Hoá học 8 Bài 16: Phương trình hóa học

a. Phương trình hóa học

Phương trình chữ của phản ứng: Hiđrô + Ôxi  →   Nước

Sơ đồ phản ứng: H₂  +  O₂ → H₂O

- Ở hình 1: Nếu theo sơ đồ phản ứng H₂  +  O₂ → H₂O thì

+ Vế trái: 2 nguyên tử H và 2 nguyên tử O

+ Vế phải: 2 nguyên tử H và 1 nguyên tử O

⇒ Vế trái sẽ có khối lượng nhiều hơn vì hơn 1 nguyên tử O

- Ở hình 2: Vậy nếu vế trái nhiều hơn 1 nguyên tử O thì ta thêm hệ số 2 trước vế phải. Lúc này:

+ Vế trái: 2 nguyên tử H và 2 nguyên tử O

+ Vế phải: 4 nguyên tử H và 2 nguyên tử O

⇒ Vế phải có khối lượng nhiều hơn, do hơn 2 nguyên tử H

- Ở hình 3: Ta thêm hệ số 2 vào trước H₂ và H₂O

+ Vế trái: 4 nguyên tử H và 2 nguyên tử O

+ Vế phải: 4 nguyên tử H và 2 nguyên tử O

⇒ Khối lượng của hai vế bằng nhau

Kết luận:

Phương trình hóa học: 2H₂ + O₂ →  2H₂O

Phương trình hóa học dùng để biểu diễn ngắn gọn phản ứng hoá học. Gồm công thức hóa học và hệ số thích hợp của những chất tham gia và chất tạo thành.

b. Cách bước lập phương trình hóa học

- Các bước lập phương trình hóa học

Bước 1: Viết sơ đồ phản ứng gồm công thức hóa học của các chất phản ứng và sản phẩm.

Bước 2: Cân bằng số nguyên tử của các nguyên tố có trong phản ứng: Tìm hệ số thích hợp đặt trước các công thức.

Bước 3: Viết phương trình hóa học.

- Phương trình hóa học cho biết: Tỉ lệ về số nguyên tử, số phân tử giữa các chất trong phản ứng. Tỉ lệ này đúng bằng tỉ lệ hệ số mỗi chất trong phương trình.

- Ví dụ: Phương trình phản ứng 4Al + 3O₂   2Al₂O_​3

+ Tỉ lệ số nguyên tử Al : Số phân tử O₂ : Số phân tử Al₂O₃ = 4 : 3 : 2

+ Điều này được hiểu là: Cứ 4 nguyên tử Al tác dụng với 3 phân tử O₂ tạo thành 2 phân tử Al₂O₃

Bài 1: Cân bằng PTHH P + O₂ → P₂O₅

Hướng dẫn giải

- Để ý nguyển tử Oxi ở VP là 5 trong P₂O₅ nên ta thêm hệ số 2 trước P₂O₅để số nguyên tử của Oxi là chẵn.

Khi đó, VT có 2 nguyên tử Oxi trong O₂ nên ta phải thêm hệ số 5 vào trước O₂.

P + 5O₂ → 2P₂O₅

- Bây giờ ở VP có 4 nguyên tử P (phốt pho) trong 2 P₂O₅, trong khi VT có 1 nguyên tử P nên ta đặt hệ số 4 trước nguyên tử P.

4P + 5O₂ → 2P₂O₅

⇒ Phương trình phản ứng hoàn thành, số nguyên tử mỗi nguyên tố VT = VP

Bài 2: Lập phương trình hóa học cho phản ứng giữa Natri cacbonat và Canxi hidroxit tạo thành sản phẩm là Canxi cacbonat và Natri hidroxit.

Hướng dẫn giải

Phương trình chữ của phản ứng là: Natri cacbonat + Canxi hidroxit →  Canxi cacbonat + Natri hidroxit

Sơ đồ phản ứng: Na₂CO₃ + Ca(OH)₂ → CaCO₃ + NaOH

Nhận xét:

Vế trái: có 2 nguyên tử Na và 1 nhóm CO₃ + 1 nguyên tử Ca và 2 nhóm OH

Vế phải: có 1 nguyên tử Na và 1 nhóm CO3 + 1 nguyên tử Ca và 1 nhóm OH

Như vậy: Ta thêm hệ số 2 trước Natri hidroxit thì sẽ cân bằng khối lượng của vế phải và vế trái

Phương trình hóa học: Na₂CO₃ + Ca(OH)₂ → CaCO₃ + 2NaOH

Cân bằng PTHH Cu + H₂SO₄ → CuSO₄ + SO₂ + H₂O

Hướng dẫn giải

Bước 1: Đưa các hệ số aCu + bH₂SO₄ → cCuSO₄ + dSO₂ + eH₂O

Bước 2: Ta lập hệ phương trình dựa trên nguyên tắc định luật bảo toàn khối lượng, khối lượng nguyên tử của mỗi nguyên tố ở 2 vế phải bằng nhau (VP = VT). 

Số nguyên tử của Cu: a = c (1)

Số nguyên tử của S: b = c + d (2)

Số nguyên tử của H: 2b = 2e (3)

Số nguyên tử của O: 4b = 4c + 2d + e (4)

Bước 3: Giải hệ phương trình bằng cách

– Từ pt (3), chọn e = b = 1 (có thể chọn bất kỳ hệ số khác).

- Từ pt (2), (4) và (1) → c = a = d = ½ → c = a = d = 1; e = b =2 (quy đồng khử mẫu).

Bước 4: Đưa các hệ số vừa tìm vào phương trình phản ứng, ta được phương trình hoàn chỉnh.

Cu + 2H₂SO₄ đặc, nóng → CuSO₄ + SO₂ + 2H₂O

⇒ Phương trình phản ứng hoàn thành, số nguyên tử mỗi nguyên tố VT = VP

Câu 1: Chọn hệ số và CTHH thích hợp đặt vào những chỗ có dấu chấm hỏi trong các phương trình hóa học sau:

a. ? Na   +   ?  →  2 Na₂O

b. ? CuO    +   ?HCl    →      CuCl₂    +   ?

c. Al₂(SO₄)₃     +  ? BaCl₂   →     ? AlCl₃     +     ?

d. ? Al(OH)₃   →    Al₂O₃    +     ?

Câu 2: Chọn hệ số và CTHH thích hợp đặt vào những chỗ có dấu chấm hỏi trong các phương trình hóa học sau:

a.   ? CaO  +    ?   HCl  →   CaCl₂     +    ?

b.  ?Al    +   ?   →   2Al₂O₃

c.  FeO +   CO    →   ?   +  CO₂

d.  ?Al  + ?H₂SO₄  → Al₂(SO₄)₃   +  ?H₂

Câu 3: Lập các PTHH sau và cho biết tỉ lệ số nguyên tử / phân tử của chất phản ứng với sản phẩm.

a. CuO +  Cu → Cu₂O

b. FeO + O₂ → Fe₂O₃

c. Fe +  HCl  →  FeCl₂  +    H₂

d. Na  +  H₂SO₄    →  Na₂SO₄    +  H₂

Câu 4: Lập PTHH của các phản ứng sau:

a. Photpho + Khí oxi →  Photpho(V) oxit (P₂O₅)

b. Khí hidro + oxit sắt từ (Fe₃O₄) → Sắt + Nước (H₂O)

c. Canxi + axit photphoric (H₃PO₄) → Canxi photphat (Ca₃(PO₄)₂) + khí hidro

d. Canxi cacbonat (CaCO­₃) + axit clohidric (HCl) → Canxi clorua (CaCl₂)+ nước + khí cacbonic

Câu 5: Cho kim loại nhôm tác dụng với axit sunfuric (H₂SO₄) tạo ra khí hidro (H₂) và hợp chất nhôm sunfat Al₂(SO₄)_3.
a. Lập PTHH.

b. Cho biết tỉ lệ nguyên tử nhôm Al lần lượt với ba chất còn lại trong phản ứng hóa học.

Câu 1: Chọn đáp án đúng

A. Phương trình hóa học biểu diễn ngắn gọn phản ứng hóa học

B. Có 2 bước để lập phương trình hóa học

C. Chỉ duy nhất 2 chất tham gia phản ứng tạo thành 1 chất sản phẩm mới gọi là phương trình hóa học

D. Quỳ tím dùng để xác định chất không là phản ứng hóa học

Câu 2: Chọn đáp án sai

A. Có 3 bước lập phương trình hóa học

B. Phương trình hóa học biểu diễn ngắn gọn phản ứng hóa học

C.Dung dich muối ăn có CTHH là NaCl

D.Ý nghĩa của phương trình hóa học là cho biết nguyên tố nguyên tử

Câu 3: Viết phương trình hóa học của kim loại sắt tác dụng với dung dịch axit sunfuric loãng biết sản phẩm là sắt (II) suafua và có khí bay lên

A. Fe + H₂SO₄ → FeSO₄ + H₂

B. Fe + H₂SO₄ → Fe₂SO₄ + H₂

C.Fe + H₂SO₄ → FeSO₄ + S₂

D.Fe + H₂SO₄ → FeSO₄ + H₂S

Câu 4: CaCO₃ + X → CaCl₂ + CO₂ + H₂O. X là?

A. HCl

B. Cl₂

C. H₂

D. HO

Câu 5: Tỉ lệ hệ số tương ứng của chất tham gia và chất tạo thành của phương trình sau: Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂

A. 1:2:1:2

B. 1:2:2:1

C. 2:1:1:1

D. 1:2:1:1

Sau bài học cần nắm:

• Kĩ năng lập phương trình hoá học khi biết các chất phản ứng (tham gia) và sản phẩm
• Xác định được ý nghĩa của một số phương trình hoá học cụ thể.