Sinh học 11 Bài 16: Tiêu hóa ở động vật (tiếp theo)

a. Đặc điểm tiêu hoá ở thú ăn thịt

- Miệng:

+ Cấu tạo:

• Răng cửa         
• Răng nanh to khỏe           
• Răng trước hàm và răng ăn thịt 

+ Chức năng:

• Răng cửa lấy thịt ra khỏi xương
• Răng nanh nhọn dài cắm và giữ chặt con mồi
• Răng trước hàm và răng ăn thịt lớn, cắt thịt thành từng mãnh nhỏ để dễ nuốt.
• Răng hàm có kích thước nhỏ, ít được sử dụng

- Dạ dày:

+ Cấu tạo: Dạ dày đơn to, khỏe, có các enzim tiêu hóa.

+ Chức năng:

• Dạ dày là một cái túi lớn nên gọi là dạ dày đơn.
• Thịt được tiêu hoá cơ học và hoá học giống như trong dạ dày người. Dạ dày co bóp làm nhuyễn thức ăn trộn đều với dịch vị. Enzim pepsin thuỷ phân prôtêin thành các peptit

- Ruột non:

+ Cấu tạo:

• Ruột non ngắn 
• Ruột già           
• Ruột tịt

+ Chức năng:

• Ruột non ngắn hơn nhiều so với ruột non thú ăn thực vật
• Các chất dinh dưỡng được tiêu hoá hoá học và hấp thu trong ruột non giống như ở người
• Ruột tịt không phát triển và không có chức năng tiêu hoá thức ăn

b. Đặc điểm tiêu hoá ở thú ăn thực vật

- Miệng:

+ Cấu tạo:

• Tấm sừng        
• Răng cửa và răng nanh    
• Răng trước hàm, răng hàm

+ Chức năng:

• Răng nanh giống răng cửa. Khi ăn cỏ, các răng này tì lên tấm sừng ở hàm trên để giữ chặt cỏ
• Răng trước hàm và răng hàm phát triển có tác dụng nghiền nát cỏ.

- Dạ dày:

+Cấu tạo:

• Dạ dày thỏ.
• Dạ dày thú nhai lại.

+ Chức năng:

• Dạ dày thỏ, ngựa là dạ dày đơn.
• Dạ dày trâu, bò có 4 túi. Dạ cỏ, dạ tổ ong, dạ lá sách, dạ múi khế. Dạ cỏ là nơi dự trữ làm mềm và lên men thức ăn. Trong dạ cỏ, có nhiều vi sinh vật tiêu hoá xenlulôzơ và các chất dinh dưỡng khác.
• Dạ tổ ong giúp đưa thức ăn lên trên trong khi nhai lại. Dạ lá sách giúp tái hấp thu nước. Dạ múi khế tiết ra pepsin, HCl tiêu hoá prôtêin có trong cỏ và vi sinh vật từ dạ cỏ xuống. Bản thân vi sinh vật cũng là nguồng cung cấp prôtêin quan trọng cho động vật.

- Ruột:

+ Cấu tạo:

• Ruột non dài.
• Manh tràng lớn.
• Ruột già.

+ Chức năng:

• Ruột non dài vài chục mét và dài hơn rất nhiều so với ruột non của thú ăn thịt
• Các chất dinh dưỡng được tiêu hoá hoá học và hấp thu giống như trong ruột non người
• Manh tràng rất phát triển và có nhiều vi sinh vật cộng sinh tiếp tục tiêu hoá xenlulôzơ và các chất dinh dưỡng có trong tế bào thực vật. Các chất dinh dưỡng đơn giản được hấp thu qua thành manh tràng.

Nêu rõ đặc điểm cấu tạo cơ quan tiêu hoá và quá trình tiêu hóa ở gia cầm?

Hướng dẫn giải:

• Mỏ gà cấu tạo bằng chất sừng, hình thoi có mép trơn và nhọn nên rất thích hợp cho việc lấy thức ăn nhỏ và xé rách khối thức ăn lớn.
• Diều gà rất phát triển hình thành một túi chứ thức ăn, diều vịt và ngỗng kém phát triển, chỉ là phần phình to của thực quản.
• Dạ dày tuyến có dung tích nhỏ, nhưng thành của nó dày. Trong thành niêm mạc dạ dày tuyến có tuyến dịch vị (khoảng 30-40 tuyến). Dịch vị do tuyến tiết ra chứa men pepxin và axit chlohydric (HCl), độ pH là 3,1-4,5.
• Dạ dày cơ là cơ quan tiêu hoá phát triển nhất của gia cầm. Nó có hình tròn, dẹt như hai chiếc đĩa nhỏ úp vào nhau, do lớp cơ dày rắn tạo thành. Nó có thể xem như hạ vị của dạ dày loài có vú và có chức năng đặc biệt.
• Ruột non của gia cầm đầu trên giáp với dạ dày cơ, đầu dưới giáp với manh tràng. Ruột già của gia cầm không phát triển, nó do trực tràng thô ngắn và 2 manh tràng đổ vào đoạn đầu trực tràng tạo thành.

Câu 1: Nêu rõ sự sai khác cơ bản trong tiêu hóa thức ăn của động vật ăn thực vật so với động vật ăn thịt và ăn tạp? 

Câu 2: So sánh sự khác nhau cơ bản giữa hệ tiêu hóa của thú ăn thịt và thú ăn thực vật?

Câu 3: Trình bày sự tiêu hóa của nhóm động vật nhai lại? 

Câu 4: Tại sao trong mề của gà hoặc chim bồ câu mổ ra thường thấy có những hạt sỏi nhỏ? Chúng có tác dụng gì? 

Câu 1: Bộ hàm và độ dài ruột ở động vật ăn tạp có gì khác so với động vật ăn thịt?

A. Răng nanh, răng trước hàm sắc nhọn hơn và ruột dài hơn. 
B. Răng nanh, răng trước hàm sắc nhọn và ruột ngắn hơn. 
C. Răng nanh, răng trước hàm không sắc nhọn bằng và ruột dài hơn. 
D. Răng nanh, răng trước hàm không sắc nhọn bằng và ruột ngắn.

Câu 2: Vai trò của vi sinh vật cộng sinh đối với động vật nhai lại:

1. VSV cộng sinh trong dạ cỏ và manh tràng tiết enzim xenlulaza tiêu hoá xenlulozơ; tiêu hóa các chất hữu cơ khác trong tế bào thực vật thành chất hữu cơ đơn giản.
2. VSV cộng sinh giúp động vật nhai lại tiêu hoá prôtêin và lipit trong dạ múi khế.
3. VSV cộng sinh bị tiêu hóa trong dạ múi khế, ruột non, trở thành nguồn cung cấp prôtêin quan trọng cho động vật nhai lại.

A. 1, 3.
B. 2, 3. 
C. 1, 2.
D. 1, 2, 3.

Câu 3: Trật tự tiêu hóa thức ăn trong dạ dày ở trâu như thế nào?

A. Dạ cỏ → Dạ tổ ong → Dạ lá sách → Dạ múi khế. 
B. Dạ cỏ → Dạ lá sách → Dạ tổ ong → Dạ múi khế. 
C. Dạ cỏ → Dạ múi khế → Dạ lá sách → Dạ tổ ong
D. Dạ cỏ → Dạ múi khế → Dạ tổ ong → Dạ lá sách

Câu 4: Trật tự di chuyển thức ăn trong ống tiêu hoá của người là

A. cổ họng, thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già.

B. thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già, cổ họng,

C. thực quản, cổ họng, dạ dày, ruột già, ruột non.

D. cổ họng, dạ dày, thực quản, ruột non, ruột già.

E. cổ họng, thực quản, dạ dày, ruột già, ruột non.

Câu 5: Đánh đấu X vào ô trống cho ý trả lời đúng về tiêu hóa xenlulozơ

Trong ống tiêu hóa cùa động vật nhai lại, Thành xenlulozơ của tế bào thực vật:

a) không được tiêu hóa nhưng được phá vỡ ra nhờ co hóp mạnh của dạ dày.

b) được nước bọt thủy phân thành các thành phần  đơn giản.

c) được tiêu hóa nhờ các vi sinh vật cộng sinh trong manh tràng và dạ dày.

d) được tiêu hóa hóa học nhờ các enzim tiết ra từ ống tiêu hóa.

- Sau khi học xong bài này các em cần:

• Mô tả được cấu tạo của ống tiêu hóa ở thú ăn thịt và thú ăn thực vật.
• So sánh được cấu tạo và chức năng của ống tiêu hóa ở thú ăn thịt và thú ăn thực vật, từ đó rút ra được các đặc điểm thích nghi.