơ tim (cơn đau tim) và đột quỵ thường không phải do chứng thuyên tắc cholesterol là nguyên nhân.

Nguyên nhân hội chứng thuyên tắc do cholesterol là gì?

Các nhân tố chính cần thiết trong sự phát triển hội chứng thuyên tắc cholesterol bao gồm:

• Sự hiện diện một mảng bám trong động mạch chính, có kích thước lớn, chẳng hạn như động mạch cảnh trong, động mạch chậu hay động mạch chủ);
• Mảng bám bị vỡ (do tự nhiên, chấn thương hoặc do dùng thuốc) ;
• Các cục thuyên tắc (emboli) đi đến động mạch nhỏ và vừa, có đường kính từ 100–200nm dẫn đến tắc nghẽn cơ học;
• Phản ứng viêm của cơ thể với các mảnh cholesterol như một tác nhân lạ xâm nhập;
• Tổn thương nội tạng do ảnh hưởng kết hợp giữa tắc nghẽn cơ học và phản ứng viêm.

Biểu hiện lâm sàng của hội chứng thuyên tắc do cholesterol thường là sự kết hợp các dấu hiệu và triệu chứng cụ thể với tổn thương cơ quan nội tạng bị ảnh hưởng cùng phản ứng viêm toàn thân, như:

• Sốt ;
• Sụt cân, chán ăn ;
• Mệt mỏi ;
• Đau cơ.

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Những kỹ thuật y tế nào giúp chẩn đoán hội chứng thuyên tắc do cholesterol?

Bác sĩ sẽ nghi ngờ bạn đang bị thuyên tắc do xơ vữa khi có những triệu chứng tiến triển như có những thay đổi trên da, suy thận, đau bụng, tiêu chảy hay sau khi thực hiện thủ thuật can thiệp tim mạch.

Việc chẩn đoán xác định hội chứng thuyên tắc do cholesterol sẽ nhờ vào sinh thiết da hoặc sinh thiết các mô liên quan khác.

Kết quả xét nghiệm máu cũng cho thấy tăng bạch cầu ái toan ở 80% người bệnh. Những thay đổi khác trong các xét nghiệm sinh hóa gồm:

• Tăng bạch cầu hoặc tiểu cầu;
• Có máu trong nước tiểu hoặc phân;
• Tốc độ máu lắng (ESR) tăng;
• Chỉ số xét nghiệm chức năng thận bất thường;
• Tăng nồng độ amylase;
• Giảm các bổ thể trong huyết thanh.

Những phương pháp điều trị hội chứng thuyên tắc do cholesterol

Mặc dù hội chứng thuyên tắc do cholesterol được công nhận là một tình trạng lâm sàng riêng biệt nhưng vẫn chưa có liệu pháp điều trị cụ thể nào cho nó. Mục tiêu điều trị là chăm sóc hỗ trợ cho thương tổn ở các cơ quan nội tạng và dự phòng thuyên tắc do cholesterol xuất hiện lại.

Bởi vì hội chứng thuyên tắc do cholesterol là một biểu hiện của xơ vữa động mạch nên người bệnh cũng cần điều chỉnh các yếu tố nguy cơ gồm bỏ hút thuốc, kiểm soát tình trạng tăng huyết áp và nồng độ cholesterol trong máu, tiểu đường (đái tháo đường).

Chưa có bằng chứng cho thấy điều trị kháng viêm mang lại tác dụng cho người bị thuyên tắc do cholesterol. Tuy nhiên, các thuốc chống kết tập tiểu cầu, ức chế men chuyển angiotensin giúp ngăn ngừa tái phát hội chứng này dù vẫn chưa có bằng chứng trực tiếp xác nhận tác dụng này.

Không nên bắt đầu điều trị làm tan huyết khối hoặc chống đông máu ở người bị thuyên tắc do cholesterol vì vẫn còn tranh cãi về vấn đề các tác nhân này có thể gây lắng đọng các mảnh cholesterol gây thuyên tắc hay không. Thế nhưng, nếu có chỉ định khác cho chất chống đông máu, chẳng hạn như rung nhĩ, thì vẫn nên tiếp tục sử dụng.

Các phẫu thuật như cắt bỏ nội mạc động mạch, thắt mạch máu, các can thiệp qua da hay bắc cầu (như đặt stent) có thể làm giảm tỷ lệ tái phát thuyên tắc.

Trên đây là một số thông tin về Hội chứng thuyên tắc do cholesterol, hy vọng sẽ hữu ích cho các bạn trong quá trình tìm hiểu và điều trị. Chúc các bạn sức khỏe!