Lịch Sử 8 Bài 17: Châu Âu giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 - 1939)

1.1.1. Những nét chung

- Bản đồ thế giới đã thay đổi, xuất hiện một số quốc gia mới: Ba Lan, Tiệp Khắc, Nam Tư, Phần Lan

- Giai đoạn 1918 – 1923:

+ Kinh tế: Kể cả nước thắng trận lẫn bại trận đều suy sụp.

+ Chính trị: Không ổn định, khủng hoảng ở Đức, Hung – Ga – Ri

- Giai đoạn 1924 – 1929:

+ Kinh tế: Phục hồi và phát triển nhanh chóng ( từ 1924).

+ Chính trị: Từng bước ổn định, giai cấp tư sản củng cố được quyền lực.

1.1.2. Cao trào cách mạng 1918 - 1923. Quốc tế Cộng sản thành lập

a. Cao trào cách mạng 1918 - 1923

- Nguyên nhân

+ Do hậu quả của chiến tranh thế giới thứ nhất.

+ Ảnh hưởng của cách mạng tháng 10 Nga.

- Cách mạng 11- 1918 ở Đức

+ 1918 nước Đức bị khủng hoảng do bại trận.

+ 9- 11- 1918 tổng bãi công nổ ra ớ Béc lin dẫn đến khởi nghĩa vũ trang. Chế độ quân chủ bị lật đổ. Các Xô viết đại biểu công nhân và binh lính được thành lập. Nhưng cuoojsu cùng thành quả rơi vào tay giai cấp tư sản. Cách mạng tháng 11 – 1918 chỉ lật đổ chế độ quan chủ, thành lập nền cộng hòa tư sản.

+ Ngoài cao trào cách mạng ở Đức, phong trào cách mạng cũng dâng lên mạnh mẽ ở Hung-ga-ri và các nước châu Âu khác => Nhiều đảng cộng sản được thành lập như Đảng Cộng sản Hung-ra-ri (1918), Đảng Cộng sản Pháp (1920), Đảng Cộng sản Anh (1920),...

b. Quốc tế Cộng sản

- Hoàn cảnh

+ Cao trào cách mạng lên coa ở nhiều nước châu Âu nói riêng và trên thế giới nói chung, sự ra đời của các đảng cộng sản ở các nước đòi hỏi phải có một tooer chức quốc tế để ãnh đạo cách mạng theo đường lối đúng đắn.

+ Với những hoạt động tích cực của Lê-nin và Đảng Bôn-sê-vích Nga, ngày 2/3/1919. Quốc tế cộng sản được thành lập tại Mát-xco-va.

- Hoạt động (1919- 1943)

+ Tiến hành 7 lần đại hội, đề ra đường lối cách mạng đúng đắn cho từng thời kỳ.

+ Tại đại hội II (1920) thông qua Luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa của Lê nin, Bác Hồ tìm thấy ở đó con đường giải phóng cho dân tộc Việt Nam, theo hướng cách mạng xã hội chủ nghĩa.

+ Tại đại hội lần thứ VII (7- 1935), Quốc tế cộng sản xác định chủ nghĩa phát xít là kẻ thù chung của nhân dân thế giới, chủ tương thành lập Mặt trận nhân dân ở các nước để chống lại phát xít và nguy cơ chiến tranh.

+ 1943 tự giải tán do sự thay đổi của tình hình thế giới

- Công lao: thống nhất và phát triển phong trào cách mạng thế giới.

1.2.1. Cuộc khủng hỏang kinh tế thế giới 1929- 1933 và những hậu quả của nó

a. Nguyên nhân:

- Khủng hỏang kinh tế thứa do sản xuất ồ ạt, chạy theo lợi nhuận năm 1924- 1929.

- Cùng với đó là chủ nghĩa tư bản phát triển quá mức.

b. Hậu quả:

- Tàn phá nặng nề kinh tế tư bản chủ nghĩa, nhân dân đói khổ, hàng chục triệu người thất nghiệp.

- Nhiều nông dân mất đất do hậu quả nặng nề của cuộc Đại khủng hoảng đã phải chật vật đi làm thuê để kiểm sống

c. Tác động đối với nước Đức

- Khủng hoảng tàn phá nghiêm trọng trong nước.

- Giai cấp tư sản đưa Hít-le lên nắm chính quyền.

- Ngày 30/1/1933, Hít-le lên làm thủ tướng và sau đó biến nước Đức thành lò lửa chiến tranh.

1.2.2. Phong trào mặt trận nhân dân chống chủ nghĩa phát xít và chống chiến tranh ( 1929 – 1933)

Trước nguy cơ phát xít và chiến tranh thế giới, dưới sự chỉ đạo của Quốc tế cộng sản, phong trào đấu tranh thành lập Mặt trận nhân dân chống chủ nghĩa phát xít lan rộng ở nhiều nước tư bản châu Âu:

- Ở Pháp: Đảng cộng sản Pháp kịp thời cổ động công nhân xuống đường đánh bại âm mưu lật đổ chính quyền thế lập chế độ phát xít. Tháng 6/ 1935, mặt trận nhân dân chống phát xít được thành lập bao đồm Đảng Cộng sản, Đảng Xã hôi và nhiều đảng phái, đoàn thể chính trị.

- 5/1936, Mặt trận nhân dân Pháp giành thắng lợi trong tổng tuyển cử và lên cầm quyền. Chính ơhur mặt trận nhân dân Pháp thi hành một số chính sách tiến bộ trong những năm 1936 – 1939.

- Ở Tây Ban Nha: tháng 2 năm 1936, mặt trận nhân dân cũng giành được thắng lợi trong tổng tuyển cử và chính phủ mặt trận nhân dân được thành lập.

Câu 1: Cách mạng tháng 11-1918 ở Đức có những kết quả và hạn chế gì ?

Gợi ý trả lời

- Cách mạng tháng 11/1918 ở Đức đã có những kết quả:

• Lật đổ nền quân chủ, vua Vin –hem II buộc phải thoái vị, thiết lập chế độ cộng hòa tư sản.
• Tháng 11/1918 Đảng cộng sản Đức thành lập, đánh dấu phát triển cho cách mạng Đức.

- Hạn chế cách mạng tháng 11/1918 ở Đức là: 

Cuộc cách mạng tháng 11/1918 vẫn chỉ dùng lại ở tính chất dân chủ tư sản, vì cuối cùng mọi thành quả cách mạng đều rơi vào tay giai cấp tư sản.

Câu 2: Quốc tế cộng sản được thành lập trong hoàn cảnh nào?

Gợi ý trả lời

Sự ra đời của Quốc tế Cộng sản là một yêu cầu khách quan và bức thiết của phong trào công nhân và cách mạng thế giới lúc này. Những tiền đề dẫn tới sự ra đời của Quốc tế Cộng sản là thắng lợi của cuộc Cách mạng tháng Mười Nga và sự ra đời của nhiều đảng Cộng sản.

Lê-nin và Đảng Bôn-sê-vích đã có công lao to lớn trong việc thành lập Quốc tế Cộng sản.

Ngày 2-3-1919, Đại hội thành lập Quốc tế Cộng sản (gọi tắt là Quốc tế II) đã khai mạc ở Mat-xco-va. Đây là một tổ chức cách mạng của giai cấp vô sản và các dân tộc bị áp bức trên thế giới.

Câu 3: Tại sao nói cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới (1929 – 1933) là cuộc khủng hoảng kinh tế lớn nhất, kéo dài nhất, gây thiệt hại nặng nề nhất?

Gợi ý trả lời

- Cuộc khủng hoảng kéo dài 5 năm (từ 1929 – 1933), kéo dài hơn bất kì cuộc khủng hoảng nào đã từng xảy ra trước đó (ví dụ: Cuộc khủng hoảng hoa Tuylip chỉ diễn ra trong năm 1637; Khủng hoảng tín dụng năm 1772....)

- Cuộc khủng hoang xuất phát từ Mĩ rồi nhanh chóng lan rộng ra nhiều nước.

- Cuộc khủng hoảng đua lại những hậu quả nặng nề, trong đó nghiêm trọng nhất là dẫn tới sự hình thành của chủ nghĩa Phát xít, đẩy loài người đứng trước cuộc chiến tranh thế giới thứ hai.

Bài học tóm tắt tình hình Châu Âu giữa hai cuộc chiến tranh thế giới trong những năm 1918 đến 1939. Qua bài học các em cần nắm được những nét nổi bật của Châu Âu trong hai giai đoạn: giai đoạn từ năm 1918 - 1929 và giai đoạn từ năm 1929 - 1939.