Sinh học 11 Bài 42: Sinh sản hữu tính ở thực vật

- Sinh sản hữu tính là hình thức sinh sản có sự kết hợp của giao tử đực và giao tử cái thông qua sự thụ tinh tạo nên hợp tử
+ Đặc trưng của sinh sản hữu tính:

• Có quá trình hình thành và hợp nhất của giao tử đực và giao tử cái
• Có sự trao đổi và tái tổ hợp của 2 bộ gen
• Luôn gắn liền với quá trình giảm phân tạo giao tử

+ Ưu thế của sinh sản hữu tính so với sinh sản vô tính

• Tăng khả năng thích nghi của thế hệ sau đối với môi trường sống luôn biến đổi.
• Tạo sự đa dạng di truyền, cung cấp nguồn vật liệu phong phú cho chọn lọc tự nhiên và tiến hóa.

b. Quá trình hình thành hạt phấn và túi phôi

- Sự hình thành hạt phấn

   + Tế bào mẹ (2n) trong bao phấn thực hiện giảm phân tạo thành 4 tế bào con đơn bội (n) (bào tử đực). Các tế bào nguyên phân tạo thành các hạt phấn (thể giao tử đực)

   + Mỗi hạt phấn gồm 2 tế bào: tế bào bé là tế bào sinh sản và tế bào lớn là tế bào ống phấn

- Sự hình thành túi phôi

Tế bào mẹ (2n) trong bầu nhụy thực hiện giảm phân tạo thành 4 tế bào con (đại bào tử đơn bội), sau đó 3 tế bào tiêu biến chỉ còn lại 1 đại bào tử. Đại bào tử tiếp tục thực hiện nguyên phân hình thành túi phôi hay thể giao tử cái.

c. Quá trình thụ phấn và thụ tinh

Thụ phấn

- Quá trình vận chuyển hạt phấn từ nhị đến núm nhụy (đầu nhụy) gọi là thụ phấn.

+ Có 2 hình thức thụ phấn là tự thụ phấn và thụ phấn chéo.

+ Thực vật hạt kín thực hiện thụ phấn nhờ động vật (côn trùng) hoặc nhờ gió.

- Thụ tinh

+ Thụ tinh là sự hợp nhất của nhân giao tử đực với nhân của tế bào trứng trong túi phôi để hình thành nên hợp tử (2n).

+ Ở thực vật có hoa, thụ tinh được thực hiện là nhờ ống phấn sinh trưởng xuyên dọc theo vòi nhụy, xâm nhập qua lỗ phôi vào túi phôi và giải phóng ra 2 nhân (2 giao tử), trong đó có 1 nhân hợp nhất với tế bào trứng.

+ Thụ tinh kép : cùng lúc giao tử thứ nhất thụ tinh với tế bào trứng tạo thành hợp tử, giao tử thứ hai đến hợp nhất với nhân lưỡng bội (2n) ở trung tâm túi phôi hình thành nên nhân tam bội (3n), hay còn gọi là nội nhũ cung cấp dinh dưỡng cho phôi phát triển.

d. Quá trình hình thành hạt, quả

- Hình thành hạt:

+ Noãn đã thụ tinh (chứa hợp tử và tế bào tam bội) phát triển thành hạt. Hợp tử phát triển thành phôi. Tế bào tam bội phân chia tạo thành một khối đa bào giàu chất dinh dưỡng gọi là nội nhũ nuôi dưỡng phôi phát triển.

+ Có hai loại hạt : hạt có nội nhũ (hạt Một lá mầm) và hạt không nội nhũ (hạt Hai lá mầm)

- Hình thành quả:

+ Quả là do bầu nhụy phát triển thành. Bầu nhụy dày lên, chuyên hóa như một cái túi chứa hạt, bảo vệ hạt và giúp phát tán hạt.

+ Quá trình chín của quả : Sau khi hình thành, quả sinh trưởng, phát triển thành quả chín với các chuyển hóa sinh lý, sinh hóa làm biến đổi màu sắc, độ cứng và xuất hiện mùi vị, hương thơm đặc trưng, hấp dẫn thuận lợi cho sự phát tán hạt.

Phân biệt sinh sản hữu tính và sinh sản vô tính?

Hướng dẫn giải:

• Sinh sản hữu tính là hình thức sinh sản có sự kết hợp của hai giao tử (n) mang tính đực (tinh trùng) và tính cái (trứng) thông qua sự thụ tinh, cây con sinh ra có thể khác bố mẹ.
• Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng, con sinh ra giống nhua và giống y hệt mẹ.

Câu 1: Trình bày đặc trưng không thuộc sinh sản hữu tính.

Câu 2: Trình bày một chu kì phát triển từ hạt đến hạt? Nêu các hình thức thụ phấn? Tại sao nói thực vật có hoa có sự thụ tinh kép?

Câu 3: Nêu những biến đổi chủ yếu khi quả chín?

Câu 4: Trong thực tế đã có ứng dụng nào làm quả chín nhanh hay chín chậm?

Câu 1: Trứng được thụ tinh ở:

A. bao phấn
B. Đầu nhuỵ
C. Ống phấn
D. Túi phôi

Câu 2: Sự hình thành giao tử đực ở cây có hoa diễn ra như thế nào? 

A. Tế bào mẹ giảm phân cho 4 tiểu bào tử → 1 tiểu bào tử nguyên phân 1 lân cho 1 hạt phấn chứa 1 tế bào sinh sản và 1 tế bào ống phấn → Tế bào sinh sản giảm phân tạo 4 giao tử đực.
B. Tế bào mẹ nguyên phân hai lần cho 4 tiểu bào tử → 1 tiểu bào tử nguyên phân 1 lần cho 1 hạt phấn chứa 1 tế bào sinh sản và 1 tế bào ống phấn → Tế bào sinh sản nguyên phân 1 lần tạo 2 giao tử đực.
C. Tế bào mẹ giảm phân cho 4 tiểu bào tử → 1 tiểu bào tử nguyên phân 1 lần cho 2 hạt phấn chứa 1 tế bào sinh sản và 1 tế bào ống phấn → Tế bào sinh sản nguyên phân 1 lần tạo 2 giao tử đực. 
D. Tế bào mẹ giảm phân cho 4 tiểu bào tử → Mỗi tiểu bào tử nguyên phân 1 lần cho 1 hạt phấn chứa 1tế bào sinh sản và 1 tế bào ống phấn → Tế bào sinh sản nguyên phân một lần tạo 2 giao tử đực.

Câu 3: Sinh sản hữu tính ở thực vật là: 

A. Sự kết hợp có chọn lọc của hai giao tử đực và giao tử cái tạo nên hợp tử phát triển thành cơ thể mới.
B. Sự kết hợp ngẫu nhiên giữa hai giao tử đực và giao tử cái tạo nên hợp tử phát triển thành cơ thể mới.
C. Sự kết hợp có chọn lọc của giao tử cái và nhiều giao tử đực tạo nên hợp tử phát triển thành cơ thể mới. 
D. Sự kết hợp của nhiều giao tử đực với một giao tử cái tạo nên hợp tử phát triển thành cơ thể mới.

Câu 4: Quả được hình thành từ

A. bầu nhuỵ.

B. noãn đã được thụ tinh.

C. bầu nhị.

D. noãn không được thụ tinh.

Câu 5: Đặc trưng không thuộc sinh sản hữu tính là

A. tạo ra thế hệ sau luôn thích nshi với môi trường sống ổn định.

B. luôn có quá trình hình thành và hợp nhất của các tế bào sinh dục (các giao tử).

C. luôn có sự trao đổi, tái tổ hợp của hai bộ gen.

D. sinh sản hữu tính luôn gắn liền với giảm phân để tạo giao tử.

Sau khi học xong bài này, học sinh cần nắm được những yêu cầu:

• Nêu được khái niệm sinh sản hữu tính ở thực vật, Phân biệt với sinh sản vô tính
• Nêu được ưu điểm của sinh sản hữu tính đối với sự phát triển của thực vật.
• Hiểu được quá trình hình thành hạt phấn và túi phôi.
• Nêu được sự thụ tinh kép ở thực vật có hoa.