Soạn bài Thực hành về thành ngữ, điển cố Ngữ văn 11 tóm tắt

Trong đoạn thơ trích từ bài Thương vợ của Trần Tế Xương, tác giả đã sử dụng các thành ngữ:

- Một duyên hai nợ: hàm ý nói lên sự vất vả của bà Tú khi phải một mình đảm đương tất cả công việc gia đình để nuôi cả chồng và con.

- Năm nắng mười mưa: chỉ sự vất vả, cực nhọc.

- So với các thành ngữ thông thường như cách giải nghĩa ở trên, các thành ngữ ngắn gọn, cô đọng, thể hiện sự khái quát và có giá trị biểu cảm cao hơn. Đồng thời cũng khắc họa được rõ nét hình ảnh người vợ tần tảo, đảm đang trong công việc gia đình.

Tính hình tượng, tính biểu cảm và tính hàm súc có giá trị nghệ thuật như sau:

- Đầu trâu mặt ngựa: biểu hiện tính hung hãn, dã man của bọn nha lại trong hoàn cảnh gia đình Kiều bị oan.

- Chim lồng cá chậu: cảnh sống tù túng, chật hẹp, mất tự do, vẻ ngoài cuộc sống tỏ ra hào nhoáng, hoa mĩ.

- Đội trời đạp đất: biểu hiện lối sống và hành động tự do, không chịu sự bó buộc, khuất phục trước uy quyền.

Phân tích điển cố trong bài "Khóc Dương Khuê":

- Hai điển cố "giường kia", "đàn kia" đều được dùng để nói về tình bạn thắm thiết, keo sơn. Chữ dùng ngắn gọn mà hàm ý sâu xa.

- Điển cố chính là những sự việc trước đây hay những câu chữ trong sách đời trước được dẫn ra và sử dụng lồng ghép vào bài văn, vào lời nói để nói về những điều tương tự. Mỗi điển cố như một việc tiêu biểu, điển hình mà chỉ cần nhắc đến đã chứa đựng điều mà người nói muốn diễn đạt.

- “Ba thu”: Kinh thi có câu: “Nhất nhật bất kiến như tam thu hề” ( Một ngày không thấy mặt nhau lâu như ba mùa thu) => khi Kim Trọng đã tương tư Thúy Kiều thì một ngày không thấy mặt nhau lâu như ba năm.

- Chín chữ: chín chữ nói về công lao của cha mẹ trong Kinh Thi.

⇒ Nỗi niềm nhớ thương cha mẹ của Kiều.

- Liễu Chương Đài: gợi chuyện người đi làm quan ở xa viết thư dạy vợ “Cây liễu ở Chương Đài xưa xanh xanh, nay có còn không, hay là tay khác đã vin bẻ mất rồi”.

⇒ Kiều tưởng tượng cảnh Kim Trọng trở lại thì Kiều đã thuộc về người khác.

- Mắt xanh: Nguyễn Tịch đời Tần quý ai ưa thì tiếp bằng mắt xanh, không ưa ai thì mắt trắng.

=> Từ Hải muốn hỏi Kiều đã có người yêu thương hay chưa.

- “Ma cũ bắt nạt ma mới”. Thay thế: bắt nạt người mới đến.

- “Chân ướt chân ráo”. Thay bằng: vừa mới đến còn lạ lẫm.

- “Cưỡi ngựa xem hoa”. Thay thế: Qua loa.

=> Khi thay thế có thể biểu hiện được phần nghĩa cơ bản nhưng mất đi phần sắc thái biểu cảm, mất đi tính hình tượng và dài dòng hơn.

- Con dâu tôi nó vừa mới sinh, thật may mắn khi mẹ tròn con vuông.

- Bạn Lan cãi lại thầy, thầy liền nổi nóng và nói: "Trứng mà đòi khôn hơn vịt".

- Tôi rất ngưỡng mộ bạn Nam, Nam nấu sử sôi kinh cả ngày lẫn đêm mà không biết mệt.

- Tôi có một cô bạn thân lòng lang dạ thú.

- Ôi! Nói làm gì nữa, nước đổ đầu vịt ấy mà.

- Mẹ tôi hay mắng tôi rằng: Mày là con nhà lính, tính nhà quan.

- Cách tốt nhất để không gây thị phi, chính là dĩ hòa vi quý.

- Là con trai phải có sức trai Phù Đổng để giúp đời.

- Bạn đã gặp phải một gã sở khanh thật rồi.

- Nhà cô giáo tôi dạo này nợ như chúa Chổm.

- Con người sống nên có ý chí, mục tiêu, không nên ngồi đẽo cày giữa đường.