Công nghệ 9 Bài 3: Các phương pháp nhân giống cây ăn quả

a. Chọn địa điểm

• Gần nơi trồng, gần nơi tiêu thụ
• Gần nguồn nước
• Đất dễ thoát nước, bằng phẳng, đất màu mỡ, tầng canh tác dày ( 30-40cm), thành phần cơ giới trung bình, ít chua(5-6,5)

b. Thiết kế vườn ươm

Vườn ươm cây ăn quả được chia làm ba khu vực: khu cây giống, khu nhân giống và khu luân canh. Diện tích của vườn ươm và các khu trong vườn to, nhỏ khác nhau tuỳ theo nhu cầu cây giống.

- Khu cây giống trồng cây mẹ để lấy hạt gieo thành cây con làm gốc ghép: trồng cây mẹ lấy mắt ghép, lấy cành chiết, cành giâm.

- Khu nhân giống là phần chủ yếu của vườn ươm bao gồm các khu nhỏ:

• Khu gieo hạt để lấy cây trồng giống đem trồng và làm gốc ghép.
• Khu ra ngôi cây gốc ghép, ra ngôi cành chiết, cành giâm.

- Khu luân canh trồng cây rau, cây họ đậu. Khu luân canh được sử dụng để luân phiên đổi chỗ cho 2 khu trên, đảm bảo đất cho vườn ươm không bị xấu đi. 

1.2.1. Phương pháp nhân giống hữu tính

- Phương pháp nhân giống hữu tính là phương pháp tạo cây con bằng hạt.

- Một số điểm cần chú ý khi tiền hành nhân giống hữu tính:

• Phải biết được đặc tính chín của hạt để có biện pháp xử lí phù hợp.
• Khi gieo hạt trên luống hoặc trong bầu đất phải tưới nước, phủ rơm rạ để giữ ấm và chăm sóc thường xuyên cho cây phát triển tốt.

1.2.2. Phương pháp nhân giống vô tính

Gồm: Chiết cành, giâm cành, ghép.

a. Chiết cành:

- Là phương pháp nhân giống bằng cách tách cành từ cây mẹ tạo thành cây con.

- Cành khoẻ, có 1- 2 năm tuổi, không bị sâu ở giữa tầng tán vươn ra ánh sáng, đường kính 1- 1,5 cm.

- Thời vụ thích hợp: Tháng 2- 4 hoặc tháng 8- 9.

- Khó khăn:

• Hệ số nhân giống thấp.
• Cây chóng cỗi.
• Tốn công.

b. Giâm cành:

• Là phương pháp nhân giống dựa trên khả năng hình thành rễ phụ của đoạn cành (đoạn rễ) đã cắt rời khỏi cây mẹ.
• Dựa trên khả năng hình thành rễ phụ của đoạn cành (Đoạn rễ).
• Làm nhà giâm cành nơi thoáng mát, gần nơi ra ngôi cây con...tơi xốp, ẩm.
• Chọn cành non 1- 2 năm tuổi, chưa ra hoa.
• Chọn thời vụ thích hợp.
• Trước khi giâm, nhúng gốc giâm vào dung dịch chất kích thích ra rễ với nồng độ và thời gian thích hợp.
• Mật độ giâm đảm bảo các lá không che khuất.
• Duy trì độ ẩm trên mặt lá và đất.
• Khó khăn: Đòi hỏi kỹ thuật và thiết bị cần thiết (Nhà giâm).

c. Ghép:

- Gắn một đoạn cành (Hoặc cành) hay mắt (chồi) lên gốc của cây cùng họ...

- Chọn cành ghép ở cây có năng suất cao, ổn định.

- Chọn cây gốc ghép của cây cùng họ.

- Hai cách ghép: Ghép cành và ghép mắt.

+ Ghép cành: Ghép áp, ghép chẻ, ghép nêm.

• Ghép áp: Là cách ghép có tỉ lệ sống cao nhưng công phu và tỉ lệ nhân giống thấp. Cách ghép này được áp dụng cho các cây ăn quả khó ghép bằng các phương pháp khác và cần số lượng ít như mít, điều, khế, nhãn…

• Ghép chẻ bên:

• Ghép nêm: áp dụng cho cây ăn quả như nhãn, vải, xoài, mít, ổi…

+ Ghép mắt: Ghép cửa sổ, ghép mắt kiểu chữ T, ghép mắt nhỏ có gỗ

• Ghép cửa sổ: cho tỉ lệ mắt ghép sống cao, áp dụng cho cây to như nhãn, vải, xoài, sầu riêng… và một số cây dễ bóc vỏ.

• Ghép chữ T và ghép mắt

- Khó khăn: Đòi hỏi kỹ thuật phức tạp trong việc chọn gốc ghép, cành ghép và thao tác ghép.

- Bảng so sánh phương pháp nhân giống hữu tính và vô tính cây ăn quả 

Câu 1: Tại sao phải xây dựng vườn ươm cây trồng ? Hãy nêu các yêu cầu khi chọn nơi làm vườn ươm ? 

Gợi ý làm bài

• Xây dựng vườn ươm để chăm sóc khi cây còn non yếu cho đỡ thất thoát giống cây trồng do sâu bệnh, và tạo cho giống cây trồng có một sức khỏe đề kháng với môi trường thực địa. Vì nếu không ươm cây chu đáo cây sẽ còi cọc khi trồng ra dễ chết, phát triển trưởng thành rất chậm.
• Trong vườn ươm giống ta có thể kiểm soát được những cây mạnh, cây yếu, cây lại gien, cây thoái hóa, cây đực để loại bỏ sớm và dặm sớm. Khi trồng ra vườn cây sẽ phát triển đều, đạt năng suất trên một diện tích và đỡ tốn công chăm sóc.
• Yêu cầu ngoại cảnh làm vườn ươm phải vệ sinh từ nước tưới sạch, đất ươm phải tiệt trùng, tơi xốp, đủ dinh dưỡng không để khô hay úng. Bên trên phải làm kính nhựa để tránh mưa lớn và mưa axít làm tiêu cây giống , xung quanh vây lưới tránh côn trùng, mầm bệnh.
• Trên mái phải cao thoáng tạo nhiều khe hở gối lên nhau cho đỡ hầm nóng, xung quanh thoáng đãng cho không khi hút vào. Khi tưới cây phải tưới hạt nước mịn cho êm đừng tưới dạng hạt lớn, dòng làm cây tung đất trật rễ, cây có thể chết khó phục hồi,
• Thường xuyên phòng bệnh cho con giống.

Câu 2: Em hãy so sách các ưu,nhược điểm của các phương pháp nhân giống hữu tính và vô tính cây ăn quả ? 

Gợi ý làm bài

- Phương pháp nhân giống bằng hạt 

+ Ưu điểm

• Nhanh tạo ra cây con
• Cây tạo ra đồng loạt, cùng kích cỡ, độ tuổi
• Nhân giống nhanh, đơn giản
• Cây thích nghi tốt, bộ rễ khỏe

+ Nhược điểm

• Dễ thoái hóa giống
• Khó kiểm soát được các phẩm chất của cây con do có thể có hiện tượng biến dị di truyền 
• Cây chậm ra hoa, quả 

- Phương pháp nhân giống vô tính ví dụ như : giâm cành, chiết cành, ghép cành... 

+ Ưu điểm: 

• Cây thích nghi tốt 
• Cây giữ được đặc tính của cây mẹ 
• Nhanh ra hoa, quả. 
• Tạo cây con nhiều, nhanh, đồng loạt ( đối với giâm cành) 

+ Nhược điểm 

• Qua nhiều thế hệ thì cây bị thoái hóa 
• Cây không có rễ cọc nên yếu 
• Không tạo được nhiều cây( đối với phương pháp  chiết cành)

Câu 3: Ở địa phương em đã tiến hành nhân giống cây ăn quả bằng phương pháp nào? Với loại cây gì? 

Gợi ý làm bài

• Ở địa phương em đã tiến hành nhân giống cây ăn quả bằng phương pháp :
• Nhân giống cây ăn quả bằng phương pháp ghép, chiết cành,.. với loại cây cao su, nhản, mận, bưởi,..

Sau khi học xong bài này các em cần nắm vững các nội dung trọng tâm sau:

• Nêu được những yêu cầu kĩ thuật xây dung vườn ươm cây ăn quả.
• Hiểu được đặc điểm và yêu cầu kĩ thuật của phương pháp nhân giống vô tính và phương pháp nhân giống hữu tính cây ăn quả.