Địa lí 11 Bài 3: Một số vấn đề mang tính toàn cầu

a. Bùng nổ dân số

- Dân số thế giới tăng nhanh, nhất là nửa sau thế kỉ XX.

- Dân số thế giới tăng nhanh, nhất là nửa sau thế kỷ XX. Năm 2018 là 7,7 tỉ người.

- Gia tăng dân số chủ yếu do các nước đang phát triển, vì các nước này chiếm:

• 80% số dân thế giới
• 95% dân số tăng hằng năm của thế giới.

- Tỉ suất gia tăng dân số của các nước đang phát triển > mức trung bình thế giới > các nước phát triển.

- Dân số bùng nổ hiện nay chủ yếu ở các nước đang phát triển: (chiếm 80% dân số và 95% số dân gia tăng hàng năm của thế giới).

- Ảnh hưởng: 

• Tích cực: Tạo ra nguồn lao động dồi dào.
• Tiêu cực: Gây sức ép nặng nề đối với tài nguyên môi trường, phát triển kinh tế và chất lượng cuộc sống....

b. Già hóa dân số

- Dân số thế giới có xu hướng già đi:

• Tỉ lệ người < 15 tuổi giảm.
• Tỉ lệ người > 65 tuổi tăng.
• Tuổi thọ trung bình ngày càng tăng

- Sự già hoá dân số chủ yếu ở nhóm nước phát triển do các nước này có:

• Tỉ suất gia tăng tự nhiên thấp, giảm nhanh.
• Cơ cấu dân số già.

- Hậu qủa của cơ cấu dân số già:

• Thiếu lao động.
• Chi phí phúc lợi cho người già tăng.
• Thiếu diện tích đất ở.
• Tỉ suất sinh giảm.

a. Biến đổi khí hậu toàn cầu và suy giảm tầng ôzôn

- Nguyên nhân: Do con người thải khối lượng lớn khí thải như khí CO2, khí CFCs

• Lượng CO2 tăng → hiệu ứng nhà kính tăng → nhiệt độ Trái đất tăng.
• Khí thải từ sản xuất công nghiệp và sinh hoạt → mưa axit → tầng ôzôn mỏng và thủng.

- Hậu quả: Nhiệt độ không khí (trái đất) tăng, tầng ôdôn bị mỏng đi, có nơi bị thủng, khí hậu toàn cầu biến đổi

b. Ô nhiễm môi trường nước ngọt, biển và đại dương

- Nguyên nhân: Do chất thải trong sản xuất và sinh hoạt chưa xử lí đưa trực tiếp vào các sông, hồ, biển.

• Chất thải công nghiệp và sinh hoạt chưa xử lí  đổ trực tiếp vào sông hồ → ô nhiễm → thiếu nước sạch.
• Chất thải công nghiệp chưa xử lí → đổ trực tiếp vào sông biển, đắm tàu, rửa tàu, tràn dầu

- Hậu quả: Khan hiếm nguồn nước sạch, Biển và đại dương bị ô nhiểm nên suy giảm tài nguyên.

→ Môi trường biển chịu nhiều tổn thất.

c. Suy giảm đa dạng sinh học

- Nguyên nhân:

• Khai thác quá mức nhất là diện tích rừng bị thu hẹp nhanh.
• Khai thác thiên nhiên quá mức → sinh vật bị tuyệt chủng hoặc sắp tuyệt chủng → mất nhiều loài sinh vật, gen di truyền, thực phẩm, thuốc, nguyên liệu sản xuất …

- Hậu quả: Nhiều loài sinh vật có nguy cơ bị tuyệt chủng và tuyệt chủng.

* Một số vấn đề về môi trường toàn cầu

- Biến đổi khí hậu toàn cầu:

+ Hiện trạng: Trái đất nóng lên, mưa axit.

+ Nguyên nhân: 

• Lượng CO2 tăng đáng kể trong khí quyển→ hiệu ứng nhà kính.
• Chủ yếu từ ngành sản xuất điện và các ngành công nghiệp sự dụng than đốt.

+ Hậu quả: 

• Băng tan
• Mực nước biển tăng → ngập một số vùng đất thấp
• Ảnh hưởng đến sức khỏe, sinh hoạt và sản xuất

+ Giải pháp: Cắt giảm lượng CO2, SO2, NO2, CH4 trong sản xuất và sinh hoạt.

- Suy giảm tầng Ôzôn:

+ Hiện trạng: Tầng ô dôn bị thủng và lỗ thủng ngày càng lớn.

+ Nguyên nhân: Hoạt động công nghiệp và sinh hoạt → một lượng khí thải lớn trong khí quyển.

+ Hậu quả: Ảnh hưởng đến sức khỏe, mùa màng, sinh vật thủy sinh.

+ Giải pháp: Cắt giảm lượng CFCs trong sản xuất và sinh hoạt.

- Ô nhiễm nguồn nước ngọt, biển và Đại Dương:

+ Hiện trạng: 

• Ô nhiễm nghiêm trọng nguồn nước ngọt.
• Ô nhiễm biển.

+ Nguyên nhân: 

• Chất thải công nghiệp, nông nghiệp và sinh hoạt.
• Việc vận chuyển và các sản phẩm từ dầu mỏ.

+ Hậu quả: 

• Thiếu nguồn nước sạch.
• Ảnh hưởng đến sức khỏe
• Ảnh hưởng đến sinh vật thủy sinh

+ Giải pháp: 

• Tăng cường xây dựng các nhà máy xử lí chất thải.
• Đảm bảo an toàn hàng hải.

- Suy giảm đa dạng sinh học:

+ Hiện trạng: Nhiều loài sinh vật bị tuyệt chủng hoặc đứng trước nguy cơ tuyệt chủng.

+ Nguyên nhân: Khai thác thiên nhiên quá mức.

+ Hậu quả: 

• Mất đi nhiều loài sinh vật, nguồn thực phẩm, nguồn thuốc chữa bệnh, nguồn nhiên liệu…..
• Mất cân bằng sinh thái.

+ Giải pháp: Toàn thế giới tham gia vào mạng lưới các trung tâm sinh vật, xây dựng các khu bảo vệ thiên nhiên.

- Xung đột sắc tộc, xung đột tôn giáo và nạn khủng bố trở thành mối đe dọa trực tiếp tới ổn định hòa bình của thế giới.

• Nạn khủng bố: Tấn công bằng chất nổ, vũ khí sinh học, phá hoại mạng. 
• Hoạt động kinh tế ngầm: buôn lậu vũ khí, rửa tiền, buôn bán ma tuý…

- Để giải quyết các vấn đề trên cần phải có sự hợp tác tích cực của các quốc gia và cộng đồng quốc tế.

- Các quốc gia và cộng đồng quốc tế cần phải hợp tác gìn giữ hòa bình của khu vực và thế giới.

Câu 1: Nguồn nhân lực trẻ và đông ở các nước đang phát triển tác động như thế nào đến kinh tế-xã hội? 

Gợi ý làm bài

- Cung cấp nhân lực cho nền kinh tế và xã hội: Nguồn lao động trẻ, khỏe, tiếp thu khoa học kĩ thuật nhanh nhạy, đáp ứng đủ cho nhu cầu nhân lực của nền kinh tế xã hội.

- Về việc đáp ứng nhu cầu giáo dục, y tế, vấn đề nhà ở, cung cấp lương thực, thực phẩm: Trẻ em quá đông, các nhu cầu về giáo dục, y tế, nhà ở và lương thực là rất lớn, tuy nhiên, nền kinh tế các nước đang phát triển chưa thể đáp ứng được đầy đủ cho các nhu cầu đó.

- Những vấn đề về việc làm cho lực lượng lao động này: dân số đông, nền kinh tế chưa phát triển toàn diện, việc phân công lao động vẫn còn khó khăn, tỉ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm ở mức cao.

Câu 2: Dựa vào bảng 3.1 trong SGK, hãy vẽ biểu đồ hình cột thể hiện tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên qua các thời kì (1960 – 2005). Nêu nhận xét?

Gợi ý làm bài

- Từ những năm 1960 đến năm 1990 ở các nước phát triển, tỉ suất gia tăng dân số là từ 1,2 % đến 0,1 %. Đặc biệt là từ năm 1995 đến nay, tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên giảm xuống còn từ 0,2 % đến 0,1%.

- Ở các nước đang phát triển, thời kì 1960 – 1990 tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên từ 2,3% đến 1,5% . Trong thời kì 1995 đến nay, tỉ suất này giảm xuống còn 1,7% đến 1,5%.

Câu 3: Nguồn nhân lực trẻ và đông ở các nước đang phát triển tác động như thế nào đến kinh tế-xã hội? 

Gợi ý làm bài

- Cung cấp nhân lực cho nền kinh tế và xã hội: Nguồn lao động trẻ, khỏe, tiếp thu khoa học kĩ thuật nhanh nhạy, đáp ứng đủ cho nhu cầu nhân lực của nền kinh tế xã hội.

- Về việc đáp ứng nhu cầu giáo dục, y tế, vấn đề nhà ở, cung cấp lương thực, thực phẩm: Trẻ em quá đông, các nhu cầu về giáo dục, y tế, nhà ở và lương thực là rất lớn, tuy nhiên, nền kinh tế các nước đang phát triển chưa thể đáp ứng được đầy đủ cho các nhu cầu đó.

- Những vấn đề về việc làm cho lực lượng lao động này: dân số đông, nền kinh tế chưa phát triển toàn diện, việc phân công lao động vẫn còn khó khăn, tỉ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm ở mức cao.

Câu 4: Nêu một số hành động được thực hiện trên toàn thế giới để bảo vệ môi trường? 

Gợi ý làm bài

Một số hành động được thực hiện trên toàn thế giới để bảo vệ môi trường là:

- Cấm hút thuốc lá ở nơi công cộng

- Chương trình giờ Trái Đất

- Ngày Môi trường Thế giới

- Đi xe đạp để bảo vệ môi trường

- Sử dụng các chất liệu từ thiên nhiên

- Sử dụng năng lượng sạch: sử dụng các nguồn năng lượng có thể tái tạo bất cứ khi nào có thể như năng lượng từ gió, ánh nắng mặt trời,... 

- Các tổ chức bảo vệ Môi trường Thế giới: Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên, Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế,…

Học xong bài này các em phải nắm được: 

- Tình hình dân số hiện nay như thế nào

- Nguyên nhân do đâu dẫn đến sự bùng nổ dân số

- Sự biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường dẫn đến hậu quả gì