GDCD 10 Bài 13: Công dân với cộng đồng

a. Cộng đồng là gì: Cộng đồng là toàn thể những người cùng sống, có những điểm giống nhau gắn bó thành một khối trong sinh hoạt xã hội.

b. Vai trò của cộng đồng đối với cuộc sống của con người.

• Chăm lo cuộc sống của cá nhân
• Đảm bảo cho mọi người có điều kiện phát triển
• Giải quyết hợp lý mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng, giữa quyền lợi và nghĩa vụ
• Cá nhân phát triển trong cộng đồng và tạo nên sức mạnh cho cộng đồng

a. Nhân nghĩa

- Nhân nghĩa là lòng thương người và sự đối xử với người theo điều phải, là tình cảm, thái độ, việc làm đúng đắn, phù hợp với đạo lí của dân tộc Việt Nam.

- Biểu hiện nhân nghĩa:

• Nhân ái thương yêu giúp đỡ nhau
• Nhường nhịn đùm bọc nhau
• Vị tha bao dung độ lượng

- Ý nghĩa nhân nghĩa:

• Giúp cho cuộc sống con người trở nên tốt đẹp
• Con người thêm yêu cuộc sống, có thêm sức mạnh vượt qua khó khăn.
• Là truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta.

- Rèn luyện lòng nhân nghĩa:

• Kính trọng, biết ơn hiếu thảo với ông bà cha mẹ
• Quan tâm giúp đỡ mọi người
• Cảm thông, bao dung, độ lượng vị tha
• Tích cực tham gia phong trào đền ơn đáp nghĩa

b. Hòa nhập

- Sống hòa nhập là sống gần gũi, chan hòa, không xa lánh mọi người, không gây mâu thuẫn, bất hòa với người khác, có ý thức tham gia các hoạt động chung của cộng đồng.

- Rèn luyện sống hòa nhập:

• Tôn trọng, đoàn kết, quan tâm, gần gũi, vui vẻ, cởi mở, chan hòa với thầy cô giáo và mọi người xung quanh
• Không lánh xa, bè phái, gây mâu thuẫn, mất đoàn kết với người khác

c. Hợp tác

• Hợp tác là cùng chung sức làm việc, giúp đỡ, hỗ trợ lẫn nhau trong một công việc, một lĩnh vực nào đó vì mục đích chung
• Nguyên tắc: Dựa trên cơ sở tự nguyện, bình đẳng các bên cùng có lợi và không làm phương hại đến lợi ích của những người khác
• Hình thức: Song phương, đa phương, toàn diện từng lĩnh vực

Câu 1: Hãy nêu ý nghĩa của các câu tục ngữ, thành ngữ, ca dao dưới đây:

Môi hở răng lạnh

Máu chảy ruột mềm

Nhường cơm sẻ áo

            Bầu ơi thương lấy bí cùng

Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn

Gợi ý trả lời

- Ý nghĩa:

• Môi hở răng lạnh: Những người thân thuộc phải nhờ cậy và giúp đỡ lẫn nhau, hỗ trợ lẫn nhau, nếu không sẽ tổn hại cho nhau, là sự gắn bó khăng khít, ảnh hưởng lẫn nhau giữa những người có quan hệ gần gũi, thân thuộc.
• Máu chảy ruột mềm: Những người trong máu mủ, họ hàng khi gặp hoạn nạn thì anh em, họ hàng cũng cảm thấy thương xót, đau đớn.
• Nhường cơm sẻ áo: San sẻ, giúp đỡ cho nhau những thứ tối cần thiết cho đời sống khi thiếu thốn, khó khăn
• Bầu ơi thương lấy bí cùng

    Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn

Con người phải biết yêu thương, đùm bọc lẫn nhau. Tuy không cùng một mẹ sinh ra nhưng cũng cùng chung dòng máu con Rồng cháu Tiên, là anh em một nhà.

⇒ Những câu tục ngữ, thành ngữ, ca dao này muốn nhắc chúng ta khi sống phải biết yêu thương, có trách nhiệm với anh em gia đình và với cộng đồng xã hội.

Câu 2: Hãy tìm hiểu về những hoạt động của lớp, trường, địa phương em thể hiện truyền thống nhân nghĩa của dân tộc ta.

Gợi ý trả lời

• Ủng hộ đồng bào miền Trung lũ lụt
• Giúp đỡ trẻ em nghèo vùng cao mùa lạnh có quần áo ấm
• Các chuyến từ thiện của học sinh, sinh viên đến viện Huyết học truyền máu Trung Ương, chương trình Hiến máu nhân đạo
• Tri ân các bà mẹ Việt Nam anh hùng, các đồng chí thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sĩ
• Mua tăm, mua đồ dùng học tập ủng hộ người mù,...

Câu 3: Em hãy cùng các bạn lập kế hoạch giúp đỡ những học sinh có hoàn cảnh khó khăn trong lớp, trong trường hoặc những người có hoàn cảnh khó khăn ở địa phương.

Gợi ý trả lời

- Khảo sát, tìm hiểu và lên danh sách 20 bạn có hoàn cảnh khó khăn nhất trường để giúp đỡ

- Kêu gọi sự ủng hộ từ nhiều mặt

• Viết đơn xin nhà trường xem xét để giảm học phí cho các bạn
• Nhờ sự can thiệp của một số thầy cô để kêu gọi sự giúp đỡ từ bên ngoài của các mạnh thường quân
• Giờ sinh hoạt cuối tuần kêu gọi các bạn học sinh trong trường quyên góp sách vở, đồ dùng học tập, quần áo còn sử dụng được để giúp đỡ các bạn. Thời gian ủng hộ kéo dài trong hai tuần, cử các bạn đại diện từng lớp nhận sự đóng góp của các bạn.

- Tổng kết và gửi quà tặng cho các bạn có hoàn cảnh khó khăn: Sau khi nhận được sự hỗ trợ và nhận được sự giúp đỡ từ mọi người, chúng em sẽ tổng kết lại tất cả những gì nhận được và có kế hoạch phân chia cụ thể cho các bạn.

Câu 4: Thế nào là sống hòa nhập? Điều gì sẽ xảy ra đối với người sống không hòa nhập với cộng đồng, xã hội? Vì sao?

Gợi ý trả lời

Sống hòa nhập là sống gần gũi, chan hòa, không xa lánh mọi người; không gây mâu thuẫn, bất hòa với người khác; có ý thức tham gia các hoạt động chung của cộng đồng.

Người sống không hòa nhập sẽ cảm thấy đơn độc, buồn tẻ, cuộc sống sẽ kém ý nghĩa. Vì người sống không hòa nhập sẽ không có người để tâm sự, chia sẻ buồn vui, không quan tâm giúp đỡ mọi người, cũng không được mọi người giúp đỡ, không tham gia các hoạt động chung ý nghĩa. Đó là lối sống ích kỉ và sẽ không có được niềm vui.

Câu 5: Em tán thành hay không tán thành với từng ý kiến dưới đây? Vì sao?

a. Biết hợp tác với nhau cùng nâng cao chất lượng và hiệu quả công việc chung.

b. Chỉ nên hợp tác với người khác khi mình cần sự giúp đỡ của họ.

c. Chỉ những người có năng lực yếu kém mới cần phải hợp tác.

d. Việc của ai, người nấy biết

e. Hợp tác trong công việc giúp mỗi người học hỏi được nhiều điều hay từ những người khác.

Gợi ý trả lời

a) Đồng ý, vì khi 2 bên biết hợp tác và đem lại lợi ích có lợi cho 2 bên thì cả 2 sẽ cùng phát triển nhanh lên hơn là làm việc độc lập

b) Không đồng ý, vì như vậy là ích chỉ, chỉ biết đến bản thân và lần sau sẽ khó nhận được thêm sự giúp đỡ.

c) Không đồng ý, vì ai cũng cần phải hợp tác, tùy vào các công việc cụ thể. Có những việc rất khó, lâu dài, khối lượng lớn thì dù người giỏi đến đâu cũng khó hoàn thành. Hơn nữa, có sự hợp tác, công việc sẽ hoàn thành nhanh hơn, hiệu quả hơn khi làm một mình.

d) Không đồng ý, vì đây là tư tưởng ích kỉ, sống không hòa nhập, không được mọi người giúp đỡ, yêu quý, về lâu dài sẽ phải nhận những hậu quả không tốt.

e) Đồng ý, vì khi hợp tác sẽ giúp mình tiến bộ hơn, tiếp thu được cái tốt, nhìn thấy và tránh những cái xấu của họ, phát triển nhân cách, biết điều chỉnh hành vi bản thân, tăng thêm nhiều kĩ năng như khả năng giao tiếp, khả năng làm việc nhóm,...

Câu 6: Hãy tìm hiểu và giới thiệu về một thành quả của sự hợp tác giữa các bạn trong lớp, trong trường em hoặc giữa địa phương em với các địa phương khác.

Gợi ý trả lời

- Trong lớp:

• Các bạn hợp tác để bảo vệ môi trường: tắt điện vào giờ 10 phút ra chơi, cùng nhau dọn vệ sinh lớp
• Các bạn học nhóm, rèn luyện kĩ năng sống, giúp nhanh hiểu bài hơn, tiến bộ hơn trong học tập và biết yêu thương, quý trọng mọi người
• Cùng nhau giúp đỡ các bạn yếu học tốt hơn,...

- Trong trường:

• Các bạn quyên góp sách vở, đồ dùng học tập, quần áo ấm cho trẻ em vùng cao
• Cùng nhau làm các sản phẩm handmade bán lấy tiền làm từ thiện,...

Câu 7: Em hãy lập kế hoạch cùng hợp tác với các bạn trong nhóm, trong tổ, trong lớp để thực hiện một công việc chung của tập thể.

Gợi ý trả lời

Lựa chọn công việc chung là gì?

Ai sẽ là trưởng nhóm?

Phân công công việc cho từng bạn.

Tiến hành làm việc

Nghiệm thu kết quả.

Ví dụ: Quyên góp sách vở, đồ dùng học tập, quần áo cho các bạn học sinh miền núi

- Trưởng nhóm phụ trách: Bí thư đoàn lớp 

- Công việc:

• Tất cả các bạn học sinh trong lớp tham gia quyên góp, ủng hộ 
• Tổng hợp, phân loại đồ quyên góp
• Tổ trưởng tổ 1: Tổng hợp, phân loại sách vở và đồ dùng học tập
• Tổ trưởng tổ 2: Tổng hợp, phân loại quần áo
• Thủ quỹ: Nhận tiền mặt nếu các bạn có quyên góp

- Thời gian nhận quyên góp: 1 tuần kể từ ngày phát động

- Tổng hợp sau thời gian phát động:

• 100 cuốn vở + 50 bộ sgk + 20 bộ đồ dùng học tập
• 230 bộ quần áo
• 5 triệu tiền mặt

Đây là sự hợp tác thành công giữa các thành viên trong lớp.

Kết thúc bài học này, các em cần nắm các nội dung chính sau

• Cộng đồng là gì và vai trò của cộng đồng đối với cuộc sống của con người
• Học sinh nắm được thế nào là nhân nghĩa, hòa nhập, hợp tác
• Nêu được các biểu hiện của nhân nghĩa, hòa nhập, hợp tác