Lịch sử 8 Bài 6: Các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX

a. Anh

- Kinh tế:

+ Năm 1870, Anh dẫn đầu nền kinh tế thế giới.

+ Cuối thế kỉ XIX, Kinh tế Anh tụt xuống hạng 3 sau Mỹ và Đức do:

• Công nghiệp Anh phát triển sớm, kỹ thuật lạc hậu.
•  Tư sản Anh đầu tư vào thuộc địa có lời (có hệ thống thuộc địa rông nhất thế giới, nguyên nhiên liệu, nhân công rẻ)

+  Dẫn đầu thế giới về xuất khẩu tư bản thương mại và thuộc địa.

+ Đầu thế kỷ XX công ty độc quyền về công nghiệp và tài chính ra đời.

- Chính trị:

+ Hai đảng – Đảng Tự do và Đảng Bảo thủ thay nhau cầm quyền.

+ Chính sách ưu tiên hàng đầu là đẩy mạnh xâm lược. Đến năm 1914 thuộc địa của Anh rộng 33 triệu km2 với 400 triệu người.

=> Lê-nin gọi chủ nghĩa đế quốc Anh là “ Chủ nghĩa đế quốc thực dân”.

b. Pháp

- Kinh tế

+ Công nghiệp của Pháp phát triển chậm từ đang từ hạng nhì sau Anh, xuống hạng tư sau Mỹ, Đức, Anh do:

• Pháp phải bồi thường chiến phí cho Đức, và cắt 1 phần lãnh thổ giàu tài nguyên cho Đức.
• Pháp nghèo tài nguyên.
• Tư sản xuất khẩu tư bản,phần lớn cho Thổ, Nga,Cận Đông, Trung Âu, Mỹ la tinh vay lấy lãi,…. đế quốc Pháp là “Chủ nghĩa đế quốc cho vay lãi”

+ Các Công ty độc quyền ra đời trong điều kiện công nghiệp xuống hạng tư, đã chi phối rất nhiều nền kinh tế Pháp,

+ Nông nghiệp vẫn lạc hậu do không được trang bị kỹ thuật mới.

+ Giai cấp tư sản xuất khẩu tư bản ra nước ngoài dưới hình thức cho vay lấy lãi.

=> Lê-nin nhận xét chủ nghĩa đế quốc Pháp là “ Chủ nghĩa đế quốc cho vay lãi”.

- Chính trị

+ Đàn áp nhân dân.

+ Tích cực chạy đua vũ trang và xâm lược thuộc địa.

c. Đức 

- Kinh tế

+ Sau khi thống nhất, kinh tế phát triển nhanh, vươn lên đứng thứ hai thế giới.

+ Cuối thế kỉ XIX hình thành các công ty độc quyền về luyện kim, than đá, hóa chất.

- Chính trị:

+ Thể chế liên bang, nhà nước chuyên chế dưới sự thống trị của quý tộc địa chủ và tư sản độc quyền.

+ Thi hành chính sách đối nội và đối ngoại phản động ; tích cực chạy đua vũ trang và xâm chiếm thuộc địa.

+ Giai cấp thống trị hiếu chiến âm mưu dùng vũ lực để chia lại thế giới nên chủ nghĩa đế quốc là “Chủ nghĩa quân phiệt, hiếu chiến”.

=> Chủ nghĩa đế quốc Đức là “ Chủ nghĩa đế quốc quân phiệt hiếu chiến”.

d. Mĩ

- Kinh tế:

+ Công nghiệp Mĩ từ vị trí thứ tư vươn lên đứng nhất thế giới do:

• Tài nguyên thiên nhiên phong phú.
• Thị trường trong nước mở rộng, thu hút nhân lực từ Châu Âu.
• Ứng dụng khoa học kỹ thuật và hợp lý hóa sản xuất.
• Lợi dụng vốn đầu tư từ Châu Âu.
• Đất nước hòa bình lâu dài.

+ Cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX, xuất hiện các công ty độc quyền khổng lồ. Đứng đầu những công ty đó là những ông “vua”.

+ Nông nghiệp đạt được những thành tựu lớn, Mỹ trở thành nguồn cung cấp lương thực, thực phẩm cho châu Âu.

- Chính trị:

+ Đề cao vai trò Tổng thống, hai đảng – Đảng Cộng hòa và Đảng dân chủ thay nhau cầm quyền. Các chính sách đa số đều phục vụ cho giai cấp tu sản.

+ Tăng cường bành trướng lãnh thổ và thuộc địa ở khu vực Thái Bình Dương, gây chiến tranh với Tây Ban Nha để tranh giành thuộc địa, can thiệp vào khu vực Trung, Nam Mỹ bằng sức mạnh vũ lực và đồng đô la.

a. Sự hình thành các tổ chức độc quyền

Sản xuất công nghiệp phát triển mạnh đồng thời làm tăng việc cạnh tranh, tập trung sản xuất và tư bản.

=> Hình thành của các công ty độc quyền. Các công ty độc quyền chi phối rất nhiều đến đời sống xã hội của người dân.

b. Tăng cường xâm lược, chuẩn bị chiến tranh chia lại thế giới

Để đáp ứng nhu cầu phát triển của chủ nghĩa đế quốc, từ giữa thế kỉ XIX, các nước phương Tây đều đẩy mạnh việc xâm lược thuộc địa. Đến đầu thế kỉ XX, thế giới đã được phân chia xong.

Câu 1: Vì sao giai cấp tư sản Anh chú trọng đầu tư vào các nước thuộc địa?

Gợi ý trả lời

Giai cấp tư sản Anh chú trọng vào các nước thuộc địa vì các nước thuộc địa đều là những thị trường thuộc địa, để phát triển kinh tế Anh cần đầu tư nhiều vào các nước thuộc địa của mình như: đầu tư xây dựng nhà máy, xây dựng đường xá, phương tiện lưu thông hàng hóa...

Câu 2: Nêu mâu thuẫn chủ yếu giữa các đế quốc “già” (Anh, Pháp) với các đế quốc trẻ (Đức, Mĩ).

Gợi ý trả lời

Mâu thuẫn chủ yếu giữa các nước đế quốc "già" (Anh, Pháp) và các nước đế quốc "trẻ" (Mĩ, Đức) là sự phát triển kinh tế và vấn đề thuộc địa không đều nhau.

Câu 3: Mâu thuẫn đó đã chi phối chính sách đối ngoại của các nước đế quốc như thế nào?

Gợi ý trả lời

Mâu thuẫn đó đã chi phối chính sách đối ngoại của các nước đế quốc là gây chiến tranh để phân chia lại thế giới.

Bài học tóm tắt tình hình chung và sự chuyển biến của các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ trong giai đoạn cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX. Qua đó, các em nắm được tình hình kinh tế, chính trị của các nước, sự hình thành các tổ chức độc quyền và sự tăng cường xâm lược, chuẩn bị chiến tranh chia lại thế giới.