Giải bài tập SGK Địa lí 12 Bài 26: Cơ cấu ngành công nghiệp

Chứng minh rằng cơ cấu của ngành công nghiệp nước ta tương đối đa dạng.

Phương pháp giải

Dựa vào cơ cấu ngành công nghiệp gồm 3 nhóm ngành công nghiệp khai thác, chế biến, sản xuất, phân phối điện khí đốt, nước với 29 ngành công nghiệp và một số ngành công nghiệp trọng điểm để chứng minh cơ cấu của ngành công nghiệp nước ta tương đối đa dạng.

Gợi ý trả lời

- Cơ cấu ngành của công nghiệp nước ta tương đối đa dạng với 3 nhóm ngành, 29 ngành công nghiệp:

+ Công nghiệp khai thác (4 ngành): khai thác than đá, dầu khí…

+ Công nghiệp chế biến (23 ngành): chế biến lương thực thực phẩm, sản xuất hàng tiêu dùng…

+ Công nghiệp sản xuất, phân phối điện khí đốt, nước (2 ngành): sản xuất điện, nhà máy nước sạch…

- Một số ngành công nghiệp trọng điểm: công nghiệp năng lượng, công nghiệp chế biến lương thực - thực phẩm, công nghiệp dệt - may, công nghiệp hoá chất - phân bón - cao su, công nghiệp vật liệu xây dựng, công nghiệp cơ khí - điện tử...

Tại sao cơ cấu ngành của công nghiệp nước ta có sự chuyển dịch?

Phương pháp giải

Phân tích mục đích của sự chuyển dịch, đường lối phát triển công nghiệp và sự tác động của thị trường và nguồn lực để giải thích tại sao cơ cấu ngành của công nghiệp nước ta có sự chuyển dịch.

Gợi ý trả lời

Nước ta có sự chuyển dịch cơ cấu công nghiệp theo ngành vì:

- Đây là xu hướng chuyển dịch tích cực, nhằm thích nghi và hội nhập với thị trường khu vực và thế giới.

- Nhà nước đã đề ra đường lối phát triển công nghiệp, đặc biệt là đường lối công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong giai đoạn hiện nay.

- Chịu sự tác động của thị trường – nhân tố điều tiết sản xuất, những thay đổi của nhu cầu thị trường ảnh hưởng nhiều đến sản xuất từ đó làm thay đổi cơ cấu ngành và sản phẩm.

- Chịu tác động của các nguồn lực, bao gồm cả nguồn lực tự nhiên và kinh tế - xã hội: nhằm phát huy thế mạnh về nguồn nguyên liệu cũng như lao động ở những khu vực kém phát triển, tăng thu nhập cũng như thúc đẩy kinh tế - xã hội ở các vùng này.

Chứng minh rằng cơ cấu công nghiệp nước ta có sự phân hóa về mặt lãnh thổ. Tại sao lại có sự phân hóa đó?

Phương pháp giải

- Dựa vào đặc điểm sự phân hóa cơ cấu công nghiệp ở Bắc Bộ, Nam Bộ, duyên hải miền Trung, Tây Nguyên, Tây Bắc để chứng minh ơ cấu công nghiệp nước ta có sự phân hóa về mặt lãnh thổ. 

- Dựa vào các yếu tố như thị trường, tài nguyên thiên nhiên, lao động, vị trí địa lí để giải thích sự phân hóa đó.

Gợi ý trả lời

 Sự phân hóa lãnh thổ công nghiệp là mức độ tập trung công nghiệp trên một vùng lãnh thổ.

- Cơ cấu công nghiệp nước ta có sự phân hóa về mặt lãnh thổ:

+ Ở Bắc Bộ: Đồng bằng sông Hồng và vùng phụ cận là khu vực có mức độ tập trung công nghiệp cao nhất cả nước. Từ Hà Nội, hoạt động công nghiệp với chuyên môn hóa khác nhau lan tỏa đi nhiều hướng dọc theo các tuyến đường giao thông huyết mạch.

+ Ở Nam Bộ: Hình thành một dải phân bố công nghiệp, nổi lên các trung tâm công nghiệp hàng đầu cả nước như Tp. Hồ Chí Minh, Biên Hoà, Vũng Tàu, Thủ Dầu Một.

+ Duyên hải miền Trung : mức độ tập trung và các trung tâm thuộc loại trung bình : Đà Nẵng, Vinh, Quy Nhơn, Nha Trang…

+ Ở các khu vực còn lại (Tây Nguyên, Tây Bắc), hoạt động công nghiệp phát triển chậm, phân bố rời rạc, phân tán.

- Nguyên nhân của sự phân hóa:

+ Phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên.

+ Lao động có tay nghề.

+ Thị trường tiêu thụ.

+ Kết cấu hạ tầng.

+ Vị trí địa lý thuận lợi.

+ Những khu vực gặp nhiều hạn chế trong phát triển công nghiệp là do sự thiếu đồng bộ của các nhân tố trên, đặc biệt là giao thông vận tải.

Hãy nêu nhận xét về cơ cấu công nghiệp theo thành phần kinh tế của nước ta.

Phương pháp giải

Dựa vào kiến thức về cơ cấu công nghiệp theo thành phần kinh tế để nêu nhận xét.

Gợi ý trả lời

- Cơ cấu công nghiệp theo thành phần kinh tế bao gồm: khu vực Nhà nước, khu vực ngoài Nhà nước và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài.

- Cơ cấu công nghiệp theo thành phần kinh tế có sự thay đổi mạnh trong những năm gần đây theo xu hướng:

+ Giảm mạnh tỉ trọng khu vực Nhà nước chỉ còn 25,1% (năm 2005).

+ Tăng tỉ trọng khu vực ngoài Nhà nước ( 31,2% năm 2005) và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (43,7% năm 2005).

+ Tuy nhiên khu vực Nhà nước vẫn chiếm vai trò chủ đạo.