Soạn bài Lập dàn ý bài văn tự sự Ngữ văn 10 tóm tắt

- Trong văn bản trên, nhà văn Nguyên Ngọc đã kể lại câu chuyện để chuẩn bị sáng tác nên truyện ngắn Rừng xà nu. Hình ảnh nhân vật Tnú bắt nguồn từ một con người thật ở ngoài đời mà nhà văn đã gặp và câu chuyện được xây dựng trong truyện cũng được dựa từ câu chuyện có thật. Nhà văn đã hình dung hình ảnh rừng xà nu sẽ được dùng làm hình ảnh mở đầu và kết thúc truyện. Đồng thời, nhà văn sẽ suy nghĩ về cách miêu tả nhân vật Tnú như thế nào.

- Để chuẩn bị viết một văn bản tự sự, chúng ta cần hình thành ý tư­ởng, có ý tưởng chúng ta mới có thể hình dung về cốt truyện, sau đó sẽ tưởng tượng ra các nhân vật gắn với các sự việc, chi tiết tiêu biểu đặc sắc làm nổi bật được cốt truyện.

=> Những dự kiến này của nhà văn giúp cho quá trình lập dàn ý đ­ược rõ ràng hơn và dàn ý cũng cụ thể, chi tiết hơn, giúp bài văn thêm chặt chẽ, mạch lạc.

a. Trường hợp 1: 

- Nhan đề: Chị Dậu giác ngộ lí tưởng Cách mạng sau đêm gặp một cán bộ cách mạng.

- Dàn ý:

+ Mở bài: Giới thiệu câu chuyện xảy ra từ kết thúc truyện Tắt đèn của Ngô Tất Tố.

+ Thân bài: Kể lại câu chuyện theo 2 sự việc chính như sau:

• Sau cái đêm đó, chị Dậu gặp một cán bộ cách mạng và được giác ngộ lí tưởng (Chị Dậu đã gặp người cán bộ cách mạng trong tình huống nào? Người cán bộ đã làm gì để giác ngộ chị Dậu? Chị Dậu đã giác ngộ cách mạng như thế nào?…). Sau khi trả lời được những câu hỏi này, chúng ta đã khái quát và kể lại được một sự việc chính trong câu chuyện trên.
• Trong cuộc khởi nghĩa tháng Tám năm 1945, chị Dậu dẫn đầu đoàn nông dân lên cướp chính quyền huyện, phá kho thóc Nhật chia cho dân nghèo (Từ việc giác ngộ cách mạng, chị Dậu đã tham gia hoạt động khởi nghĩa ra sao? Chị Dậu đã cùng các nông dân khác cướp chính quyền huyện, phá kho thóc Nhật như thế nào ?…).

+ Kết bài: Câu chuyện kết thúc ra sao? Em suy nghĩ gì về sự giác ngộ lí tưởng cách mạng và hành động vì cách mạng của chị Dậu?

b. Trường hợp 2:

- Nhan đề: Chị Dậu nuôi giấu cán bộ Cách mạng.

- Dàn ý:

+ Mở bài: Dẫn dắt vào câu chuyện xảy ra từ truyện Tắt đèn của Ngô Tất Tố.

+ Thân bài: Kể lại câu chuyện với những sự việc cụ thể như sau: 

• Cuộc kháng chiến chống thực dân pháp nổ ra, chị Dậu đã nhận thức về cuộc kháng chiến này như thế nào? (Chị Dậu giác ngộ lí tưởng cách mạng và nuôi giấu cán bộ - hành động dũng cảm vì lòng yêu nước).
•  Tuy sống trong vùng địch hậu, chịu sự kiểm soát của địch nhưng chị Dậu vẫn bí mật nuôi giấu cán bộ, nhiều lần đậy nắp hầm bem cho cán bộ,… (Sống trong vùng địch hậu, chị Dậu gặp những khó khăn gì? Tại sao chị Dậu vẫn bí mật nuôi giấu cán bộ? Những sự việc nào chứng tỏ lòng căm thù giặc và tinh thần cách mạng của chị Dậu?…). Chị Dậu hiện ra là người yêu nước sâu sắc, căm thù giặc.

- Kết bài: Cái kết của chuyện như thế nào?  Nêu suy nghĩ của em về hành động và con người của chị Dậu.

- B­ước 2: Từ đề tài, chủ đề của câu chuyện, ngư­ời viết phải t­ưởng tượng, sáng tạo thêm tạo ra những nội dung chính để hình thành nên cốt truyện. Cốt truyện khi xây dựng có thể dựa vào cuộc đời và số phận của nhân vật chính hay dựa theo diễn biến của sự việc chính đều được.

- Bư­ớc 3: Dựa vào mô hình dàn ý chúng ta tiến hành tìm các yếu tố cấu thành tác phẩm: Lí do, không gian xảy ra câu chuyện, các tình tiết của truyện, các nhân vật và quan hệ của chúng, các cảnh thiên nhiên, các đối thoại chính, tâm trạng của nhân vật…

- B­ước 4: Hệ thống hóa các khâu trên bằng một dàn ý chi tiết để tiến hành viết bài.

- Có thể xây dựng cốt truyện như­ sau:

+ An vốn là một học sinh hiền lành trung thực với mọi người và bạn bè.

+ Sau khi cha mẹ bỏ nhau, An chán nản, bị kẻ xấu lôi kéo nên đã phạm sai lầm đáng tiếc, đó là chơi bời lêu lổng, lấy cắp xe đạp, học hành bê trễ…

+ An ân hận, dằn vặt như­ng mặc cảm không dám đến lớp nữa, muốn bỏ học.

+ An đ­ược thầy giáo chủ nhiệm giúp đỡ và bảo lãnh cho trở lại trường học tiếp.

+ An đã cố gắng vươn lên và trở lại con ng­ười xư­a, một học sinh chăm học, trung thực.

- Học sinh dựa vào cốt truyện này để xây dựng dàn ý: yêu cầu tưởng t­ượng thêm các chi tiết về hoàn cảnh: lời nói, hành động tâm trạng của An; các nhân vật phụ (bạn bè của An, những kẻ xấu và ngư­ời thầy giáo…), những chi tiết sáng tạo cho bài văn thêm sinh động, phong phú.

+ Mở bài:

• Hải và Tùng gần gũi thân thiết với nhau từ nhỏ. Họ học cùng lớp với nhau.
• Câu chuyện diễn ra khi ở lớp xảy ra liên tiếp những vụ mất tiền.

+ Thân bài:

• Kể vắn tắt vài vụ mất tiền mà không tìm thấy nguyên do (trong đó Hải là ng­ười mất nhiều nhất).
• “Một mất m­ời ngờ”, không khí của lớp trở lên căng thẳng.
•  Cuộc truy tìm thủ phạm bế tắc, mâu thuẫn trong lớp xảy ra.
•  Hải nghi ngờ tất cả mọi người trong đó có Tùng. Họ đã to tiếng và không còn chơi với nhau.
•  Nhờ sự can thiệp của các thầy cô giáo, lớp đã tìm ra thủ phạm (là một học sinh lớp khác).

+ Kết bài:

• Không khí lớp trở lại bình th­ường.
• Hải xin lỗi Tùng trước lớp. Họ lại thân thiết như xư­a.