Sinh học 10 Bài 29: Cấu trúc các loại virut

a. Khái niệm virut

- Virut là thực thể chưa có cấu tạo tế bào, có kích thước siêu nhỏ.

- Đặc điểm cơ bản của virut:

• Kích thước siêu nhỏ, chỉ quan sát được dưới kính hiển vi điện tử.
• Cấu tạo rất đơn giản, chỉ chứa một loại axit nuclêic là ADN hay ARN.
• Kí sinh nội bào bắt buộc.

+ Ví dụ: hình ảnh virut H1N1 dưới kính hiển vi điện tử

b. Phân loại virut

- Dựa vào Axitnucleic: Virut được chia làm:

• Virut ADN. VD: virut đậu mùa, virut viêm gan B, virut Hecpet...
• Virut ARN. VD: virut cúm, virut viêm não Nhật Bản, HIV…

- Dựa vào cấu trúc vỏ capsit: gồm virut có vỏ và virut không có vỏ.
- Dựa vào hình dạng: gồm virut xoắn, virut khối, virut hỗn hợp.
- Dựa vào vật chủ: virut động vật, thực vật và virut vi sinh vật.

- Cấu tạo đơn giản gồm 2 thành phần:

+ Lõi Axit nucleic:

• Cấu tạo: Chỉ gồm 1 ADN hoặc 1 ARN chuỗi đơn hoặc chuỗi kép.
• Chức năng: Hệ gen giúp virut nhân lên, tổng hợp thành phần cấu tạo đặc trưng của nó trong tế bào chủ.

+ Vỏ bọc prôtêin (capsit):

• Cấu tạo từ các đơn vị prôtein gọi là capsôme.
• Chức năng: Bảo vệ virut.

- Một số virut có thêm vỏ ngoài.

• Cấu tạo vỏ ngoài là lớp kép lipit và prôtêin.
• Mặt vỏ ngoài có các gai glicôprôtein làm nhiệm vụ kháng nguyên và giúp virut bám lên bề mặt tế bào.

+ Virut không có vỏ ngoài gọi là virut trần.

- Dựa vào cách sắp xếp của các capsome người ta chia virut thành 3 dạng:

+ Cấu trúc xoắn: capsôme sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic.

• Có hình que, hình sợi, hình cầu…
• VD: Virut khảm thuốc lá, virut bệnh dại, virut cúm, sởi…

+ Cấu trúc khối: capsôme sắp xếp theo hình khối đa diệngồm 20 mặt tam giác đều

• VD: Virut bại liệt

+ Cấu trúc hổn hợp: Đầu có cấu trúc khối chứa axit nuclêic gắn với đuôi có cấu trúc xoắn.

• VD: Phagơ

Virut có được coi là một cơ thể sinh vật không? Vì sao?

Hướng dẫn giải:

Virut chưa được coi là một cơ thể mà chỉ là một dạng sống, vì có cấu tạo rất đơn giản: không có cấu trúc tế bào, không có đặc điểm cơ bản của một cơ thể sống… thường kí sinh bắt buộc, chỉ sinh sản và phát triển trong tế bào chủ.

Câu 1: Phân biệt các nhóm virut ở người, động vật, thực vật và vi khuẩn? 

Câu 2: So sánh sự khác biệt giữa virut và vi khuẩn?

Câu 3: Trình bày khái niệm và cấu trúc của virut? 

Câu 1: Virut có cấu tạo gồm

A. vỏ prôtêin ,axit nuclêic và  có thể có vỏ ngoài.
B. có vỏ prôtêin và ADN.
C. có vỏ prôtêin và ARN.
D. có vỏ prôtêin,  ARN và có thể có vỏ ngoài.

Câu 2: Mỗi loại virut chỉ nhân lên trong các tế bào nhất định vì

A. tế bào có tính đặc hiệu
B. virut có tính đặc hiệu
C. virut không có cấu tạo tế bào
D. virut và tế bào có cấu tạo khác nhau.

Câu 3: Đặc điểm chỉ có ở virut mà không có ở vi khuẩn là

A. có cấu tạo tế bào
B. chỉ chứa ADN hoặc ARN
C. chứa cả ADN và ARN
D. chứa ribôxôm, sinh sản độc lập

Câu 4: Virut trần là

A. Phân tử ADN không được bọc vỏ capsit.

B. Phân tử ARN không được bọc vỏ capsit.

C. Vỏ capsit rỗng, không chứa axit nuclêic.

D. Virut hoàn chỉnh có cả axit nuclêic và vỏ capsit, nhưng không được bao bởi vỏ ngoài. 

- Sau khi học xong bài các em cần:

• Nắm được đặc điểm hình thái và cấu tạo chung của virut.
• Phân biệt được cấu trúc và hình thái của các loại virut.
• Hiểu được tác hại của một số virut, giải thích được các hiện tượng trong đời sống.