Tiếng Việt lớp 5 bài 20B: Trách nhiệm công dân

Câu hỏi: Trao đổi, trả lời câu hỏi: Mỗi công dân phải có trách nhiệm gì với đất nước?

Hướng dẫn giải:

Mỗi công dân phải có trách nhiệm bảo vệ và xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh, tươi đẹp.

Nhà tài trợ đặc biệt của Cách mạng

Ông Đỗ Đình Thiện là một nhà tư sản lớn ở Hà Nội, chủ của nhiều đồn điền, nhà máy và tiệm buôn nổi tiếng, trong đó có đồn điền Chi Nê, ở huyện Lạc Thủy, tỉnh Hòa Bình.

Với lòng nhiệt thành yêu nước, ngay từ trước Cách mạng, ông Thiện đã có những trợ giúp to lớn về tài chính cho tổ chức. Năm 1943, thông qua đồng chí Nguyễn Lương Bằng, ông gửi ủng hộ quỹ Đảng 3 vạn đồng Đông Dương. Số tiền này làm người giữ “tay hòm chìa khóa” của Đảng không khỏi xúc động và sửng sốt, bởi lúc bấy giờ, ngân quỹ của Đảng chỉ còn… 24 đồng.

Khi Cách mạng thành công, sự tài trợ của ông Thiện đối với Cách mạng còn lớn hơn nhiều. Trong Tuần lễ Vàng, ông đã ủng hộ Chính phủ tới 64 lạng vàng. Với Quỹ Độc lập Trung ương, ông cũng đóng góp tới 10 vạn đồng Đông Dương và được Chính phủ tín nhiệm giao phụ trách Quỹ.

Trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp, gia đình ông Thiện ủng hộ cán bộ, bộ đội khu II hàng trăm tấn thóc – là sản phẩm thu hoạch từ đồn điền Chi Nê màu mỡ. Sau hòa bình, ông Thiện đã hiến toàn bộ đồn điền này cho Nhà nước.

Trong suốt cuộc đời mình, nhà tư sản Đỗ Đình Thiện đã hết lòng ủng hộ Cách mạng mà không hề đòi hỏi sự đền đáp nào. Ông là nhà tư sản yêu nước, nhà tài trợ đặc biệt của Cách mạng.

Theo PHẠM KHẢI

Bài đọc nói về nhà tư sản Đỗ Đình Thiện, một nhà tư sản yêu nước, ủng hộ của cải vật chất và cả tinh thần cho Cách mạng. Ông không chỉ quyên góp nhiều tiền vàng, lúa gạo cho Cách mạng, còn giúp đỡ bộ đội và cán bộ.

- Tài trợ: Giúp đỡ tiền của.

- Đồn điền: Cơ sở sản xuất nông nghiệp lớn trước đây, chủ yếu trồng những loại cây như cao su, cà phê,…

- Tổ chức: Ở đây chỉ tổ chức cách mạng.

- Đồng Đông  Dương: Đồng tiền của ngân hàng Đông Dương (trước Cách mạng tháng Tám năm 1945).

- Tay hòm chìa khóa: Nắm quyền quản lí tiền bạc và mọi công việc chi tiêu.

- Tuần lễ Vàng: Tuần vận động các tầng lớp nhân dân đóng góp tiền của ủng hộ Cách mạng (ngay sau Cách mạng tháng Tám).

- Quỹ Độc lập: Quỹ do Chính phủ lập ra để quyên góp tiền bạc của nhân dân ủng hộ nền độc lập vừa mới giành được.

Câu 1: Kể lại những đóng góp to lớn và liên tục của ông Thiện qua các thời kì:

a. Trước Cách mạng.

b. Khi Cách mạng thành công.

c. Trong kháng chiến.

d. Sau khi hòa bình lập lại.

Hướng dẫn giải:

a. Trước Cách mạng: Năm 1943, thời kì bí mật, khi quỹ Đảng chỉ còn 24 đồng thì ông ủng hộ Đảng 3 vạn đồng Đông Dương.

b. Khi Cách mạng thành công:

- Năm 1945, trong Tuần lễ Vàng, ông ủng hộ Chính phủ 64 lạng vàng.

- Ông đóng góp 10 vạn đồng Đông Dương vào Quỹ Độc lập Trung ương.

c. Trong kháng chiến: Ông ủng hộ cán bộ, bộ đội khu II hàng trăm tấn thóc.

d. Sau khi hòa bình lập lại: Ông hiến toàn bộ đồn điền Chi Nê màu mỡ cho Nhà nước.

Câu 2: Việc làm của ông Thiện thể hiện những phẩm chất gì?

Hướng dẫn giải:

Việc làm của ông Đỗ Đình Thiện đã thể hiện lòng nồng nàn yêu nước, nhiệt tình cách mạng và kháng chiến của một người công dân.

Câu 3: Từ câu chuyện trên, em suy nghĩ như thế nào về trách nhiệm của công dân đối với đất nước?

Hướng dẫn giải:

Từ câu chuyện này, em suy nghĩ là người công dân phải biết hi sinh vì Cách mạng, vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Câu 1: Em hãy chọn và viết bài văn theo một trong các đề bài sau:

(1) Tả một ca sĩ đang biểu diễn.

(2) Tả một người bạn của em.

(3) Hãy tưởng tượng và tả lại một nhân vật trong truyện em đã đọc.

Hướng dẫn giải:

(1) Tả một ca sĩ đang biểu diễn:

Chương trình sinh nhật VTV3 tròn 10 tuổi được tổ chức tại trường quay S9. Sân khấu được trang hoàng thật đẹp. Ánh sáng lung linh vừa làm cho khung cảnh vừa kì ảo vừa lộng lẫy. Chương trình sinh nhật VTV3 có rất nhiều ca sĩ biểu diễn, nhưng em thích nhất là cô Mỹ Tâm và bài hát cô thể hiện.

Sau lời giới thiệu của chú Lại Văn Sâm, cô Mỹ Tâm tươi tắn bước ra sân khấu trong những tràng pháo tay giòn giã. Năm nay cô đã ngoài 30 tuổi nhưng vẫn còn trẻ trung và xinh đẹp lắm. Dáng người cô cao dong dỏng. Chiếc váy màu hồng ôm lấy thân hình thon thả của cô. Ánh đèn sân khấu làm cho cô thêm xinh đẹp. Đến giữa sân khấu, cô cúi chào khán giả. Một tràng pháo tay nữa lại vang lên. Cô Mỹ Tâm khẽ nhún nhảy, đầu lắc lư theo điệu nhạc. Cô đưa tay lên vuốt mái tóc màu hạt dẻ. Mỹ Tâm cất tiếng hát. Giọng hát của cô vút cao. Cả trường quay chìm trong im lặng. Ánh đèn sân khấu hắt lên làm khuôn mặt cô rạng ngời. Hai má ửng hồng, cô mỉm cười với khán giả. Có lúc cô đưa tay lên, nháy mắt một cái rất điệu. Trông cô như một chú chim họa mi đáng yêu. Rồi cô xoay một vòng, mái tóc tung bay: “Họa mi, họa mi hót giữa bầu trời xanh…”. Giọng hát của cô vút lên hòa cùng điệu nhạc sôi động. Tiếng đàn, tiếng hát vừa ngừng, cả trường quay như muốn nổ tung bởi tiếng vỗ tay nồng nhiệt của khán giả.

Nhạc vừa dứt, cô Mỹ Tâm cúi chào khán giả rồi đi vào. Hình ảnh cô Mỹ tâm với bài hát Họa mi tóc nâu đã làm em nhớ mãi. Em mong sao sẽ được xem cô Mỹ Tâm biểu diễn nhiều tiết mục hay hơn nữa.

Sưu tầm

(2) Tả một người bạn của em:

Em có rất nhiều người bạn nhưng người đã gắn bó với em từ tấm bé là Thủy. Cô bạn ở ngay cạnh nhà em, thân thiết với em ngay từ khi hai đứa còn học mẫu giáo với nhau.

Thủy có dáng người nhỏ nhắn, xinh xắn. Vóc dáng nhỏ bé nhưng bù lại Thủy rất nhanh nhẹn. Thoắt cái đã làm xong việc đâu ra đấy, thoắt cái đã chạy tới chỗ này, thoắt cái đã bước tới chỗ kia. Thủy có một mái tóc đen mượt, dài tới ngang lưng. Trong khi mà nhiều bạn đã bắt đầu theo đuổi mái tóc ngắn, nhuộm màu thì Thủy vẫn trung thành với nét đẹp truyền thống đó. Mái tóc đen đó càng làm nổi bật làm da trắng của bạn. Đôi mắt của Thủy to, long lanh và đen lay láy. Mỗi lúc nói chuyện đôi mắt ấy sáng lấp láy, linh động khiến ai cũng phải mải miết chú ý mà ngước nhìn. Người ta nói đôi mắt là cửa sổ tâm hồn của mỗi người, nhìn vào đôi mắt ươn ướt ấy ngay từ đầu em đã cảm nhận được Thủy là cô bạn vô cùng nhạy cảm và sống nội tâm. Khuôn miệng bạn lúc nào cũng mỉm cười vui vẻ, mỗi lần cười tươi lại lộ ra lúm đồng tiền duyên ơi là duyên.

Thủy là một cô bé vô cùng hài hước, ở đâu có bạn ấy thì ở đó sẽ không bao giờ thiếu những tiếng cười. Người ta bảo vui vẻ không phải là một loại tính cách mà nó là một loại năng lực, năng lực khiến cho những người xung quanh mình được vui vẻ. Khi nghe câu này em đã nghĩ đến Thủy, cô bạn sở hữu năng lực vui vẻ cực mạnh. Những câu chuyện của Thủy luôn thu hút mọi người và kéo gần tất cả lại với nhau. Lúc kể chuyện, đôi tay thường khua lên khua xuống, cái đầu lí lắc khiến ai trong chúng em đều cảm thấy vui vẻ. Đừng tưởng Thủy nhỏ con mà coi thường, bạn ấy còn rất thích giúp đỡ và bênh vực bạn bè. Đâu đâu cũng sẵn sàng sẵn tay giúp đỡ bạn bè mình. Còn nhớ hồi lớp 4 có một bạn trong lớp bị bắt nạt, Thủy không ngại đứng ra bênh vực và bảo vệ. Đồng thời Thủy cũng vô cùng  khéo léo, mỗi bức tranh mà Thủy vẽ vào giờ Mĩ thuật luôn sống đống, có hồn và mang một vẻ đẹp riêng chẳng lẫn đi đâu được. Mùa đông vừa rồi, Thủy tặng cho em một chiếc khăn bạn ấy tự đan khiến em thật bất ngờ, hóa ra bạn ấy còn biết đan nữa.

Em và Thủy chơi với nhau  từ hồi mẫu giáo, chuyện vui buồn gì chúng em cũng cùng nhau trải qua cả. Cả tuổi thơ của em đều  tràn ngập hình dáng Thủy in hằn vào từng  kỉ niệm. Có một lần sinh nhật, vì Thủy đi xa về không kịp mua  quà tặng đúng ngày cho em, vào hôm sinh nhật bạn đã nói “Cậu ước điều gì? Tớ sẽ giúp cậu thực hiện”. Lúc đó em nói bừa rằng “Cậu cõng tớ ra hồ bơi đi” Không ngờ Thủy với vóc dáng nhỏ con khi ấy lại nhất quyết đòi cõng em ra hồ thật. Đó thật sự là món quà mà cả đời này em cũng không thể nào quên được.

Người ta bảo những người bạn ở bên nhau từ thuở còn nhỏ sẽ ở bên nhau mãi mãi em tin rằng tình bạn của em với Thủy cũng sẽ như vậy.Chúng em sẽ cố gắng cùng nhau học tập thật tốt, chia sẻ với nhau những buồn vui trong cuộc sống và trở thành những người có ích cho xã hội.

Sưu tầm

(3) Hãy tưởng tượng và tả lại một nhân vật trong truyện em đã học:

- Bà ơi! Tấm và Cám như thế nào? Bà kể đi bà …

- Tấm là chị, Cám là em. Hai cô là chị em cùng cha khác mẹ. Tấm xinh đẹp, nết na, có mái tóc xanh, đôi mắt mở to đen láy. Tấm hay làm, phúc hậu lắm. Tội nghiệp, thương lắm, Tấm mồ côi mẹ. Còn Cám là con bà dì ghẻ. Mẹ Cám nanh ác nên Cám có cái mồm nhọn như mõm chuột, hai cái tai bé tí, gian tham và ranh ma!...

Bà mất đã 6 năm, nhưng câu chuyện Tấm Cám bà kể năm tôi lên bốn đến nay tôi vẫn còn nhớ. Nhiều đêm nằm mơ, tôi vẫn còn hình dung được bàn tay, đôi chân, giọng nói, nụ cười và gương mặt của Tấm.

Tấm có mái tóc dài, dài chấm lưng và đen nhánh. Đôi bàn tay khéo léo, nhanh nhẹn nên bữa nào mụ dì ghẻ bắt đi mò cua bắt tép Tấm cũng bắt được nhiều hơn Cám. Tấm thật thà, tốt bụng, cả tin nên đã bị cô em gian xảo đánh lừa trút hết cua ốc tôm tép.

Ở hiền nên Tấm gặp lành. Tấm có con cá bống làm bạn khi đang sống trong cảnh ngộ tủi nhục, cô đơn. Tiếng Tấm dịu hiền gọi Bống làm em cảm động lắm : "Bống bống bang bang, lên ăn cơm vàng cơm bạc nhà ta, chớ ăn cơm hẩm cháo hoa nhà người". Nhưng rồi con cá bống đáng yêu đó cũng bị mẹ con mụ dì ghẻ độc ác giết chết.

- Bà ơi? Chị Tấm có được đi hội không hở bà? Chị Tấm có được gặp Hoàng tử không hở bà?

- Mụ dì ghẻ đổ thóc trộn vào một đấu gạo, mụ bắt Tấm nhặt thóc. Mụ không muốn cho Tấm đi hội. Mụ chỉ muốn Cám, con gái ruột của mụ được gặp Hoàng tử thôi…

Tiếng bà kể, tôi vẫn nhớ. Bụt đã sai đàn chim sẻ bay xuống nhặt thóc giúp Tấm, Bụt ban cho Tấm một bộ lụa hồng để mặc đi hội. Qua chỗ lội, Tấm đánh rơi giày. Sau đó, Hoàng tử đã tìm được giày của Tấm. Tấm được yêu cầu thử giày. Trong bộ quần áo lụa hồng Tấm đẹp như cô Tiên giáng trần. Hoàng tử say đắm và Tấm về cung cưới làm vợ.

Mẹ con dì ghẻ đã lập mưu giết chết Tấm để cướp ngôi hoàng hậu. Con Vàng Anh biết nói tiếng người, trái thị thơm mà bà bảo kiếp đời cô Tấm đó: "Thị thơm, thị rụng bị bà/ Bà để bà ngửi, chứ bà không ăn"… Những ngày tháng Tấm ở với bà cụ hàng nước là những ngày tháng ấm áp nhất đối với Tấm. Tấm được sống trong tình thương mẹ con. Bàn tay của Tấm nõn nà khéo léo như búp ngọc, lúc bổ cau, lúc têm trầu. Chính miếng trầu cánh phượng mà Tấm têm sáng hôm ấy đã tem làm cho Hoàng tử nhận ra người đẹp sau bao lần hóa kiếp.

- Có chuyện ông Tơ bà Nguyệt không hở bà ?

- Có chứ ! Bụt là ông Tơ Hồng xe duyên cho Tấm và Hoàng tử nên vợ nên chồng đó.

Năm nay, tôi đã 10 tuổi, nhiều đêm nằm mơ, tôi vẫn gặp cô Tấm – Hoàng hậu xinh đẹp trong truyện cổ tích bà kể ngày xưa.

Sưu tầm

Câu 2: Chuẩn bị kể một câu chuyện em đã nghe, đã đọc về một người sống, làm việc theo pháp luật, theo nếp sống văn minh.

Hướng dẫn giải:

a. Nhớ lại những truyện em đã được học về người sống, làm việc theo pháp luật, theo nếp sống văn minh. Những người sống, làm việc theo pháp luật, theo nếp sống văn minh là người:

- Thực hiện đúng quy định của pháp luật, quy ước của cộng đồng, ví dụ: anh cảnh vệ Lí Phúc Nha hỏi giấy tờ của Bác Hồ (Bảo vệ như thế là rất tốt – Hướng dẫn tự học Tiếng Việt 2, tập hai); thiếu nhi giữ gìn trật tự, vệ sinh nơi công cộng, chấp hành luật lệ giao thông; Thái độ Trần Thủ Độ.

- Yêu chuộng công lí, đấu tranh thực hiện công lí, ví dụ: nhân vật Mồ Côi xử kiện, đem lại sự công bằng cho người dân (Mồ Côi xử kiện – Hướng dẫn học Tiếng Việt 3, tập một).

- Đấu tranh chống vi phạm pháp luật, ví dụ: nhân vật chú bé gác rừng đã phát hiện, ngăn chặn hành vi phá rừng của kẻ xấu (Người gác rừng tí hon – Hướng dẫn học Tiếng Việt 5, tập một); thiếu nhi tham gia bảo vệ các công trình công cộng, các di tích lịch sử - văn hoá, bảo vệ môi trường.

b. Em có thể nhớ và kể lại những truyện em đã đọc trong sách báo hoặc xem trên ti vi có nội dung theo yêu cầu của đề bài.

c. Tập kể chuyện:

- Giới thiệu câu chuyện:

+ Từ đâu mà em biết câu chuyện?

+ Truyện kể về ai?

+ Ý nghĩa của câu chuyện là gì?

- Kể diễn biến của câu chuyện:

+ Câu chuyện xảy ra khi nào? Ở đâu?

+ Việc gì quan trọng/ nghiêm trọng đã xảy ra?

+ Kết quả thế nào?

d. Bài kể chuyện tham khảo:

- Bài kể chuyện tham khảo số 1:

Kể chuyện về anh cảnh vệ Lí Phúc Nha

"Dạo đó ở vùng căn cứ của ta trong kháng chiến chống Pháp, có một chiến sĩ tên là Lí Phúc Nha, người dân tộc Sán Chỉ, được giao nhiệm vụ bảo vệ Bác Hồ.

Ngày đầu đứng gác ở nhà Bác, anh vừa thấy tự hào, vừa thấy vinh dự nhưng cũng không tránh khỏi sự lo lắng vì đây là nhiệm vụ rất quan trọng. Một hôm đứng gác, anh chăm chú nhìn vào con đường dẫn vào vọng gác. Bất chợt anh thấy một ông cụ cao gầy, chân đi dép cao su đang rảo bước về phía anh. Anh chưa kịp hỏi, ông cụ đã cất tiếng chào:

- Chú gác ở đây à?

Nói rồi, cụ định vào nhà. Anh Nha vội vàng cản lại và nói:

- Cụ cho cháu xem giấy tờ ạ!

Ông cụ vui vẻ bảo:

- Bác đây mà. 

- Bác cũng phải có giấy tờ mà! Có giấy mới được vào nhà!

Lúc ấy đại đội trưởng hốt hoảng chạy tới:

- Bác Hồ đây mà. Sao đồng chí không để Bác vào nhà của Bác?

- Anh Nha bẽn lẽn gãi đầu. Nhưng Bác đã ôn tồn bảo:

- Chú làm nhiệm vụ bảo vệ như thế là rất tốt.

Trong cuộc sống, chúng ta cần coi trọng nội quy, những quy định đề ra, có như thế xã hội ta mới giữ được kỷ cương, phép nước.

Sưu tầm

- Bài kể chuyện tham khảo số 2:

Cầu ông Chính

Ngày nào đi học, chúng em cũng đi qua chiếc cầu gỗ bắc qua ngòi Thia. Ngòi Thia chỉ rộng độ 15 mét, sâu hơn 2 mét, nhưng về mùa lũ nước cuồn cuộn đục ngầu.

Tháng 9 năm 2000, mưa to, lũ lụt lớn. Chiếc cầu gỗ bắc qua ngòi Thia, chỉ một đêm bị lũ cuốn gần như hết sạch các mảnh ván gỗ và lan can trên cầu.

Sáng thứ hai hôm ấy, mưa đã tạnh, nước ngòi dâng đầy cuốn băng băng. Cầu đã bị trôi hết ván. Hàng mấy chục học sinh tiểu học thôn Hạ và xóm Chùa đứng ngơ ngác nhìn ngòi, nhìn cầu. Bước vào năm học mới được hai tuần, thế là bọn chúng em phải quay trở về nhà.

Bác Chính sĩ quan công binh về hưu, là Hội trưởng Hội cựu chiến binh xã Hồng Phong đã ra tay làm sống lại cây cầu. Bác đã vận động thanh niên và các cán bộ về hưu toàn xã đốn mấy chục cây bạch đàn to, dài trong vườn bác tập kết tại chân cầu. Mấy tay thợ mộc xóm Chùa được điều động đến giúp bác một tay. Mọi thứ vật liệu khác như đinh, móc sắt, dây thép và dây cáp chằng cầu bác đều tự bỏ tiền ra mua sắm. Là kĩ sư công binh thời chiến tranh, nên mọi khâu kĩ thuật. bác đảm đương hết. Các cô giáo trường tiểu học xã phục vụ nước uống và cơm trưa. Đến nửa đêm, cây cầu bắc qua ngòi Thia đã hoàn thành. Năm đó, em là học sinh lớp Một.

Đến nay, chiếc cầu đã trải qua năm năm trời sương gió nắng mưa, được thử thách qua ba cơn lũ lớn. Xe kéo công nông vẫn qua lại bình thường. Ủy ban xã trả bác Chính 5 triệu đồng gọi là tiền gỗ bạch đàn, nhưng bác Chính nói là chiếc cầu tình nghĩa có là bao!

Từ đấy đến nay, chiếc cầu bắc qua ngòi Thia từ làng Hạ, xóm Chùa đi sang làng Thượng, làng Trung của quê em, bà con gọi một cách thân mật là cầu Ông Chính.

Sưu tầm

Câu 3: Kể chuyện trong nhóm.

Hướng dẫn giải:

- Lần lượt từng em kể lại câu chuyện mình đã chọn.

- Nêu điều em học được ở nhân vật trong câu chuyện.

- Nhận xét bạn kể (về nội dung câu chuyện và cách kể chuyện).

Câu hỏi: Kể cho người thân nghe câu chuyện em đã kể ở lớp. Trao đổi với người thân về ý nghĩa câu chuyện.

Hướng dẫn giải:

- Khi kể các em cần chú ý kể đúng nội dung câu chuyện. Ngắt, nghỉ phù hợp.

- Ý nghĩa câu chuyện: Câu chuyện đem đến cho chúng ta một bài học ý nghĩa về việc bất cứ một ai cũng cần phải nghiêm túc coi trọng nội quy, tuân thủ những quy định đã đề ra, có như thế thì xã hội ta mới giữ được kỉ cương, phép nước.

Sau khi học xong bài này, các em cần nắm một số nội dung chính như sau:

- Nắm được nội dung và ý nghĩa của văn bản "Nhà tài trợ đặc biệt của Cách mạng".

- Rèn luyện kĩ năng tập đọc một văn bản.

- Biết cách kể lại một câu chuyện đã nghe hoặc đã đọc.