Hóa học 9 Bài 8: Một số bazơ quan trọng

a. Tính chất vật lí

- NaOH là chất rắn không màu, hút ẩm mạnh, tan nhiều trong nước và tỏa nhiệt.

- Dung dịch NaOH có tính nhờn làm bục vải, giấy và ăn mòn da.

b. Tính chất hóa học

NaOH là bazơ tan và có các tính chất hóa học của một bazơ tan:

• Đổi màu chất chỉ thị

Dung dịch NaOH làm quì tím chuyển sang màu xanh, phenolphtalein không màu thành màu đỏ.

• Tác dụng với axit

Dung dịch NaOH tác dụng với axit tạo thành muối và nước.

NaOH + HCl   → NaCl       +  H₂O

NaOH + HNO₃ → NaNO₃ +  H₂O

• Tác dụng với oxit axit

Dung dịch NaOH tác dụng với oxit axit tạo thành muối và nước.

Một số phương trình phản ứng:

2NaOH + CO₂ →  Na₂CO₃  +  H₂O

NaOH   + CO₂  →   NaHCO₃

2NaOH + SO₂  → Na₂SO₃  +  H₂O

• Tác dụng với dung dịch muối 

(Sẽ được trình bày cụ thể ở bài 9)

c. Ứng dụng của NaOH

d.  Sản xuất natri hiđroxit

- NaOH được điều chế bằng cách điện phân dung dịch NaCl.

- Tác dụng của màng ngăn xốp: Không cho khí Hiđro và clo tác dụng với nhau (không có màng ngăn xốp không thu được NaOH) H₂  + Cl₂  →   2HCl

- Phương trình phản ứng:

2NaCl + 2H₂O (Điện phân dung dịch, có màng ngăn) → 2NaOH + H₂ + Cl₂

a. Pha chế dung dịch canxi hiđroxit

Bước 1: ta lấy canxi hiđroxit cho vào nước khuấy đều.

Bước 2: dùng giấy lọc, để lọc lấy chất lỏng trong suốt, không màu là dung dịch canxi hiđroxit (nước vôi trong).

b.  Tính chất hóa học

• Làm đổi màu chất chỉ thị

Dung dịch Ca(OH)₂ đổi màu quỳ tím thành xanh, hoặc đổi màu dd phenolptalein không màu thành màu hồng.

• Tác dụng với axit (tạo muối và nước)

Phương trình hóa học: 

H₂SO₄ + Ca(OH)₂ → CaSO₄ + 2H₂O

HCl + Ca(OH)₂ →  CaCl₂ + 2H₂O

• Tác dụng với oxit axit (tạo muối + nước)

Tuỳ theo tỉ lệ số mol của Ca(OH)₂ với số SO₂ mà có thể tạo muối trung hoà và nước, muối axit hoặc cả hai muối.

Phương trình hóa học:

Ca(OH)₂   +   SO₂   →  CaSO₃  + H₂O

Ca(OH)₂   +   2SO₂   →  Ca(HSO₃)₂

• Tác dụng với dung dịch muối (Học ở bài 9)

c. Ứng dụng của canxi hiđroxit

- Làm vật liệu xây dựng.

- Khử chua đất trồng trọt.

- Khử độc các chất thải trong công nghiệp, diệt trùng chất thải sinh hoạt và xác chết động vật.

d. Thang pH

- Thang pH dùng để biểu thị độ axit hoặc độ bazơ của dung dịch.

• Nếu pH = 7 thì dung dịch là trung tính.
• Nếu pH > 7 thì dung dịch có tính bazơ ⇒ Nếu pH càng lớn, độ bazơ của dung dịch càng lớn và ngược lại.
• Nếu pH < 7 thì dung dịch có tính axit ⇒ Nếu pH càng nhỏ, độ axit của dung dịch càng lớn và ngược lại.

Hoàn thành sơ đồ chuyển hóa sau:

Na₂O → NaOH → Na₂SO₄ → BaSO₄

Hướng dẫn giải

Na₂O + H₂O → 2NaOH

2NaOH + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + 2H₂O

Hoặc : 2NaOH + SO₃ → Na₂SO₄ + 2H₂O

Na₂SO₄ + BaCl₂ → BaSO₄ + 2NaCl

Hoặc : Na₂SO₄ + Ba(NO₃)₂  → BaSO₄ + 2NaNO₃

Hoặc : Na₂SO₄ + Ba(OH)₂ → BaSO₄ + 2NaOH

Câu 1: Dẫn V lit CO₂ (đktc) vào dung dịch chứa 3,7 gam Ca(OH)₂. Sau phản ứng thu được 4 gam kết tủa. Tính V?

Hướng dẫn giải

Theo bài ra ta có:

Số mol của Ca(OH)₂ = 3,7 / 74 = 0,05 mol

Số mol của CaCO₃ = 4 / 100 = 0,04 mol

Phương trình hóa học:

CO₂  +    Ca(OH)₂ →  CaCO₃    +    H₂O

Nếu CO₂ không dư:

Ta có số mol CO₂  =  số mol CaCO₃  = 0,04 mol

Vậy V_(đktc) = 0,04 . 22,4 = 0,896 lít

Nếu CO₂ dư:

 CO₂  +    Ca(OH)₂ →  CaCO₃    +    H₂O

0,05 ← 0,05 mol →      0,05

 CO₂   +   CaCO₃  +   H₂O   →  Ca(HCO₃)₂

0,01  ← (0,05 - 0,04) mol

Vậy tổng số mol CO₂ đã tham gia phản ứng là:  0,05 + 0,01 = 0,06 mol

 V_(đktc) = 22,4 . 0,06 = 1,344 lít

Câu 2: Hấp thụ hoàn toàn 0,16 mol CO₂ vào 2 lít dd Ca(OH)₂ 0,05 M thu được kết tủa X và dd Y. Cho biết khối lượng dd Y tăng hay giảm bao nhiêu so với dd Ca(OH)₂ ban đầu?

Hướng dẫn giải

CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃  + H₂O     

0,1         0,1             0,1

2CO₂         +    CaCO₃ + H₂O     → Ca(HCO₃)₂

0,16 – 0,1    →  0,06

→ n↓= 0,04 mol

Khối lượng kết tủa tạo thành là:

m ↓ =  4 gam < 0,16 . 44 = 7,04 gam

→ m_{dd tăng} = 7,04 – 4 = 3,04 gam

Bằng phương pháp hóa học hãy phân biệt: NaOH, HCl, Na₂SO₃, Na₂SO₄, NaNO₃.

Hướng dẫn giải

• Phân tích: NaOH là bazơ; HCl là axit; Na₂SO₃ muối của gốc axit yếu; Na₂SO₄, NaNO₃  là muối của gốc axit mạnh.
• Cách nhận biết:

- Lấy mỗi chất một ít làm mẫu thử. Mỗi lần làm thí nghiệm thay mẫu thử mới. Cho HCl vào các mẫu thử. Mẫu sủi bọt khí là Na₂SO₃.

Na₂SO₃ + 2HCl → 2NaCl + SO₂ ↑+ H₂O

- Cho quì tím vào các mẫu còn lại: Mẫu làm quì tím hóa đỏ là HCl, mẫu làm quì tím hóa xanh là NaOH.

- Cho dung dịch BaCl₂ vào các mẫu còn lại. Mẫu xuất hiện kết tủa trắng là Na₂SO₄.

BaCl₂ + Na₂SO₄ → BaSO₄ ↓+ 2NaCl

- Mẫu còn lại không có hiện tượng gì là NaNO₃

Câu 1: Có 4 lọ không nhãn, mỗi lọ đựng một trong những dung dịch sau: NaOH, Na₂SO₄, H₂SO₄, HCl. Hãy nhận biết dung dịch trong mỗi lọ bằng phương pháp hoá học. Viết các phương trình hoá học.

Câu 2: 3,04 gam hỗn hợp NaOH và KOH tác dụng vừa đủ với dung dịch HCl, thu được 4,15 gam các muối clorua.

a) Viết các phương trình hoá học.

b) Tính khối lượng của mỗi hiđroxit trong hỗn hợp ban đầu.

Câu 3: Sục 3,36 lít khí CO₂ (đktc) vào 300ml dd Ca(OH)₂ 0,2M và NaOH 0,3 M thu được m (g) kết tủa và dd Y. Cô cạn dd Y thu được m’( g) chất rắn khan. Tìm m và m’ 

Câu 4: Cho V lít CO₂ ( đktc) tác dụng 500ml dung dịch Ca(OH)₂ 0,5M tạo thành 10 gam kết tủa . Tính giá trị của V?

Câu 1: Thuốc thử để nhận biết dung dịch Ca(OH)₂ là:

A. Na₂CO₃

B. KCl

C. NaOH 

D. NaNO₃

Câu 2: Nhóm các dung dịch  có pH > 7 là:

A. HCl, NaOH

B. H₂SO₄, HNO₃

C. NaOH, Ca(OH)₂

D. BaCl₂, NaNO₃

Câu 3: Để phân biệt  hai dung dịch NaOH và Ba(OH)2 đựng trong hai lọ mất nhãn ta dùng thuốc thử:

A. Quỳ tím

B. HCl

C. NaCl

D. H₂SO₄

Câu 4: NaOH có tính chất vật lý nào sau đây?

A. Natri hiđroxit là chất rắn không màu, ít tan trong nước.

B. Natri hiđroxit là chất rắn không màu, hút ẩm mạnh, tan nhiều trong nước và tỏa nhiệt.

C. Natri hiđroxit là chất rắn không màu, hút ẩm mạnh và không tỏa nhiệt.

D. Natri hiđroxit là chất rắn không màu, không tan trong nước, không tỏa nhiệt.

Câu 5: Dãy các bazơ bị phân hủy ở nhiệt độ cao:

A. Ca(OH)₂, NaOH, Zn(OH)₂, Fe(OH)₃  

B. Cu(OH)₂, NaOH, Ca(OH)₂, Mg(OH)₂

C. Cu(OH)₂, Mg(OH)₂, Fe(OH)₃, Zn(OH)₂ 

D. Zn(OH)₂, Ca(OH)₂, KOH, NaOH

Câu 6: Cặp chất đều làm đục nước vôi trong Ca(OH)₂:

A. CO_2, Na₂O

B. CO₂, SO₂

C. SO₂, K₂O

D. SO₂, BaO

Sau bài học cần nắm:

• Natri hiđroxit NaOH và Canxi hiđroxit Ca(OH)₂ có những tính chất vật lí, tính chất hóa học nào?
• Những ứng dụng trong đời sống và sản xuất gồm những gì?