Sinh học 10 Bài 3: Các nguyên tố hóa học và nước

- Trong tế bào có thể có mặt hầu hết các nguyên tố trong tự nhiên (92 nguyên tố). Trong đó, 25 nguyên tố đã được nghiên cứu kỹ là C, H, O, N, S, P, K, Ca, Mg, Fe, Mn, Cu, Zn, Mo, B, Cl, Na, Si, Co… là cần thiết cho sự sống.

- Trong đó C, H, O và N chiếm 96% trọng lượng chất khô của tế bào, các nguyên tố còn lại chiếm chiếm một tỉ lệ nhỏ.

- Nguyên tố C là nguyên tố quan trọng nhất để tạo nên sự đa dạng của vật chất hữu cơ.

- Dựa vào tỉ lệ và vai trò của các nguyên tố trong tế bào. Người ta chia các nguyên tố hoá học thành 2 nhóm cơ bản:

+ Nguyên tố đại lượng (Có hàm lượng 0,01% khối lượng chất khô): Là thành phần cấu tạo nên tế bào, các hợp chất hữu cơ như: cacbohidrat, lipit... điều tiết quá trình trao đổi chất trong tế bào. Bao gồm các nguyên tố C, H, O, N, Ca, S, Mg...

+ Nguyên tố vi lượng (Có hàm lượng < 0,01% khối lượng chất khô): Là thành phần cấu tạo enzim, các hooc mon, điều tiết quá trình trao đổi chất trong tế bào. Bao gồm các nguyên tố : Cu, Fe, Mn, Co, Zn...

a. Cấu trúc hoá học của nước

Phân tử nước được cấu tạo từ 1 nguyên tử O với 2 nguyên tử H bằng liên kết cộng hoá trị.

b. Tính chất của nước

- Phân tử nước có tính phân cực.

- Giữa các phân tử nước có lực hấp dẫn tĩnh điện (do liên kết hyđrô) tạo ra mạng lưới nước.

c. Vai trò của nước

- Là thành phần cấu tạo và dung môi hoà tan và vận chuyển các chất cần cho hoạt động sống của tế bào.

- Là môi trường và nguồn nguyên liệu cho các phản ứng sinh lý, sinh hoá của tế bào.

- Tham gia điều hoà, trao đổi nhiệt của tế bào và cơ thể…

Hoàn thành bảng sau bằng cách điền các nguyên tố hoá học vào ô trống cho phù hợp:

Hướng dẫn giải:

Câu 1: Các nguyên tố vi lượng có vai trò như thế nào đối với sự sống? Cho một vài ví dụ về nguyên tố vi lượng ở người.

Câu 2: Trình bày cấu trúc hoá học, đặc tính hóa - lí và ý nghĩa sinh học của nước? 

Câu 3: Điền vào chỗ trống trong các câu sau:

a) Hầu hết các tính chất khác thường của nước được gây ra bởi …… của những phân tử của nó.

b) Nước là dung môi tuyệt vời cho các chất điện li. Chất điện li là những chất khi tan vào ………… tạo thành …………. dẫn điện được do chúng phân li thành các ……… 

Câu 1: Tỷ lệ của nguyên tố cacbon (C) có trong cơ thể người là khoảng 

A. 65%
B. 9,5%
C. 18,5%
D. 1,5%

Câu 2: Nguyên tố nào dưới đây là nguyên tố đại lượng?

A. Mangan
B. Kẽm
C. Đồng
D. Photpho

Câu 3: Trong các cơ thể sống, tỷ lệ khối lượng của các nguyên tố C, H,O,N chiếm vào khoảng 

A. 65%
B. 70%
C. 85%
D. 96%

Câu 4:Cơ thể chỉ cần các nguyên tố vi lượng với một hàm lượng rất nhỏ là vì

A. phần lớn nguyên tố vi lượng đã có trong các hợp chất của tế bào.
B. chức năng chính cùa nguyên tô vi lượng là hoạt hoá các enzym
C. nguyên tố vi lượng đóng vai trò thứ yếu đối với cơ thể.
D. nguyên tố vi lượng chi cần cho một vài giai đoạn sinh trưởng nhát định cùa cơ thể.

Câu 5:Trong các vai trò sau đây, nước có những vai trò nào đối với tế bào?

1. Môi trường khuếch tán và vận chuyên các chất.

2. Môi trường diễn ra các phản ứng hoá sinh.

3. Nguyên liệu tham gia phản ứng hoá sinh.

4. Tham gia cấu tạo và bảo vệ các cấu trúc của tế bào.

5. Cung cấp năng lượng cho tế bào hoạt động.

A. 1,2,3,4
B. 1,2,3,5
C. 1,3,4,5
D. 2,3,4,5

- Sau khi học xong bài này các em cần:

• Nêu được các thành phần hóa học của tế bào.
• Kể tên được các nguyên tố cơ bản của vật chất sống, phân biệt được nguyên tố đại lượng và nguyên tố vi lượng.
• Kể tên được các vai trò sinh học của nước đối với tế bào.