Giải bài tập SGK Vật lý 9 Bài 44: Thấu kính phân kì

Hãy tìm cách nhận biết thấu kính hội tụ trong hai loại thấu kính có ở phòng thí nghiệm.

Phương pháp giải

Để trả lời câu hỏi trên ta cần quan sát hai loại thấu kính.

Hướng dẫn giải

Thấu kính hội tụ là thấu kính có phần rìa mỏng hơn phần giữa, giới hạn bởi 2 mặt cầu hoặc 1 mặt phẳng và 1 mặt cầu.

Độ dày phần rìa so với phần giữa của thấu kính phân kì có gì khác với thấu kính hội tụ?

Phương pháp giải

Để trả lời câu hỏi trên ta cần quan sát hai loại thấu kính.

Hướng dẫn giải

Thấu kính phân kì thường dùng có phần rìa dày hơn phần giữa, ngược lại với thấu kính hội tụ.

Chùm tia ló có đặc điểm gì mà người ta gọi thấu kính này là thấu kính phân kì?

Phương pháp giải

Để trả lời câu hỏi trên ta cần nắm: Thấu kính phân kỳ (còn gọi là thấu kính rìa dày) là thấu kính mà chùm tia sáng song song sau khi đi qua thấu kính sẽ bị phân tán ra.

Hướng dẫn giải

Chùm tia tới song song với trục chính đến thấu kính phân kì cho chùm tia ló phân kì. Do đặc điểm này mà người ta gọi đó là thấu kính phân kì.

Quan sát lại thí nghiệm trên và cho biết trong ba tia tới thấu kính phân kì, tia nào đi qua thấu kính không bị đổi hướng? Tìm cách kiểm tra điều này?

Phương pháp giải

Để trả lời câu hỏi trên ta cần nắm tia tới qua qua quang tâm O của thấu kính phân kì cho tia ló tiếp tục truyền thẳng.

Hướng dẫn giải

• Trong ba tia sáng truyền qua thấu kính , có một tia cho tia ló truyền thẳng không đối hướng. Tia ở giữa khi qua quang tâm của thấu kính phân kì tiếp tục truyền thẳng.
• Dùng thước thẳng để kiểm tra dự đoán.

Quan sát lại thí nghiệm ở hình 44.1 và dự đoán xem, nếu kéo dài các tia ló thì chúng có gặp nhau tại một điểm hay không? Tìm cách kiểm tra lại dự đoán đó.

Phương pháp giải

Để trả lời câu hỏi trên ta cần quan sát lại thí nghiệm.

Hướng dẫn giải

• Nếu kéo chùm tia ló ở thấu kính phân kì thì chúng sẽ gặp nhau tại 1 điểm trên trục chính, cùng pha với điểm đó.
• Có thể dùng thước thẳng để dự đoán điểm đó.

Hãy biểu diễn chùm tia tới và chùm tia ló trong thí nghiệm này trên hình 44.3

Phương pháp giải

Để trả lời câu hỏi trên ta cần sử dụng đường truyền của 3 tia sáng đặc biệt qua thấu kình phân kỳ.

Hướng dẫn giải

Chùm tia tới và chùm tia ló trong thí nghiệm có thể được biểu diễn như sau:

Hình 44.5 vẽ thấu kính phân kì, quang tâm O. trục chính  ∆, hai tiêu điểm F và F', các tia tới 1, 2.

Hãy vẽ tia ló của các tia tới này.

Phương pháp giải

Để trả lời câu hỏi trên ta cần sử dụng hai tia sáng đặc biệt đi qua thấu kính phân kỳ.

Hướng dẫn giải

•  Tia ló của tia tới I kéo dài đi qua tiêu điểm F.
•  Tia ló của tia tơi 2 qua quang tâm, truyền thẳng không đổi hướng.

Trong tay em có một kính cận thị. Làm thế nào để biết kính đó là thấu kính hội tụ hay phân kì ?

Phương pháp giải

Để trả lời câu hỏi trên ta cần quan sát phần rìa của thấu kính.

Hướng dẫn giải

Kính cận là thấu kính phân kì. Có thể nhận biết như sau:

•  Phần rìa của thấu kính này dày hơn phần giữa.
•  Đặt thấu kính này gần dòng chữ. Nhìn qua kính thấy ảnh dòng chữ nhỏ hơn so với khi nhìn trực tiếp dòng chữ đó.

Trả lời câu hỏi nêu ra ở phần mở bài.

Phương pháp giải

Để trả lời câu hỏi trên ta cần nắm đặc điểm thấu kính phân kì và thấu kính hội tụ.

Hướng dẫn giải

Thấu kính phân kì có những đặc điểm trái ngược với thấu kính hội tụ như sau:

• Phần rìa của thấu kính dày hơn phần giữa.
• Chùm sáng tới song song với trục chính của thấu kính phân kì cho chùm tia ló phân kì.
• Khi để thấu kính phân kì vào gần dòng chữ trên trang sách, nhìn qua thấu kính ta thấy hình ảnh dòng chữ bé đi so với khi nhìn trực tiếp, đó là do tính chất tạo ảnh của thấu kính phân kì khác hẳn với thấu kính hội tụ.