Giải bài tập SGK Địa lí 10 Bài 6: Hệ quả chuyển động xung quanh Mặt Trời của Trái Đất

Giải thích câu ca dao Việt Nam:

Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng

Ngày tháng mười chưa cười đã tối.

Phương pháp giải

Dựa vào lý thuyết phần ngày đêm dài ngắn theo mùa và theo vĩ độ để giải thích hiện tượng tháng 5 ngày dài đêm ngắn, tháng 10 ngày ngắn đêm dài ở Việt Nam trong câu ca dao trên.

Gợi ý trả lời

Đây là câu ca dao nói về hiện tượng ngày ngắn đêm dài theo vĩ độ trên Trái Đất. Do trong khi chuyển động quanh Mặt Trời, do trục Trái Đất nghiêng và không đổi phương nên tùy vị trí Trái Đất trên quỹ đạo mà ngày đêm dài ngắn theo mùa, trục Trái Đất không trùng với đường phân chia sang tối.

Từ ngày 21/3-23/9, bán cầu Bắc (BCB) là mùa nóng, nửa cầu Bắc ngả nhiều về phía Mặt Trời, phần được chiếu sáng nhiều hơn phần khuất trong bóng tối nên thời ngày sẽ dài hơn thời gian ban đêm; nửa cầu Nam thì ngược lại.

Từ ngày 23/9-21/3 năm sau, BCB là mùa lạnh, nửa cầu Bắc chếch xa phía Mặt Trời, phần khuất trong bóng tối lớn hơn phần được chiếu sang nên thời ngày sẽ dài hơn thời gian ban đêm; nửa cầu Nam thì ngược lại.

Ở Xích Đạo, quanh năm thời gian ngày và đêm bằng nhau, càng xa Xích Đạo thời gian ngày và đêm càng chênh lệch nhiều.

Việt Nam nằm ở BCB từ 23023’B đến 8034’B nên vẫn xảy ra hiện tượng ngay đêm dài ngắn khác nhau theo mùa. Vào tháng năm, đây là thời gian mùa hè ở BCB nên thời gian ngày sẽ dài hơn thời gian đêm. Ngược lại, vào tháng mười, đây là thời gian mùa đông ở BCB nên thời gian ngày sẽ ngắn hơn thời gian đêm.

Sự thay đổi mùa có tác động như thế nào đến cảnh quan thiên nhiên, hoạt động sản xuất và đời sống của con người.

Phương pháp giải

Dựa vào đặc điểm của cảnh quan thiên nhiên và hoạt  động sản xuất và đời sống của con người vào các mùa để chỉ ra những tác động của sự thay đổi mùa đến thiên nhiên và con người.

Gợi ý trả lời

Sự thay đổi mùa có tác động đến cảnh quan thiên nhiên, hoạt động sản xuất và đời sống của con người:

- Đối với cảnh quan thiên nhiên: Cảnh sắc thiên nhiên sẽ thay đổi theo mùa mùa xuân đâm chồi nảy lộc, mùa hạ xanh tốt, mùa thu đổi màu rụng lá, mùa đông cây cối rụng hết lá; có những loại cay chỉ xuất hiện trong mùa hè ở vùng cực mùa hè cây sinh trưởng phát triển, mùa đông đóng băng….

- Hoạt động sản xuất và đời sống của con người cũng ảnh hưởng: trong nông nhiệp phải có cơ cấu mùa vụ để phù hợp, các ngành sản xuất khác và sinh hoạt của con người cũng có những thay đổi phù hợp đối với sự thay đổi mùa.

Giả sử Trái Đất không tự quay quanh trục mà chỉ chuyển động quanh Mặt Trời thì ở Trái Đất có ngày và đêm không? Nếu có thì thời gian ngày và đêm là bao nhiêu, ở bề mặt Trái Đất có sự sống không? Tại sao?

Phương pháp giải

Để giải thích câu hỏi trên cần ghi nhớ: Nếu Trái Đất không tự quay quanh trục mà chỉ chuyển động quanh Mặt Trời thì ở Trái Đất vẫn có ngày và đêm và thời gian ngày sẽ là 6 tháng liền là ngày và 6 tháng liền là đêm và trên Trái Đất không tồn tại sự sống.

Gợi ý trả lời

Giả sử Trái Đất không tự quay quanh trục mà chỉ chuyển động quanh Mặt Trời thì ở Trái Đất vẫn có ngày và đêm. Thời gian ngày sẽ là 6 tháng liền là ngày và 6 tháng liền là đêm và trên Trái Đất không tồn tại sự sống.

Vì nếu Trái Đất không tự quay quanh trục mà chỉ chuyển động quanh Mặt Trời thì ở Trái Đất 1 nửa sẽ là ban ngày kéo dài suốt 6 tháng liên tục nhận được nhiệt từ Mặt Trời nên rất nóng và nửa còn lại sẽ là 6 tháng đêm liên tục không nhận được nhiệt nên rất lạnh, chênh lệch nhiệt độ giữa 2 nửa cầu là rất lớn tạo ra giới rất mạnh sẽ thổi trên Trái Đất và không bất kì 1 loài sinh vật nào có thể tồn tại với sự khắc nghiệt đó.