Cây mào gà trắng - Điều trị đi cầu ra máu, thổ huyết, khi hư, di tinh, chảy máu cam

Còn có tên bông mồng gà trắng, đuôi lươn, dã kê quan, thanh tương tử.

Tên khoa học Celosia argentea L. (c.linearis Sw).

Thuộc họ Giền Amaranthaceae.

Ta dùng vị thanh tương tử (Semen Celosiae) là hạt chín phơi hay sấy khô của cây mào gà trắng.

Mào gà trắng là một loại cỏ mọc quanh năm, thân mọc thẳng, nhẵn, mang nhiều cành, cao 0,3-1m có thể tới 2m. Lá mọc so le, hình mác, nguyên, đầu nhọn, gốc lá cũng hơi nhọn, dài 8- 10cm, rộng 2-4cm. Vào mùa hạ và mùa thu ra hoa không có cuống, mọc thành bông trắng hoặc hơi hồng, dài 3-10cm, đồng trưởng. Quả nang, mở theo hình hộp, trong mang nhiều hạt. Hạt dẹt màu đen, hoặc nâu đỏ, mặt bóng, đường kính ước 1mm. Khi nhìn qua kính lúp thấy mặt hạt có những vân và một điểm hõm là tễ. Vỏ dòn, dễ vỡ, không mùi, vị nhạt.

Nguồn gốc cây từ phía đông Ấn Độ nhập sang ta từ lâu. Được trồng khắp nơi ở Việt Nam để làm cảnh vì cây hoa có dáng đẹp và để lấy hạt làm thuốc. Trồng bằng hạt vào mùa xuân. Đến tháng 9-10 hạt chín, hái hoa về phơi khô, đập lấy hạt sẩy loại hết tạp chất, phơi lần nữa cho thật khô. Có khi người ta dùng cả hoa.

Theo Wehmer (1929, Die Pflanzenstofe), trong hạt mào gà trắng có chất béo. Các chất khác và hoạt chất chưa rõ.

Chưa thấy có tài liệu nghiên cứu.

Theo tài liệu cổ: Thanh tương tử vị đắng hơi hàn, vào can kính. Có tác dụng khử phong nhiệt, thanh can hỏa, làm sáng mắt. Dùng chữa phong nhiệt làm mắt đau. Những người đồng tử mở rộng cấm dùng. Dùng trong phạm vi nhân dân làm thuốc thu liễm, cầm máu, chữa ỉa lỏng, trong các bệnh xích bạch, lỵ, lòi dom, chảy máu ruột, thổ huyết, máu cam, tử cung xuất huyết, bệnh về gan và mắt (sưng đỏ, nhiều tia máu).

Liều dùng: 4 đến 12g hay hơn trong một ngày, dưới hình thức thuốc sắc, hoặc thuốc viên.

Lưu ý khi dùng cây hoa mào gà

• Người bị béo phì, u cục tránh dùng
• Người có chức năng tiêu hoa kém, ăn không tiêu, sợ lạnh, tay chân lạnh không dùng cây hoa mào gà trắng.  Dược liệu này có tính nê trệ, nếu sử dụng sẽ khiến các vấn đề trên thêm trầm trọng.
• Ngoài làm thuốc, cây hoa mào gà còn có thể làm thực phẩm chế biến ra nhiều món ngon như hoa mào gà xào tôm, canh hoa mào gà nấu thịt bằm, mào gà xào thịt vịt… Các bà nội trợ có thể chế biến các món ăn này cho cả nhà dùng trong những ngày hè nóng nực để giải nhiệt, kích thích tiêu hóa, ngăn ngừa táo bón.

Những thông tin mà bài viết tổng hợp được từ dược mào gà chỉ có giá trị tham khảo. Bạn đừng nên tự ý áp dụng bài thuốc nào từ dược liệu này khi chưa tham vấn thầy thuốc hay những người có chuyên môn.