Tựa: Trích diễm thi tập Ngữ văn 10

- Hoàng Đức Lương: không rõ năm sinh, năm mất.

- Ngoài sáng tác của ông, hiện còn 25 bài thơ chép trong Toàn Việt thi lục và Hoàng Việt thi tuyển; ông còn biên soạn bộ Trích diễm thi tập (Tập thơ tuyển chọn những bài thơ đẹp), gồm 15 quyển (theo Lê Quý Đôn, nhưng hiện chỉ còn 6 quyển). Đây là tập hợp tuyển thơ của các nhà thơ có tiếng đời Trần và các danh gia đời Lê sơ.

- Nhìn chung, thơ của ông khá thâm trầm, ý nhị, đẹp một cách kín đáo và giản dị. Nhưng để có những câu tưởng chừng đạm nhã và thoát sáo đó, ngòi bút của tác giả đã phải dụng công rất nhiều (Tự trào).

+ Do tác giả (người khác) viết nhằm mục đích nói rõ hơn với độc giả về hoàn cảnh, mục đích sáng tác, kết cấu hoặc nội dung hoặc tâm sự của tác giả hay những nhận xét, đánh giá, phê bình hoặc cảm nhận của người đọc (nếu là người khác viết).

+ Được viết bằng thể văn nghị luận, thuyết minh, biểu cảm hoặc thể hỗn hợp.

- Nguyên nhân chủ quan:

+ Chỉ có thi nhân → nhà thơ.

→ người có trình độ học vấn mới thấy được cái hay, cái đẹp của thơ ca.

+ Hình ảnh liên tưởng so sánh:

• Thơ văn- khoái chá → cái hấp dẫn.

• gấm vóc → cái đẹp.

→ Cần phải là người có trình độ, học vấn mới nắm bắt được nhưng số người đó trong xã hội ta không nhiều→ ko phải ai trong xã hội cũng yêu quý, cũng quan tâm sưu tầm, lưu giữ

- Người có học, có hiểu biết (bậc danh nho, người làm quan, các sĩ tử) hoặc vì bận việc hoặc ko quan tâm đến viêc sưu tầm văn thơ.

- Nhà nước (triều đình, nhà vua) ko khuyến khích việc in ấn (khắc ván) thơ văn mà chỉ in kinh Phật.

- Nguyên nhân khách quan:

+ Sức phá huỷ của thời gian đối với sách vở.

+  Chiến tranh, hỏa hoạn.

→ Nghệ thuật lập luận: + Phương pháp quy nạp.

+ Dùng hình ảnh so sánh (đoạn 1;5).

+ Câu hỏi tu từ: “Huống chi...tan tành?”

- Tác giả nêu nguyên nhân khiến thơ văn thất truyền trước nhằm:

+ Nhấn mạnh vào mục đích của việc sưu tầm, biên soạn cuốn sách của mình là xuất phát từ yêu cầu cấp thiết của thực tế chứ ko phải chỉ do sở thích cá nhân.

+ Đó là một công việc khó khăn nhưng đáng quý, cần thiết, nằm trong trào lưu chung của thời đại phục hưng dân tộc thế kỉ XV.

- Tâm sự của tác giả trước thực trạng thơ văn của ông cha bị thất truyền, hủy hoại:

+ Trước di sản quý báu bị tản mát, hủy hoại, đắm chìm trong quên lãng khi đặt nền văn hóa dân tộc mình sánh với văn hóa Trung Quốc tác giả vô cùng Xót xa, thương tiếc.

+ Khó khăn trong việc khảo cứu thơ văn Lí- Trần làm tác phải thường thở than, có ý trách lỗi các trí thức đương thời.

- Công việc sưu tầm, biên soạn của tác giả:

+ Sưu tầm: - Công phu tìm tòi, thu lượm: “tìm quanh hỏi khắp”.

- Thu lượm thêm thơ của các vị hiện đang làm quan trong triều, chọn lấy bài hay.

+ Biên soạn:

• Chia xếp theo từng loại.

• Đặt tên sách.

• Phần cuối sách có phụ thêm thơ văn của mình.

- Tựa "Trích diễm thi tập" là một bài tựa hay bởi sự kết hợp giữa việc trình bày, sự biểu cảm và lập luận chặt chẽ. Bài tựa cho thấy niềm tự hào sâu sắc và ý thức trách nhiệm của Hoàng Đức Lương trong việc bảo tồn di sản văn học của tiền nhân, từ đó giúp chúng ta có thái độ trân trọng và yêu quý di sản văn học dân tộc.

- Lập luận chặt chẽ, săc sảo.

- Ngôn ngữ ngắn gọn, hành văn chân thực, tình cảm chân thành.

- Sự kết hợp hài hòa giữa chất trữ tình và nghị luận.

- Tính chất chặt chẽ, tác động mạnh vào trí tuệ và tình cảm của người đọc.

Câu 1. So sánh khái niệm “văn hiến” trong Tựa “Trích diễm thi tập” với khái niệm “văn hiến” trong Đại cáo bình Ngô. Nêu nhận xét về ý thức văn hiến dân tộc của trí thức nước ta thế kỉ XV

Gợi ý làm bài:

Bài tập này không yêu cầu đọc toàn văn Đại cáo bình Ngô, anh (chị) chỉ cần đọc phần mở đầu bài cáo là có thể tìm thấy khái niệm “văn hiến”. Thế kỉ XV là thế kỉ mà ý thức về nền văn hiến dân tộc đạt tới đỉnh cao. Còn Trích diễm thi tập ý thức khẳng định tầm vóc đáng tự hào của văn hiến Việt Nam, không thua kém văn hiến Trung Hoa. Đó là một trong những nguồn sức mạnh tinh thần to lớn cổ vũ dân tộc ta xây dựng và bảo vệ độc lập dân tộc trong suốt trường kì lịch sử.

Câu 2. Em hãy nêu giá trị nội dung nghệ thuật của trích diễm thi tập.

Gợi ý làm bài:

- Bài tựa cho thấy niềm tự hào sâu sắc và ý thức trách nhiệm của Hoàng Đức Lương trong việc bảo tồn di sản văn học của tiền nhân, từ đó giúp chúng ta có thái độ trân trọng và yêu quý di sản văn học dân tộc

- Cách lập luận chặt chẽ, sắc sảo

- Ngôn ngữ ngắn gọn, hành văn chân thực, tình cảm chân thành

- Sự kết hợp hài hòa giữa chất trữ tình và nghị luận

Qua bài học này các em cần nắm một số nội dung chính sau:

- Hiểu được niềm tự hào sâu sắc và ý thức trách nhiệm của Hoàng Đức Lương trong việc bảo tồn di sản văn hóa của tiền nhân.

- Nắm được nghệ thuật lập luận của tác giả.

- Kĩ năng tìm hiểu thể tựa.

- Rèn kĩ năng lập luận chặt chẽ để thể hiện quan điểm của người viết một cách thuyết phục