Thực hành một số phép tu từ cú pháp Ngữ văn 12

"Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ"

⇒ Lặp cấu trúc “nhóm…” nhằm mục đích nhấn mạnh sự quan tâm, chăm sóc, yêu thương của người bà dành cho cháu

- Là biện pháp tu từ chỉ sự sắp xếp các đơn vị lời nói cùng loại kế tiếp nhau để gây ấn tượng mạnh về hình ảnh, cảm xúc

- Ví dụ: "Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung

Không giết được em người con gái anh hùng!"

⇒ Nhấn mạnh sự gan dạ, kiên cường của người nữ chiến sĩ cộng sản

- Là chêm vào câu nói một cụm từ không trực tiếp có quan hệ ngữ pháp trong câu, có tác dụng rõ rệt bổ sung thông tin cần thiết, bộc lộ cảm xúc, thường đứng sau dấu gạch nối trong ngoặc đơn

- Ví dụ:

“Cô bé nhà bên (có ai ngờ)

Cũng vào du kích!”

⇒ Bộc lộ sự ngỡ ngàng, xúc động, yêu mến một cách kín đáo

Câu 1. Phân tích tác dụng của sự phối hợp giữa phép lặp cú pháp và phép đối trong đoạn thơ sau:

"Anh lên xe, trời đổ cơn mưa

Cái gạt nước xua đi nỗi nhớ

Em xuống núi, nắng về rực rỡ

Cái nhành cây gạt mối riêng tư."

(Phạm Tiến Duật, Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây)

Gợi ý làm bài:

Đoạn thơ trên phối hợp giữa phép lặp cú pháp và phép đối:

- Lặp kết cấu cú pháp: "Anh lên xe/trời đổ cơn mưa" - "Em xuống núi/nắng về rực rỡ" và "Cái gạt nước/xua đi nỗi nhớ" - "Cái nhành cây/gạt mối riêng tư"

- Đối câu 1 và câu 2, câu 3 và câu 4:  đối nhau về ý, về lời.

Sự phối hợp đó vừa thể hiện được quan hệ giữa hai người (anh và em), tâm trạng của mỗi người lúc chia tay, vừa nói lên được nhiệm vụ riêng của mỗi người trong cuộc kháng chiến chung của dân tộc.

Câu 2. Phân tích tác dụng của phép liệt kê trong đoạn trích sau :

"Bao nhiêu anh ngã trên trận tuyến tiếp theo, bao nhiêu anh trước vùi xương trên những đất đi cày, bao nhiêu chị bị xẻo thịt, bao nhiêu người cầm bút bi bịt miệng lôi ra trường bắn, mắt trừng trừng nhìn kẻ thù, bao nhiêu anh, bao nhiêu chị, con cháu những mẹ vệ quốc quân, bao nhiêu những Nguyễn, Trần, Lê, ... nhẫn nại, nhịn nhục, chịu thưong, chịu khó, đau đớn, căm thù, yêu thương, anh dũng."

(Theo Nguyễn Đình Thi, Nhận đường)

Gợi ý làm bài:

Trong đoạn văn, tác giả liệt kê như: bao nhiêu anh ngã xuống, bao nhiê anh vùi xương trên đát, bao nhiêu người cầm bút bịt miệng... Hình thức thể hiện là các từ ngữ cùng từ loại (sự vật, tính chất..), cùng kết cấu và tách biệt bằng những dấu phẩy.

Trong đoạn văn, phép liệt kê có tác dụng nói lên những nỗi đau thương mất mát, máu xương các anh đổ xuống để gìn giữ quê hương đất nước. Ca ngợi ý chí chiến đấu, chịu khó, căm thù yêu thương, anh dũng không chịu khuất phục trước quân thù.

Qua bài học các em cần nắm một số nội dung chính sau:

- Củng cố nâng cao kiến thức về một số biện pháp tu từ cú pháp.

 - Rèn luyện kỹ năng phân tích.

- Nắm được một số phép tu từ cú pháp thường dùng trong văn bản và có kĩ năng phân tích, sử dụng chúng.