Công nghệ 9 Bài 4: Thực hành lau dầu, tra mỡ các ổ trục

Thông thường một năm nên lau dầu, tra mỡ xe một lần, tốt nhất là sau khi hết mùa mưa. Cần lau dầu các ổ bi: trục trước, trục sau, trục giữa, cổ phuốc, bàn đạp. Để tránh hiện tượng các ổ trục bị khô mỡ làm tăng lực ma sát giữa các chi tiết chuyển động dẫn đến các chi tiết bị mài mòn, đạp xe thấy nặng và có thể xảy ra các hỏng hóc bất thường.

1. Kìm

2. Kìm mỏ quạ

3. Búa

4. Mỏ lết

5. Cờ lê (14-17,14-15,12-14, 8-10)

6. Cờ lê miệng mỏng dùng để chỉnh côn trục trước, trục sau và bàn đạp

7. Tua-vít dẹt

8. Tua- vít 4 cạnh

9. Bộ móc lốp

10. Đột

11. Miếng vá săm có sẵn

12. Miếng săm cũ

13. Nhựa vá săm

14. Đoạn ống tròn (dùng khi đánh nhám săm để vá)

15. Cái đánh săm

16. Kéo

17. Dụng cụ dùng để cân vành

18. Vịt dầu nhớt

19. Bơm xe

Quy trình bảo dưỡng xe đạp bao gồm 4 bước:

a. Lau dầu, tra mỡ ổ trục bánh xe

- Chuẩn bị: Kìm, cờ lê, tua-vít, búa, đột, giẻ lau, dầu hoả, mỡ bôi trơn.

- Quy trình: gồm 6 bước

Bước 1: Tháo bánh xe

- Trước hết phải lật ngửa xe đặt lên nền chắc chắn.

- Tháo bánh trước: Dùng cờ-lê hoặc mỏ lết văn dời từng bên ốc đầu trục bánh trước

- Chú ý: miệng của cờ-lê hay mỏ lết ôm trọn đai ốc, tư thế tay cầm cờ-lê vặn phải vuông góc với trục. Khi vặn tháo đai ốc cần nới lỏng dần từng bên. Hầu hết các loại xe chỉ cần nới lỏng đai ốc là có thể nhấc bánh xe ra khỏi cảng. Tuy nhiên, có một số loại xe phải tháo rời đai ốc mới tháo được bánh xe ra khỏi càng.

- Tháo bánh sau: Dùng cờ-lê hoặc mỏ lết văn tháo dời từng bên đai ốc đầu trục bánh xe sau; nhấc chân chống xe ra ngoài, nhấc thanh chống chắn bùn sau ra. Nếu xe có hộp chắn xích, phải tháo phần vỏ dậy, chắn líp.

A. Xe đạp không có hộp xích; B. Xe đạp có hộp xích

Bước 2: Tháo ổ trục

- Tháo ổ trục bằng cách kẹp chặt một bên đầu trục bằng cờ lê và vặn tháo rời đai ốc hãm côn, tháo côn ở đầu trục bên kia theo trình tự:

- Thao đai ốc hãm côn → tháo vòng hãm → tháo côn → rút khỏi trục moay-ơ.

- Các chi tiết tháo ra sắp xếp theo trình tự nhất định.

- Chú ý: nếu tháo bánh sau thì kẹp chặt đầu trục bên có líp

Bước 3: Cạy tháo nắp mỡ bằng tua vít dẹt, lấy hết bi ra

Bước 4: Làm sạch và tra mỡ

Thực hiện nội dung làm sạch và tra mỡ như sau:

- Rửa sạch ổ trục bằng dầu hoả; dùng giẻ lau khô bi, nồi, côn, trục.

- Kiểm tra và thay những viên bi rỗ, sứt hoặc mòn quá; kiểm tra và thay côn nếu côn bị mẻ hoặc mòn không đều.

- Tra mỡ vào nồi, đặt bi vào nồi liền kề nhau, khoảng trống còn lại sau khi đã xếp sít các viên bi trong nồi phải nhỏ hơn đường kính của một viên bi và không được sít nhau quá.

- Chú ý: lượng mỡ trong nồi không nhiều cũng không ít

Bước 5: Đậy nắp mỡ, lắp trục, lắp côn, vòng hãm côn, đai ốc hãm côn và lắp bánh xe.

Bước 6: Kiểm tra – khi lắp bánh xe kiểm tra độ quay trơn ổ trục, siết chặt đai ốc đầu trục vừa phải lắc ngang bánh xe.

Quy trình lau dầu, tra mỡ ổ trục bánh xe

b. Lau dầu tra mỡ ổ trục giữa

- Chuẩn bị: Kìm, cờ lê, tua-vít, búa, đột, giẻ lau, dầu hoả, mỡ bôi trơn.

- Quy trình: gồm 8 bước

Bước 1:

• Tháo, nới đai ốc chốt ( Đai ốc ca-vét ).
• Dùng cờ- lê hoặc mỏ lết vặn nới đai ốc sao cho đầu ốc thấp hơn mặt đai ốc khoảng 1/2 vòng ren.

Bước 2: Kê đùi xe băng một ống thép hoặc thanh gỗ cứng và đập búa vào đầu chốt để chốt tụt xuống 

Bước 3: Tháo chốt, tháo đùi xe.

Bước 4:

• Tháo ổ, chỉ tháo vòng hãm và nồi bên trái (Bên không có đĩa), sử dụng búa và đột.
• Đặt mũi đột vào rãnh cắt trên vòng hãm, đập búa tháo vòng hãm theo chiều ngược kim đồng hồ.

Bước 5:

• Kiểm tra các chi tiết của ổ.
• Bi, côn và nồi xem có chi tiết nào bị mòn không…

Bước 6: Lau dầu và tra mỡ

• Rửa sạch ổ trục bằng dầu hoả…
• Kiểm tra và thay những viên bi rỗ…
• Tra mỡ vào nồi, đặt bi vào nồi liền kề nhau.

Bước 7: Lắp ổ, đùi, chốt trở lại.

Bước 8: Kiểm tra. Dùng tay quay đùi xe, nếu thấy quay trơn nhẹ nhàng, chắc chắn là được…

Quy trình lau dầu, tra mỡ ổ trục giữa

c. Lau dầu, tra mỡ ổ trục bàn đạp

- Chuẩn bị: Kìm, cờ lê, tua-vít, búa, đột, giẻ lau, dầu hoả, mỡ bôi trơn.

- Quy trình: gồm 6 bước

Bước 1: Tháo nắp chụp đầu ổ bàn đạp bằng cách dùng tua vít cạy nắp ra (hoặc vặn hai vít nhỏ của vòng chụp – tuỳ theo từng loại xe)

Bước 2: Tháo đai ốc hãm bằng cờ-lê dẹt hoặc kim nhỏ nhọn, tháo vòng hãm, tháo côn.

Bước 3: Rút bàn đạp ra khỏi trục.

Bước 4: Lau dầu, tra mỡ

Bước 5: Lắp bàn đạp vào xe

Bước 6: Kiểm tra bàn đạp thấy trơn, không rơi là được.

Sau khi học xong bài này các em cần:

- Nắm được quy trình bảo dưỡng các ổ trục của xe đạp để tránh trường hợp hỏng hóc.

- Vận dụng được vào thực tế bảo dưỡng xe đạp của bản thân.