Hoá học 9 Bài 1: Tính chất hóa học của oxit và Khái quát về sự phân loại oxit

1. Tóm tắt lý thuyết

1.1. Tính chất hóa học của oxit

a. Tính chất của oxit bazơ

• Tác dụng được với nước:

Một số oxit bazơ tác dụng với nước ở nhiệt độ thường là : Na₂O; CaO; K₂O; BaO, …tạo ra bazơ tan (kiềm) tương ứng là: NaOH, Ca(OH)₂ , KOH, Ba(OH)₂,… 

Ví dụ: CaO + H₂O → Ca(OH)₂

• Tác dụng với axit:

Oxit bazơ tác dụng với axit tạo thành muối và nước.  

Oxit bazơ  + axit  →  muối + nước

Ví dụ: CuO + 2HCl → CuCl₂ + H₂O

• Tác dụng với oxit axit:

Một số oxit bazơ (CaO, BaO, Na₂O, K₂O,…) tác dụng với oxit axit tạo thành muối.   

Oxit bazơ  +  oxit axit  → muối

Ví dụ:

Na₂O + CO₂ → Na₂CO₃

CaO + CO₂   CaCO₃

b. Tính chất của oxit axit

Oxit axit ngoài cách gọi tên như trên còn có cách gọi khác là: anhiđric của axit tương ứng.

Ví dụ: SO₂: Anhiđric sunfurơ (axit tương ứng là H₂SO₃: axit sunfurơ)

• Tác dụng với nước:

Nhiều oxit axit tác dụng với nước tạo thành dung dịch axit.

Một số oxit axit tác dụng với nước ở điều kiện thường như: P₂O₅, SO₂, SO₃,NO₂, N₂O₅, CO₂ , CrO₃… tạo ra axit tương ứng như: H₃PO₄, H₂SO₃, H₂SO₄, HNO₃, H₂CO₃, H₂Cr₂O₇,...

Phương trình phản ứng:

2NO₂  +  H₂O  + 1/2O₂ → 2HNO₃            

CO₂ + H₂O → H₂CO₃

• ​Tác dụng với dung dịch bazơ:

Oxit axit tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước.

Ví dụ: CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃ (kết tủa trắng) + H₂O

• Tác dụng với oxit bazơ:

Oxit axit tác dụng với một số oxit bazơ (CaO, BaO, Na₂O, K₂O,…) tạo thành muối.

1.2. Khái quát về sự phân loại oxit

Các oxit được chia thành 4 loại:

• Oxit bazơ: Là những oxit khi tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước.

Ví dụ: Na₂O, CuO, BaO, FeO ….

• Oxit axit: Là những oxit khi tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước.

Ví dụ: SO₂, SO₃, CO₂, P₂O₅ …

• Oxit lưỡng tính: Là những oxit khi tác dụng với dung dịch bazơ, và khi tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước.

Ví dụ: Al₂O₃, ZnO, …

• Oxit trung tính:  Còn được gọi là oxit không tạo muối, là những oxit không tác dụng với axit, bazơ, muối.

Ví dụ: CO, NO… 

Hình 1: Khái quát về sự phân loại oxit

Câu 1: Cho các chất khí sau đây:

Cacbon đioxit, hiđro, oxi, lưu huỳnh đioxit, nitơ. Chọn chất phù hợp với mô tả.

a) Nặng hơn không khí

b) Nhẹ hơn không khí

c) Cháy được trong không khí

d) Tác dụng được với nước tạo thành dung dịch làm quỳ hóa đỏ

e) Làm đục nước vôi trong

f) Đổi màu quỳ ẩm từ tím sang đỏ

Hướng dẫn giải

Cacbon đioxit (CO₂), hiđro (H₂), oxi (O₂), lưu huỳnh đioxit (SO₂), nitơ (N₂)

a) Nặng hơn không khí là khí CO₂ (44 > 29)

b) Nhẹ hơn không khí là H₂, N₂

c) Cháy được trong không khí là H₂

d) Tác dụng được với nước tạo thành dung dịch làm quỳ hóa đỏ là SO₂

e) Làm đục nước vôi trong là khí CO₂

f) Đổi màu quỳ ẩm từ tím sang đỏ là khí SO₂

Câu 2: Cho các chất sau: Đồng(II) oxit, hiđro, cacbon monooxit, lưu huỳnh trioxit, điphotpho pentaoxit, nước. Chọn chất thích hợp điền vào dấu ba chấm.

1. ...+ H₂O → H₂SO₄

2. H₂O+... → H₃PO₄

3. ...+ HCl → CuCl₂ +H₂O

4. ...+ H₂SO₄ → CuSO₄ +...

Hướng dẫn giải

1. SO₃ + H₂O → H₂SO₄

2. 3H₂O + P₂O₅ → 2H₃PO₄

3. Cu(OH)₂ + 2HCl → CuCl₂ + 2H₂O

4. CuO + H₂SO₄ → CuSO₄ + H₂O

Hòa tan 4,88 gam hỗn hợp A gồm MgO và FeO trong 200ml dung dịch H₂SO₄ 0,45M (loãng) thì phản ứng vừa đủ, thu được dung dịch B.Tính khối lượng mỗi oxit có trong hỗn hợp A.

Hướng dẫn giải

Vì phản ứng xảy ra vừa đủ nên hỗn hợp oxit kim loại và axit đều hết

Gọi số mol của MgO và FeO lần lượt là x và y

Phương trình phản ứng:

MgO + H₂SO₄ → MgSO₄ + H₂O

x   →    x

FeO+ H₂SO₄ → FeSO₄ + H₂O

y →      y

Từ dữ kiện của bài toán ta có hệ phương trình:

\(\left\{ {\begin{array}{*{20}{l}} {40x + 72y = 4,88} \\ {x + y = 0,45.0,2 = 0,09} \end{array}} \right. \Rightarrow \left\{ {\begin{array}{*{20}{l}} {x = 0,05(mol)} \\ {y = 0,04(mol)} \end{array}} \right.\)

Khối lượng của MgO trong hỗn hợp là: m_MgO = 0,05 . 40 = 2 (gam).

Khối lượng của FeO trong hỗn hợp là : m_FeO = 4,88 - 2 = 2,88 (gam).

Câu 1: Oxit là:

A. Hỗn hợp của nguyên tố oxi với một nguyên tố hoá học khác.

B. Hợp chất của nguyên tố phi kim với một nguyên tố hoá học khác.

C. Hợp chất của oxi với một nguyên tố hoá học khác.

D. Hợp chất của nguyên tố kim loại với một nguyên tố hoá học khác.

Câu 2: Oxit lưỡng tính là:

A. Những oxit tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước.

B. Những oxit tác dụng với dung dịch bazơ và tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước.

C. Những oxit tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước.

D. Những oxit chỉ tác dụng được với muối.

Câu 3: Oxit khi tan trong nước làm giấy quỳ chuyển thành màu đỏ là 

A. MgO

B. P₂O₅

C. K₂O

D. CaO

Câu 4: Có 1 ống nghiệm chứa nước và dung dịch phenolphtalein, cho oxit nào vào ống nghiệm trên  thì làm cho phenolphtalein chuyển sang màu hồng?

A. CaO 

B. CO₂  

C. CO

D. NO

Câu 5: Những dãy chất nào sau đây đều là oxit axit? 

A. CO₂, SO₃, Na₂O,NO₂

B. CO₂, SO₂, H₂O, P₂O₅

C. SO₂, P₂O₅, CO₂, N₂O₅

D. H₂O, CaO, FeO, CuO 

Sau bài học, cần nắm vững các nội dung sau:

• Tính chất hóa học của oxit axit và oxit bazơ.
• Cách phân loại các loại oxit.
• Vận dụng vào các bài tập liên quan.