Địa lí 10 Bài 7: Cấu trúc của Trái Đất. Thạch quyển. Thuyết kiến tạo mảng

Có cấu tạo không đồng nhất.

Gồm 3 lớp chính:

• Vỏ cứng ở bên ngoài.
• Bao Manti ở giữa.
• Trong cùng là nhân.

Các lớp khác nhau về độ dày, thể tích, vật chất cấu tạo…

a. Lớp vỏ Trái Đất

- Vị trí: Ở trên cùng

- Độ dày: 5 – 70km

- Cấu tạo thường có 3 tầng, có cấu tạo vật chất là cứng.

- Tầng trầm tích dày từ 0 – 15km (không liên tục).

- Tầng granit

- Tầng badan

- Có 2 kiểu:

• Vỏ lục địa
• Vỏ đại dương

b. Lớp Manti

- Vị trí: dưới vỏ Trái Đất.

- Độ dày: từ 15 km -  2900km. Chiếm: 80% thể tích, 68,5% khối lượng Trái Đất

- Cấu tạo gồm 2 tầng:

• Manti trên từ 15 – 700km, ở trạng thái quánh dẻo
• Manti dưới từ 700 – 2900km, có trạng thái rắn.

c. Nhân Trái Đất

- Vị trí: trong.cùng.

- Độ dày khoảng 3470km.

- Cấu tạo gồm 2 lớp:

• Nhân ngoài
• Nhân trong 
• Thành phần chủ yếu là các kim loại nặng như Ni, Fe

→ Là phần cứng bên ngoài cùng của Trái Đất, bao gồm vỏ Trái Đất + phần trên cùng của lớp Manti, có độ dày tới 100km 

• Thuyết kiến tạo mảng là thuyết về hình thành và phân bố lục địa và đại dương

a. Nội dung thuyết Kiến tạo mảng

• Vỏ trái đất trong quá trình hình thành của nó đã bị biến dạng do các đứt gẫy và tách ra thành một số đơn vị kiến tạo. Mỗi đơn vị là một mảng cứng, gọi là các mảng kiến tạo.
• Các mảng không chỉ là những bộ phận lục địa nổi trên bề mặt trái đất mà còn bao gồm cả những bộ phận lớn của đáy đại dương (lục địa chỉ là bộ phận nổi cao nhất trên mảng kiến tạo).
• Các mảng kiến tạo nhẹ, nổi trên một lớp vật chất quánh dẻo, thuộc phần trên của lớp Manti. Chúng không đứng yên mà dịch chuyển trên lớp quánh dẻo này do hoạt động của các dòng đối lưu vật chất quánh dẻo, có nhiệt độ cao trong tầng Manti trên, nằm ngang dưới thạch quyển.
• Trong khi dịch chuyển, các mảng kiến tạo có thể có nhiều cách tiếp xúc.

b. Vỏ Trái Đất gồm có các đơn vị kiến tạo mảng tạo thành

• Thạch quyển được cấu tạo bởi 7 mảng kiến tạo lớn.
• Bảy mảng kiến tạo lớn là: (Thái Bình Dương; Ấn Độ - Ôxtrâylia; Âu - Á; Phi; Bắc Mĩ; Nam Mĩ; Nam Cực)

c. Các mảng kiến tạo luôn dịch chuyển trên lớp vật chất quánh dẻo của Manti trên

- Tiếp xúc tách dãn:

• Khi hai mảng tách xa nhau, ở các vết nứt tách dãn, macma sẽ phun trào lên, tạo thành các dãy núi ngầm, kèm theo hiện tượng động đất, núi lửa...

- Tiếp xúc dồn nén:

• Khi hai mảng lục địa xô vào nhau, chỗ tiếp xúc bị nén ép, dồn lại và nhô lên(mảng nọ xô chờm hoặc luồn xuống dưới mảng kia), hình thành các dãy núi, sinh ra động đất, núi lửa,...

- Tiếp xúc trượt ngang:

• Đứt gãy dọc theo đường tiếp xúc.

Câu 1: Quan sát hình 7.1 (SGK trang 25), mô tả cấu trúc của Trái Đất?

Gợi ý làm bài

Cấu trúc Trái Đất gồm ba phần: lớp vỏ Trái Đất, lớp Manti, nhân Trái Đất.

- Lớp vỏ Trái Đất:

+ Vỏ đại dương (độ dày đến 5 km).

+ Vỏ lục địa (đến 70 km).

- Lớp Manti:

+ Manti trên (từ 15 đến 700 km).

+ Manti dưới (từ 700 – 2900 km).

- Nhân Trái Đất:

+ Nhân ngoài (từ 2900 – 5100 km).

+ Nhân trong (từ 5100 – 6370 km).

Câu 2: Quan sát hình 7.2 (SGK trang 26), cho biết sự khác nhau giữa vỏ lục địa và vỏ đại dương.

Gợi ý làm bài

- Vỏ lục địa:

+ Phân bố ở lục địa và một phần dưới mực nước biển.

+ Bề dày trung bình: 35 - 40 km (ứ miền núi cao đến 70 - 80 km).

+ Cấu tạo gồm ba lớp đá: trầm tích, granit và badan.

- Vỏ đại dương: 

+ Phân bố ở các nền đại dương, dưới tầng nước biển.

+ Bề dày trung bình là 5 - 10 km.

+ Không có lớp đá granit.

Câu 3: Quan sát hình 7.1 (SGK trang 25), cho biết lớp Manti được chia thành mấy tầng? Giới hạn của mỗi tầng?

Gợi ý làm bài

Lớp Manti được chia thành hai tầng.

+ Tầng Manti trên (lừ 15 đến 700 km).

+ Tầng Manti dưới (từ 700 đến 2.900 km).

Sau bài học cần nắm các nội dung sau:

- Biết được khái niệm thạch quyển; phân biệt được thạch quyển và vỏ trái đất.

- Trình bày được nội dung cơ bản của thuyết Kiến tạo mảng và vận dụng thuyết Kiến tạo mảng để giải thích sơ lược sự hình thành các vùng núi trẻ, các vành đai động đất, núi lửa.