Cây hoàng đằng chân vịt - Chữa tiêu chảy, lị, đau mắt, lợi tiểu
Cây hoàng đằng chân vịt là vị thuốc Nam quý được ông cha ta dùng chữa tiêu chảy, lị, đau mắt, lợi tiểu. Tuy nhiên, các bài thuốc này chỉ là kinh nghiệm dân gian, chưa có cơ sở khoa học cho nên người bệnh cần dùng đúng lộ trình và liều lượng. Cùng eLib.VN tìm hiểu công dụng trong y học của loài cây này qua bài viết dưới đây nhé.
Mục lục nội dung
Còn gọi là tờ rôn, nhân sâm, sâm nam, plou, plou bat (Campuchia).
Tên khoa học Cyclea peltata Hook. et. Thw (Cocculus peltatus DC).
Thuộc họ Tiết dê Mcnispermaceae.
1. Mô tả cây
Dây leo to, đường kính 3-6cm, thân và cành có rãnh dọc, màu trắng ngà, có lông. Thân già màu xám xù xì. cắt ngang có hình bánh xe với những tia tủy hình nan hoa bánh xe, màu vàng tươi. Lá có cuống dính ở 1/5 đến 1/7 của phiến, phiến hình ba cạnh, nhọn, đẩu tận cùng bằng một móc hình sợi, dài 20-24cm, rộng 14-16cm, mặt trên màu xanh tươi, mặt dưới màu trắng ngà, gân lá hình chân vịt có 5-9 gân tỏa ra xung quanh. Vì thân và rễ có màu vàng như cây hoàng đằng, nhưng lá có gân hình chân vịt, do đó được đát tên hoàng đằng chân vịt để phân biệt với cây hoàng đằng. Cuống lá chỉ ngắn 2 phần chiều dài của lá. Cụm hoa mọc ở kẽ lá, phân nhánh, nhánh phía dưới dài hơn, có thể dài tới 7cm. Hoa hình đầu hay hình trứng. Quà hạch hình cầu, hơi dẹt, có phủ lông, đường kính 5mm. Nhân hlnh mắt chim, lồi ở hai mặt, với 8 vòng đồng tâm những mấu xù xì.
2. Phân bố, thu hái và chế biến
Mọc hoang dại ở miền nam Việt Nam, từ Quảng Nam, Quảng Ngãi trở vào. Còn thấy mọc ở Campuchia.
Người ta dùng thân cây và rễ cây hoàng đằng chân vịt. Thu hái gần như quanh năm. Hái về thái mỏng, phơi hoặc sấy khô. Không phải chế biến gì đặc biệt. Có nơi dùng thân để nhai cùng với trầu không.
3. Thành phần hóa học
Trong hoàng đằng chân vịt, có ancaloit, chủ yếu là becberin với tỷ lệ từ 1,5 đến 2% (Nguyễn Liêm và cộng sự, 1975).
4. Công dụng và liều dùng
Hoàng đằng chân vịt được nhân dân dùng làm thuốc nhuộm vàng.
Trong điều trị, hoàng đằng chân vịt dùng chữa bệnh đau mắtt, ỉa chảy lỵ, sốt, sốt rét, bệnh về gan, mật, lòi dom.
Rễ còn có tác dụng lợi tiểu, tiêu độc.
Ngày dùng 4 đến 6g dưới dạng thuốc bột, thuốc viên.
Còn có thể dùng làm nguyên liệu chiết becberin. Công dụng của becberin như sẽ nói trong vàng đằng.
Trên đây là những thông tin về cây hoàng đằng chân vịt và các bài thuốc chữa bệnh. Có thể nói, đây là vị thuốc nam quý nhưng những bài thuốc này chỉ mang tính chất tham khảo, chưa có cơ sở khoa học. Cho nên, người bệnh không nên lạm dụng, thay vào đó thăm khám bác sĩ để có cách điều trị bệnh hiệu quả nhất.
