Thuốc chống loạn thần - Điều trị tâm thần phân liệt

Thuốc chống loạn thần là gì?

Thuốc chống loạn thần là nhóm thuốc được dùng để điều trị tâm thần phân liệt.

Đôi khi, các thuốc này cũng được sử dụng để điều trị các bệnh tâm thần khác, chẳng hạn như rối loạn lưỡng cực, lo âu nghiêm trọng hoặc trầm cảm.

Thuốc chống loạn thần thế hệ cũ (còn được gọi là thuốc chống loạn thần “điển hình”) đã có từ giữa những năm 1950.

Thuốc thế hệ mới hơn (được gọi là thuốc chống loạn thần “không điển hình”) được phát triển vào những năm 1990.

Các thuốc này hoạt động bằng cách ngăn chặn dopamine, một chất dẫn truyền thần kinh trong não.

Cơ chế hoạt động

Thuốc chống loạn thần không chữa được chứng loạn thần nhưng thường có hiệu quả trong việc giảm và kiểm soát nhiều triệu chứng, bao gồm:

Ảo tưởng và ảo giác Lo lắng và kích động nghiêm trọng, ví dụ như có cảm giác bị đe dọa Lời nói không mạch lạc và suy nghĩ lộn xộn Hoang mang Có hành vi bạo lực hoặc gây rối Hưng cảm

Thay vì loại bỏ hoàn toàn các triệu chứng này, các thuốc trị loạn thần chỉ có thể khiến bạn không cảm thấy khó chịu và dễ dàng sinh hoạt như bình thường.

Các loại thuốc chống loạn thần phổ biến

Như đã đề cập ở trên, các thuốc điều trị loạn thần được chia thành hai nhóm chính: điển hình và không điển hình.

Sự khác biệt chính giữa hai nhóm thuốc này là ở tác dụng phụ của chúng. Các thuốc điển hình có thể có nhiều ảnh hưởng đến khả năng vận động của người dùng hơn những thuốc thế hệ mới. Tuy nhiên, điều này cũng không có nghĩa các thuốc không điển hình sẽ không ảnh hưởng đến khả năng vận động.

Tùy vào tình trạng của bạn, bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc trị loạn thần cụ thể. Bạn có thể phải thay đổi thuốc vài lần để tìm ra thuốc phù hợp nhất với cơ thể, do mỗi người sẽ phản ứng khác nhau với từng loại thuốc.

Nếu bạn đã dùng thuốc trong vài tuần và rất khó để kiểm soát các tác dụng phụ, hãy nói chuyện với bác sĩ để được chỉ định một loại thuốc khác.

Sau đây là một số thuốc chống loạn thần phổ biến:

Thuốc chống loạn thần thế hệ cũ (Điển hình)

Các thuốc điều trị loạn thần điển hình ra đời từ những năm 1950, bao gồm:

Benperidol Clorpromazine Flupentixol Fluphenazine Haloperidol Levomepromazine Pericyazine Perphenazine Pimozide Promazine Sulpiride Trifluoperazine Zuclopenthixol

Thuốc chống loạn thần thế hệ mới 

Một số loại thuốc phổ biến của nhóm thuốc điều trị loạn thần thế hệ mới như:

Amisulpride Aripiprazole Clozapine Risperidone Olanzapine Quetiapine Paliperidone

Clozapine

Clozapine hoạt động hơi khác với những thuốc khác. Bác sĩ đôi khi chỉ định thuốc này cho những người kháng điều trị, nghĩa là các thuốc khác không giúp giảm triệu chứng bệnh.

Clozapine có thể làm cho số lượng tế bào bạch cầu giảm, nhưng điều này rất hiếm. Do đó, bạn sẽ dễ bị nhiễm trùng hơn. Nếu dùng clozapine, bạn sẽ cần xét nghiệm máu thường xuyên để đảm bảo số lượng bạch cầu ở mức bình thường.

Nếu số lượng tế bào bạch cầu bắt đầu giảm, bạn sẽ được yêu cầu ngừng dùng thuốc. Bác sĩ sẽ yêu cầu làm một xét nghiệm máu khác sau khi bạn đã ngừng clozapine để đảm bảo mức bạch cầu trở lại bình thường. Ngoài ra, họ có thể quyết định thay đổi liều clozapine của bạn hoặc chỉ định một loại thuốc khác.

Tác dụng phụ của các thuốc chống loạn thần là gì?

Tác dụng phụ của thuốc điều trị chứng loạn thần có thể bao gồm:

Cứng và run người. Các triệu chứng này thường có thể giảm bằng cách giảm liều thuốc. Nhưng, nếu phải dùng liều cao, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng cholinergic để điều trị run rẩy. Đây là loại thuốc được sử dụng cho bệnh Parkinson Bồn chồn khó chịu Chuyển động của hàm, môi và lưỡi (rối loạn vận động muộn) Các vấn đề tình dục do thay đổi nội tiết tố Buồn ngủ và chậm chạp Tăng cân Nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cao hơn Táo bón Khô miệng Nhìn mờ

Không phải tất cả các thuốc chống loạn thần sẽ có những tác dụng phụ này. Các thuốc thế hệ mới hoặc không điển hình ít có khả năng gây ra tác dụng phụ vận động, nhưng bạn vẫn có thể gặp phải. Tốt nhất hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được điều trị hiệu quả.

Trước khi dùng thuốc, bạn nên lưu ý gì?

Một số loại thuốc điều trị chứng loạn thần có khả năng ảnh hưởng đến tim. Nếu bạn bị bệnh tim hoặc có nguy cơ cao mắc các bệnh về tim, bác sĩ sẽ thường xuyên kiểm tra tim trong quá trình dùng thuốc.

Ngoài ra, sử dụng lâu dài các thuốc chống loạn thần điển hình có thể gây ra một tình trạng vận động nghiêm trọng và đôi khi không thể chữa được gọi là rối loạn vận động muộn (TD).

Theo các chuyên gia, mỗi năm, khoảng 5% những người dùng thuốc điều trị loạn thần đều mắc rối loạn vận động.

Các thuốc này cũng không được khuyến cáo cho người lớn tuổi bị chứng mất trí, vì chúng có thể làm tăng nguy cơ bị đột quỵ và tử vong.

Bên cạnh đó, các thuốc điều trị loạn thần cũng có thể làm tăng nguy cơ phát triển cholesterol cao và bệnh tiểu đường.

Do đó, hãy cho bác sĩ biết về tất cả các tình trạng y tế, các loại thuốc (kê toa và không kê toa), chế độ dinh dưỡng và thực phẩm chức năng mà bạn đang dùng trước khi dùng thuốc chống loạn thần.

Do tác dụng phụ của thuốc là gây buồn ngủ, đừng lái xe hoặc thực hiện các công việc đòi hỏi sự tỉnh táo cho đến khi có thể thực hiện được.

Bạn nên dùng thuốc theo các hướng dẫn trên nhãn thuốc hoặc chỉ định của bác sĩ. Đừng dùng nhiều hay ít thuốc hơn mức khuyến cáo.

Đừng tự ý ngừng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ vì bạn sẽ có khả năng cao mắc các tác dụng phụ. Ngoài ra, các triệu chứng cũng có thể quay trở lại trong 3-6 tháng. Để hạn chế tình trạng này, bác sĩ sẽ giảm liều dần dần.

Trong quá trình dùng thuốc, bạn nên thường xuyên tái khám và làm kiểm tra theo đúng lịch hẹn để theo dõi phản ứng của cơ thể với thuốc.

Hãy cho bác sĩ biết về việc bạn đang dùng thuốc điều trị loạn thần trước khi thực hiện bất kỳ loại phẫu thuật nào, bao gồm cả quy trình nha khoa.

Một số vấn đề cần lưu ý khi dùng thuốc

Quan hệ tình dục

Hầu như các thuốc chống loạn thần đều gây ra các vấn đề về tình dục. Tuy nhiên, một số loại thuốc sẽ ít ảnh hưởng hơn các thuốc khác.

Thuốc chống loạn thần có thể khiến một loại hormone gọi là prolactin trong cơ thể tăng lên. Mức độ prolactin cao có thể gây ra:

Ngưng chu kỳ kinh nguyệt Giảm ham muốn tình dục Vú phát triển ở cả nam và nữ Khó khơi gợi ham muốn Vấn đề cương cứng và xuất tinh.

Nếu bạn gặp bất kỳ vấn đề nào trong số này, hãy đến gặp bác sĩ. Họ có thể giảm liều hoặc ngừng thuốc. Nếu bạn vẫn phải dùng thuốc, bác sĩ sẽ chỉ định thêm thuốc khác để điều trị các vấn đề trên.

Phụ nữ mang thai và cho con bú

Uống thuốc chống loạn thần khi mang thai có thể gây ra những rủi ro nhất định.

Nếu bạn đang mang thai hoặc dự định có thai, hãy nói chuyện với bác sĩ để cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ của thuốc.

Nếu bạn từng bị tái phát bệnh, bác sĩ có thể đề nghị duy trì dùng thuốc trong và sau khi mang thai. Nếu bạn ngưng thuốc và tái phát bệnh, bạn sẽ cần một liều cao hơn nhiều. Điều này sẽ nguy hiểm cho mẹ và thai nhi.

Một số thuốc chống loạn thần có thể được truyền vào sữa mẹ. Vì vậy, nhiều nhà sản xuất thuốc khuyến cáo nên ngừng cho con bú trong khi dùng thuốc điều trị loạn thần. Một số bằng chứng cho thấy sự hiện diện của một số thuốc chống loạn thần như clozapine và olanzapine trong sữa mẹ có thể gây hại cho trẻ bú sữa mẹ. Bạn nên được kiểm tra sức khỏe thường xuyên và nên ngừng cho con bú trong quá trình dùng thuốc.

Bạn hãy nói chuyện với bác sĩ về những rủi ro của thuốc trong khi mang thai hoặc cho con bú.

Các thuốc chống loạn thần có thể tương tác với những thuốc nào?

Các thuốc chống loạn thần có thể tương tác khác nhau với nhiều thuốc khác. Ví dụ, các thuốc này có thể tương tác với thuốc trầm cảm ba vòng. Do đó, không nên được sử dụng cùng nhau.

Một số thuốc chống loạn thần có thể gây buồn ngủ, vì vậy các bác sĩ sẽ cẩn thận khi kê đơn chung với thuốc benzodiazepin vì sẽ làm bạn cảm thấy buồn ngủ hơn.

Bạn cần phải nói với bác sĩ về tất cả các loại thuốc đang dùng để có thể được chỉ định thuốc chống loạn thần đúng.

Đồ uống có cồn có ảnh hưởng đến các thuốc chống loạn thần không?

Các loại đồ uống có cồn có thể khiến cơ thể hấp thụ thuốc hơn. Điều này có thể làm tăng ảnh hưởng của rượu bia lên cơ thể, do đó bạn sẽ cảm thấy rất mệt mỏi. Hãy nói cho bác sĩ biết nếu bạn đang uống rượu bia hoặc các loại đồ uống có cồn trước khi dùng các thuốc điều trị loạn thần.

Trên đây là những thông tin cơ bản của thuốc chống loạn thần, eLib.VN không đưa ra bất kì chuẩn đoán cũng như lời khuyên khám chữa bệnh lý, bài viết của eLib.VN chỉ mang tính chất tham khảo giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về cách sử dụng thuốc an toàn nhất.