Giải bài tập SGK Địa lí 12 Bài 11: Thiên nhiên phân hóa đa dạng

Qua bảng số liệu biểu đồ nhiệt độ lượng mưa của Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh, nhận xét và so sánh chế độ nhiệt, chế độ mưa của hai địa điểm trên.

Phương pháp giải

Vận dụng kĩ năng nhận xét biểu đồ, bảng số liệu để nhận xét.

• Chế độ nhiệt: nhiệt độ trung bình năm, max, min, biên độ nhiệt.
• Chế độ mưa: Tổng lượng mưa, tháng mưa nhiều nhất - ít nhất; mùa mưa, mùa khô.

Gợi ý trả lời

- Giống nhau:

+ Chế độ nhiệt: Cả 2 địa điểm đều có nhiệt độ trung bình năm cao trên 23⁰C, nhiệt độ tháng nóng nhất bằng nhau (28,9⁰C) và nhiệt độ cao tuyệt đối đều trên 40⁰C.

+ Chế độ mưa: Tổng lượng mưa trong năm đều lớn, có mưa theo mùa, chủ yếu tập trung vào mùa mưa (chiếm hơn 80% mưa cả năm).

- Khác nhau:

+ Chế độ nhiệt: Hà Nội có nhiệt độ trung bình năm thấp hơn Tp. Hồ Chí Minh (có 3 tháng mùa đông dưới 200C). Tp. Hồ Chí Minh nhiệt độ cao quanh năm và không có tháng nào dưới 250C. Biên độ nhiệt của Hà Nội cao hơn TP. Hồ Chí Minh.

+ Chế độ mưa: Tổng lượng mưa ở Hà Nội cao hơn Tp. Hồ Chí Minh. Từ tháng 5 đến tháng 10 lượng mưa ở TP. Hồ Chí Minh cao hơn Hà Nội, và từ tháng 11 đến tháng 4 có lượng mưa thấp hơn Hà Nội.

Nêu đặc điểm thiên nhiên nổi bật của phần lãnh thổ phía Bắc và phần lãnh thổ phía Nam nước ta.

Phương pháp giải

Dựa vào đặc điểm về khí hậu, nhiệt độ trung bình năm, biên độ nhiệt, cảnh quan thiên nhiên và sinh vật để chỉ ra những điểm nổi bật của phần lãnh thổ phía Bắc và phần lãnh thổ phía Nam nước ta.

Gợi ý trả lời

- Phần lãnh thổ phía Bắc (từ dãy Bạch Mã trở ra)

+ Khí hậu: nhiệt đới ẩm gió mùa.

+ Nhiệt độ trung bình năm từ 200C, mùa đông lạnh 2-3 tháng, nhiệt độ dưới 180C do ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc.

+ Biên độ nhiệt năm lớn.

+ Cảnh quan thiên nhiên tiêu biểu là rừng nhiệt đới gió mùa.

Cảnh quan thay đổi theo mùa:

• Mùa đông trời nhiều mây, tiết trời lạnh, ít mưa, nhiều loại cây rụng lá.
• Mùa hạ trời nắng nóng, mưa nhiều cay cối xanh tốt.

+ Sinh vật

• Thành phần động thực vật nhiệt đới chiếm ưu thế.
• Ngoài ra còn có các loại cận nhiệt (dẻ, re)và ôn đới (sa mu, pơ mu).
• Mùa đông ở vùng đồng bằng trồng được rau quả cận nhiệt và ôn đới.
• Động vật có các loài thú lông dày (gấu, chồn…).

- Phần lãnh thổ phía Nam (từ dãy Bạch Mã trở vào)

+ Khí hậu cận xích đạo gió mùa.

+ Nhiệt độ trung bình năm trên 25ºC, nóng quanh năm, không có tháng nào dưới 20⁰C.

+ Có hai mùa mưa và khô đối lập nhau, đặc biệt là từ vĩ độ 14⁰B trở vào.

+ Biên độ nhiệt năm nhỏ.

+ Cảnh quan thiên nhiên tiêu biểu là đới rừng cận xích đạo gió mùa.

+ Sinh vật

• Thành phần thực vật, động vật phần lớn thuộc vùng xích đạo và nhiệt đới từ phương Nam (nguồn gốc Mã Lai – Indonexia) đi lên hoặc từ phía tây (Ấn Độ – Mianma) di cư sang.
• Trong rừng xuất hiện nhiều loài cây chịu hạn, rụng lá vào mùa khô như các loài cây thuộc họ Dầu.
• Có nơi hình thành loại rừng thưa nhiệt đới khô, nhiều nhất ở Tây Nguyên.
• Thành phần động vật tiêu biểu là các loài thú lớn vùng nhiệt đới và xích đạo như voi, hổ, báo, bò rừng…Vùng đầm lầy có trăn, rắn, cá sấu…

Nêu khái quát sự phân hóa thiên nhiên theo Đông – Tây. Dẫn chứng về mối liên hệ chặt chẽ giữa đặc điểm thiên nhiên của vùng thềm lục địa, vùng đồng bằng ven biển và vùng đồi núi kề bên.

Phương pháp giải

- Dựa vào đặc điểm từ Đông sang Tây, từ biển vào đất liền, thiên nhiên nước ta có sự phân hóa thành ba dải rõ rệt: vùng biển và thềm lục địa, vùng đồng bằng ven biển, vùng đồi núi để nêu khái quát sự phân hóa thiên nhiên theo Đông – Tây.

- Dựa vào đặc điểm sự phân hóa  thiên nhiên để dẫn chứng về mối liên hệ chặt chẽ giữa 3 vùng đó.

Gợi ý trả lời

- Khái quát sự phân hóa Đông – Tây của thiên nhiên nước ta: Từ Đông sang Tây, từ biển vào đất liền, thiên nhiên nước ta có sự phân hóa thành ba dải rõ rệt.

+ Vùng biển và thềm lục địa: diện tích lớn gấp ba lần đất liền, độ nông- sâu, rộng - hẹp của thềm lục địa có quan hệ chặt chẽ với vùng đồng bằng, vùng đồi núi kế bên và thay đổi theo từng đoạn bờ biển.

+ Vùng đồng bằng ven biển:

• Đồng bằng Bắc Bộ và đồng bằng Nam Bộ mở rộng với các bãi triều thấp phẳng, thềm lục địa rộng nông, đồi núi lùi sâu vào đất liền
• Đồng bằng ven biển miền Trung hẹp ngang và bị chia cắt, bờ biển khúc khuỷu với thềm lục địa thu hẹp; các dạng địa hình cồn cát, đầm phá, vũng vịnh phổ biến…

+ Vùng đồi núi: Phân hóa phức tạp do tác động của gió mùa và hướng địa hình.

• Thiên nhiên vùng núi Đông Bắc mang sắc thái cận nhiệt gió mùa; vùng núi thấp phía Nam của Tây Bắc cảnh quan thiên nhiên mang tính chất nhiệt đới. Vùng núi cao của Tây Bắc cảnh quan thiên nhiên mang tính chất ôn đới.
• Đầu mùa hạ, khi Tây Nguyên và Nam Trung Bộ đón gió mùa Tây Nam có mưa lớn thì Đông Trường Sơn lại chịu hiệu ứng phơn khô nóng. Ngược lại, vào thời kì thu đông, khi Đông Trường Sơn đón các luồng gió từ biển thổi vào gặp bức chắn địa hình gây mưa lớn thì Tây Nguyên và Nam Bộ bước vào mùa khô.

- Dẫn chứng về mối liên hệ chặt chẽ giữa đặc điểm thiên nhiên của vùng thềm lục địa, vùng đồng bằng ven biển và vùng đồi núi kề bên:

+ Độ nông-sâu, rộng –hẹp của thềm lục địa có quan hệ chặt chẽ với vùng đồng bằng, vùng đồi núi kề bên và có sự thay đổi theo từng đoạn bờ biển.

• Nơi đồi núi lùi xa vào đất liền thì đồng bằng mở rộng với các bãi triều thấp phẳng, thềm lục địa rộng, nông như đồng bằng Bắc Bộ và đồng bằng Nam Bộ.
• Nơi núi đồi ăn lan sát ra biển thì đồng bằng hẹp ngang và bị chia cắt thành những đồng bằng nhỏ, đường bờ biển khúc khuỷu với thềm lục địa thu hẹp, tiếp giáp vùng biển sâu như dải đồng bằng duyên hải Nam Trung Bộ