Lịch sử 9 Bài 3: Quá trình phát triển của phong trào giải phóng dân tộc và sự tan rã của hệ thống thuộc địa

Phong trào giải phóng dân tộc ở Á, Phi, Mĩ La-tinh phát triển mạnh mẽ

- Được tin phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh, nhiều nước Đông Nam Á nổi dậy khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền, tiêu biểu là: In-đô-nê-xi-a, Việt Nam, Lào.

- Phong trào đấu tranh nhanh chóng lan sang các nước Nam Á và Bắc Phi, nhiều nước nổi dậy giành độc lập như: Ấn Độ (1946- 1950), Ai Cập (1952), An-giê-ri (1954- 1962),…

- Năm 1960, 17 nước châu Phi tuyên bố độc lập.

- Ngày 1- 1- 1959, các mạng Cu-ba thắng lợi.

=> Những năm 60 của thế kỉ XX, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc về cơ bản bị sụp đổ.

- Những năm 60 của thế kỉ XX nổ ra phong trào đấu tranh giành độc lập của nhân dân các nước Ăng-gô-la, Mô-dăm-bich và Ghi-nê Bit-xao lật đổ thống trị của thực dân Bồ Đào Nha.

- Chính quyền mới ở Bồ Đào Nha tuyên bố trao trả độc lập cho Ghi-nê Bit-xao (9 – 1974), Mô-dăm-bich (6 – 1975) và Ăng-gô-la (11 – 1975).

=> Là thắng lợi quan trọng của phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi.

- Cuối những năm 70, chủ nghĩa thực dân chỉ còn tồn tại dưới hình thức chế độ phân biệt chủng tộc (A-pác-thai), tập chung ở Rô-đê-đi-a, Tây Nam Phi và Cộng hòa Nam Phi.

- Chính quyền của người da đen lần lượt được thành lập ở Rô-đê-đi-a năm 1980 (nay là Cộng hòa Dim-ba-bu-ê) và Tây Nam Phi năm 1990 (nay là Cộng hòa Nam-mi-bi-a).

- Năm 1993, chế độ phân biệt chủng tộc bị xóa bỏ ở Cộng hòa Nam Phi.

=> Hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc bị sụp đổ hoàn toàn.

Câu hỏi: Hãy nêu các giai đoạn phát triển của phong trào giải phóng dân tộc từ sau năm 1945 và một số sự kiện lịch sử tiêu biểu của mỗi giai đoạn.

Gợi ý trả lời

- Giai đoạn từ năm 1945 đến giữa những năm 60 của thế kỉ XX:

+ Sau khi phát xít nhật đầu hàng, nhiều nước ở châu Á đã nổi dậy, thành lập chính quyền cách mạng điển hình là Việt Nam, Inđônêxia, Lào.

+ Phong trào lan nhanh ra các nước Nam Á và Bắc Phi điển hình là Ấn Độ (1946-1950) và Ai Cập (1952).

+ Đến năm 1960, 17 nước ở châu Phi tuyên bố độc lập (Nam châu Phi). Ngày 1/1/1959, cách mạng Cu-ba thành công.

=> Tóm lại đến giữa những năm 60, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa thực dân cơ bản đã bị sụp đổ. Đến năm 1967, hệ thống thuộc điạ tập trung ở miền Nam và Châu Phi.

- Giai đoạn từ giữa những năm 60 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX:

+ Phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước Ăngôla (11/1975), Môdămbích (6/1975) và Ginê Bít-xao (9/1974) nhằm lật đổ chế độ thống trị của Bồ Đào Nha.

+ Đến đầu những năm 60, nhân dân 3 nước này đã tiến hành đấu tranh vũ trang.

+ Tháng 4/1974, chính quyền mới ở Bồ Đào Nha đã trao trả độc lập cho 3 nước này.

=> Như vậy sự tan rã cuả thuộc điạ Bồ Đào Nha là thắng lợi quan trọng cuả phong trào giải phóng dân tộc.

- Giữa những năm 70 đến giữa những năm 90 của thế kỉ XX:

+ Cuối những năm 70, chủ nghĩathực dân tồn tại dưới “hình thức chế độ phân biệt chủng tộc A-phác-thai”. Sau nhiều năm, chính quyền thực dân đã phải xoá bỏ chế độ phân biệt chủng tộc của những người da đen.

+ Điển hình là:

• Năm 1980, Cộng hoà Dim-ba-bu-ê giành độc lập.
• Năm 1990, Cộng hoà Na-mi-bi-a đã giành độc lập.
• Năm 1993, Cộng hoà Nam Phi đã giành độc lập.

=> Như vậy hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc đã bị sụp đổ hoàn toàn.

Bài học tóm tắt các giai đoạn phát triển của phong trào giải phóng dân tộc và sự tan rã của hệ thống thuộc địa từ năm 1945 đến giữa những năm 90 của thế kỉ XX qua các giai đoạn.