Công nghệ 9 Bài 7: Thực hành vá săm, thay lốp

• Bộ cạy lốp, bơm, chậu nước, cái đánh săm, một đoạn ống tre, gỗ tròn hoặc nhựa cứng tròn (dài khoảng 30cm), đường kính khoảng 2 – 2,5cm), búa, kim, kéo.
• Miếng vá có sẵn hoặc miếng săm cũ còn tốt, nhựa vá săm, một vài cái tăm, một miếng giẻ sạch.

a. Vá săm

- Kiểm tra:

+ Khi thấy lốp thường xuyên bị xuống hơi hoặc khi lốp xẹp mà không thể bơm căng lên được thì ta cần tiến hành kiểm tra.

+ Quy trình kiểm tra săm gồm 5 bước :

Bước 1:

• Trước tiên phải đặt xe nằm xuống, tháo đai ốc giữ ruột van, rút ruột van ra cho hơi ra hết, tháo đai ốc cố định thân van với vành.
• Cho đai ốc thân van và ruột van gọn một chỗ, tránh dây bẩn và thất lạc.

Bước 2:

Cạy lốp bằng cách luồn đồng thời 3 chiếc cạy lốp vào mép lốp sao cho khoảng cách 3 chiếc cách đều chừng 5-7 cm

Lần lượt cạy từng chiếc một làm cho mép lốp bật ra. Rút chiếc cạy lốp ở giữa ra, luôn tiếp vào mép lốp còn ngậm trong vành và tiếp tục cạy. Làm như vậy cho đến khi mép lốp bật hoàn toàn khỏi vảnh.

* Một số chú ý khi cạy lốp:

• Chiều cong của đầu chiếc cay lốp úp về phía lốp, luồn từ từ cho chiều cong vừa ngậm vào mép lốp, tránh luôn quá sâu dễ kẹp phải sắm ; cạy lốp cần | tránh xa khu vực chân van.
• Khi cạy hai chiếc đầu thường rất căng và dễ bị bật trở lại. Cần phải cay mép lốp mạnh, dứt khoát, khi đã cay được mép lốp lên rồi thì cái đầu của chiếc cạy lốp vào một chiếc nan hoa hoặc giữ thật chắc chắn mới cạy tiếp chiếc sau.

Bước 3: Lấy săm ra khỏi lốp, lắp ruột van vào và vặn đai ốc giữ ruột van.

Bước 4: Bơm hơi vừa đủ cho săm căng đều, sau đó, nhúng nghập từng phần săm trong chậu nước để phát hiện chỗ thủng. Cần lay chân van

Bước 5: Dùng một que tăm cắm vào lỗ thủng để đánh dấu, xì van cho hết hơi và dùng giẻ sạch lau khô xung quanh vị trí thủng.

* Chú ý: Nếu miếng vá cũ bị hở thì phải hơ lừa rồi bóc đi vả lại hoặc đầu măng xông (chỗ nối săm) bị hở nhỏ thì vả bịt chỗ hở, nếu hở to thì hơ lừa bóc ra, măng xông lại, Cách hơ lửa bóc miếng vá cũ như sau: Hợ phần có miếng vá cũ lên ngọn lửa. Đu qua đưa lại nhanh tay để ngọn lửa phủ đều khắp miếng vá liên tục hai ba lượt rồi bóc ngay khi còn đang nóng.

- Vá săm bằng miếng vá có sẵn:

+ Miếng vá có sẵn được mua về dự trữ dùng khi cần thiết. Nó thường có một kích thước nhất định, không lớn và có sẵn keo dính. Miếng vá có sẵn được dùng trong trường hợp săm bị thủng châm kim hoặc vết ngắn rách.

+ Quy trình vá săm bằng miếng vá có sẵn gồm 6 bước: 

Bước 1:

• Đánh nhám xung quanh lỗ thủng, thường diện tích đánh nhám lớn hơn diện tích miếng vá để đảm bảo miếng vá không bị bong cạnh.
• Trước khi đánh săm cần ướm thửi miếng vá vào chỗ thủng để xác định phạm vi đánh nhám săm cho chính xác. Cái đánh săm là một miếng tôn đục nhiều lỗ nhỏ và mau hoặc dùng tờ giấy ráp cuộn vào một đoạn ống tròn.
• Chú ý: Khi đánh săm, luôn ngón tay trỏ (hoặc đoạn ống) xuống dưới phần sắm thủng, ngón cái và các ngón khác đè lên về hai phía miếng vả làm căng phần săm cần đánh nhảm, để khi đánh cho đều.

Bước 2: Bôi nhựa và lên khắp mặt săm đã đánh nhám. 

Chú ý: Mặt săm đã được đánh nhám phải giữ cho sạch, khô trước khi bôi nhựa vả ; có thể dùng đầu ngón tay hoặc một vật tròn nhỏ để bối nhựa, nhưng phải sạch và khô.

Bước 3: Chờ từ 5-7 phút cho nhựa khô, dán miếng vá vào săm, kê đoạn săm vá lên mặt gỗ phẳng và dùng búa đập nhẹ, đều khắp miếng vá cho miếng vá dính chặt.

Chú ý: Phải bóc lớp ni lông phủ ngoài miếng vá trước khi dán vào sẫm.

Bước 4:

• Kiểm tra chỗ vá.
• Yêu cầu miếng vá phải phủ kín lỗ thủng và cân đều, các mép của miếng vá cần phải dính khít, bơm hơi vào săm, dìm đoạn săm có miếng vá vào chậu nước để kiểm tra.

Bước 5: Lắp săm vào lốp. Trước tiên, kiểm tra lốp xem có đinh hoặc vật nhọn cắm vào lốp hay không, nếu có phải lấy ra...

Chú ý: Khi lắp săm phải tháo hết hơi ra và không để săm bị vặn hoặc kẹp. Lắp lốp vào thường khó hơn khi cạy ra. Chiều cong của chiếc cạy lốp úp vào mép vành (ngược với lúc cạy lốp ra); khi ép lốp phải đè chiếc cạy lốp cho chắc để phòng chúng bật trở lại.

Bước 6: Bơm một ít hơi vào săm, dùng tay cậy lốp cho đều, sau đó siết chặt đai ốc thân van và bơm căng lốp. Dọn vệ sinh nơi làm việc.

- Vá săm bằng miếng săm cũ:

+ Miếng săm cũ được dùng để vá khi không có miếng vá sẵn hoặc khi vết rách của săm dài và to.

Bước 1:

• Đánh nhám miếng săm cũ, ước lượng với phạm vi rộng hơn kích thước dự định của miếng vá, sau đó, đo và cắt phần săm đã đánh nhám thành miếng vá rộng hơn mép rách từ 1-1,5 cm.
• Khi cắt nên nghiêng kéo để cắt vát xéo mép cắt và bo tròn các góc.

Bước 2: Nếu vết rách to, dùng kéo cắt lượn tròn 2 đầu mép rách của săm để hạn chế vết rách phát triển sau khi vá, sau đó đánh nhám mặt săm.

Bước 3: Chờ từ 5-7 phút cho nhựa khô, dán miếng vá vào săm, kê đoạn săm vá lên mặt gỗ phẳng và dùng búa đập nhẹ, đều khắp miếng vá cho miếng vá dính chặt.

Bước 4:

• Kiểm tra chỗ vá.
• Yêu cầu miếng vá phải phủ kín lỗ thủng và cân đều, các mép của miếng vá cần phải dính khít, bơm hơi vào săm, dìm đoạn săm có miếng vá vào chậu nước để kiểm tra.

Bước 5: Lắp săm vào lốp. Trước tiên, kiểm tra lốp xem có đinh hoặc vật nhọn cắm vào lốp hay không, nếu có phải lấy ra...

Bước 6: Bơm một ít hơi vào săm, dùng tay cậy lốp cho đều, sau đó siết chặt đai ốc thân van và bơm căng lốp. Dọn vệ sinh nơi làm việc

b. Thay lốp

- Khi bề mặt lốp bị mòn mỏng, hoặc bị rách to... thì phải thay lốp mới.

- Quy trình thay lốp gồm 5 bước: 

Bước 1: Tháo bánh xe ra khỏi xe

Bước 2: Tháo săm ra khỏi lốp, sau đó cạy mép lốp còn lại và đưa lốp cũ ra khỏi vành

Bước 3: Lắp lốp mới vào, lắp một bên mép lốp vào vành rồi nhét săm vào lốp, lắp mép lốp còn lại vào vành như khi vá săm

Bước 4: Bơm một ít hơi vào săm, vỗ khắp lốp cho mép lốp ngậm vào vành, sau đó bơm căng lốp, lắp bánh xe vào xe. Chú ý: Điều chỉnh bánh xe cho cân trước khi vặn chặt đai ốc đầu trục.

Bước 5: Kiểm tra, yêu cầu lốp phải ngậm đều vào vành, không kẹp phải săm, lốp bơm căng tròn đều, bánh xe được bắt chặt và cân, bánh xe quay trơn không bị đảo lắc

Sau khi học xong bài này các em cần:

- Nắm được khi nào kiểm tra săm và lốp.

- Nêu được quy trình vá săm và thay lốp.

- Vận dụng vá săm và thay lốp cho chiếc xe đạp của bản thân.