Những ngôi sao xa xôi Ngữ văn 9

a. Tác giả:

- Lê Minh Khuê - sinh năm 1949.

- Quê: Tĩnh Gia - Thanh Hóa.

- Trong kháng chiến chống Mĩ, gia nhập thanh niên xung phong và bắt đầu viết văn từ 1970.

- Là cây bút nữ chuyên viết truyện ngắn. Trong chiến tranh viết về cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ. Sau 1975 viết về đời sống, xã hội và con người trên tinh thần đổi mới.

b. Tác phẩm:

- Truyện “Những ngôi sao xa xôi” viết 1971 , là 1 trong những truyện ngắn đầu tay của Lê Minh Khuê.

- Truyện ra đời trong lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra ác liệt.

- Bố cục của văn bản được tìm hiểu theo mạch truyện.

- Công việc hàng ngày: chạy lên cao điểm giữa ban ngày, phơi mình ra giữa vùng trọng điểm đánh phá của máy bay địch. Mỗi lần phá bom là mỗi lần đối mặt với thần chết: thần kinh căng như chão, tim đập không nhịp điệu… xong việc, quay lại nhìn đoạn đường một lần nữa rồi chạy về hang.

- Ở trong hang sâu dưới chân một cao điểm. Thực hiện nhiệm vụ khi có bom nổ thì chạy lên đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ, nếu cần thì phải phá bom.

-> Công việc phải mạo hiểm với cái chết, luôn căng thẳng thần kinh, đ̣òi hỏi sự dũng cảm và sự bình tĩnh.

- Họ là những con người rất trẻ, tuy cá tính và hoàn cảnh riêng không giống nhau nhưng có những phẩm chất chung đáng quý: tinh thần trách nhiệm cao với công việc, dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó.

- Họ là những cô gái dễ xúc cảm, nhiều ước mơ, hay mơ mộng, dễ vui và cũng dễ trầm tư. Họ cũng thích làm đẹp cho cuộc sống của mình: Nho thích thêu thùa, chị thao chăm chỉ chép bài hát, Phương Định hát, thích ngắm mình trong gương....

- Phương Định có tâm hồn nhạy cảm, mang trong mình nhiều khao khát và ước mơ, có tâm hồn thường hay mơ mộng, mặc dù đang sống giữa nơi chiến trường ác liệt Phương Định vẫn không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng: cô hiện lên rất đời thường, rất thực với những nét đẹp tâm hồn: nhạy cảm, hay mơ mộng và thích hát (cảm xúc của Định trước cơn mưa đá).

- Phương Định có tinh thần trách nhiệm cao với công việc, dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó, là hình ảnh tiêu biểu của những người con gái Hà Nội vào chiến trường đánh giặc. Cô rất trẻ, ngoại hình khá, có thời học sinh hồn nhiên vô tư bên người mẹ trong những ngày thanh bình của thành phố.

- Là cô gái kín đáo trong tình cảm và tự trọng về bản thân mình (hay ngắm nhìn mình qua gương, biết mình đẹp và được các anh bộ đội để ý nhưng không tỏ ra săn sóc, vồn vã… nét kiêu kỳ của những cô gái Hà Thành).

- Tình cảm đồng đội sâu sắc: yêu mến hai cô bạn cùng tổ, yêu mến và cảm phục tất cả những chiến sĩ mà cô gặp trên tuyến đường Trường Sơn (chăm sóc Nho khi Nho bị thương…).

- Hoàn cảnh sống của Phương Định trước đây cũng vô cùng hạnh phúc và yên bình bên mẹ ở Hà Nội lúc chiến tranh chưa xảy ra. Phương Định cũng là người con gái có một thời học sinh hồn nhiên, vô tư. Những kỉ niệm ấy luôn sống lại trong cô giữa chiến trường dữ dội. Nó là niềm khao khát làm dịu mát tâm hồn trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt của chiến trường.

- Tinh thần của Phương Định thật đáng khen khi cô gái ấy sống giữa chiến trường đầy bom đạn chiến tranh nhưng vẫn giữ được sự hồn nhiên vốn có ngày nào. Vào chiến trường đã ba năm, làm quen với những thử thách hiểm nguy, giáp mặt hàng ngày với cái chết nhưng ở Phương Định không mất đi sự hồn nhiên trong sáng và cả những mơ ước về tương lai: “Tôi thích nhiều bài hát, dân ca quan họ dịu dàng, dân ca Ý trữ tình giàu có”.

=> Có thể thấy Phương Định là nhân vật mang lại những nỗi niềm xúc động cho người đọc nhiều nhất, nhân vật này đã để lại trong lòng người đọc nỗi niềm đồng cảm, yêu mến và sự kính phục về phẩm chất tốt đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.

- Về nội dung: Văn bản "Những ngôi sao xa xôi" nói lên tinh thần chiến đấu anh dũng của những nữ chiến sĩ thanh niên xung phong. Từ đó, bày tỏ tình cảm và ca ngợi sự trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm trong cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ hi sinh của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn.

- Về nghệ thuật:

+ Truyện được kể theo ngôi thứ nhất.

+ Lối kể linh hoạt.

+ Ngôn ngữ giàu cảm xúc.

Câu 1: Em hãy viết đoạn văn ngắn nêu cảm nhận của bản thân về văn bản "Những ngôi sao xa xôi".

Gợi ý trả lời:

Đối lập với cảnh tàn khốc do bom đạn giặc gây ra là sự bình tĩnh đến lạ lùng của các cô gái. Cảnh các cô sống trong hang sao mà lạc quan, thơ mộng đến thế: Bên ngoài nóng trên 30 độ, chui vào hang là sà ngay đến một thế giới khác. Cái mát lạnh làm toàn thân run lên đột ngột - Rồi ngửa cổ uống nước trong ca hay trong bi đông. Nước suối pha đường. Xong thì nằm dài trên nền ẩm lười biếng nheo mắt nghe ca nhạc từ cái đài bán dẫn nhỏ mà lúc nào cũng có pin đầy đủ. Có thể nghe, có thể nghĩ lung tung… hình như ta sắp mở chiến dịch lớn. Là một cô gái thanh niên xung phong có nhiệm vụ cùng đồng đội san lấp những hố bom trên tuyến đường Trường Sơn lửa đạn, ngày đêm đối mặt với đất bụi, khói bom nhưng Phương Định không hề mất đi vẻ trẻ trung, xinh đẹp của một cô gái mới lớn. Chị là người nhạy cảm và luôn quan tâm đến hình thức của mình. Chị tự đánh giá: "Tôi là con gái Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn, tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn. Còn mắt tôi thì các lái xe bảo: Cô có cái nhìn sao mà xa xăm”, vẻ đẹp ấy của chị đã hấp dẫn bao chàng trai “các anh pháo thủ và lái xe hay hỏi thăm tôi”.

Câu 2: Em có cảm nhận gì về nhân vật Phương Định?

Gợi ý trả lời:

- Phương Định đặt vào mắt người đọc đầu tiên bởi tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, không sợ hi sinh, gian khổ. Sống giữa bom đạn kẻ thù những vẫn có tinh thần dũng cảm, thái độ bình tĩnh vượt lên mọi hiểm nguy. Hằng ngày, chị thường xuyên phải chạy trên cao điểm bị bom đạn cày nát mà còn ẩn dấu những quả bom chưa nổ. Điều đó cũng có nghĩa chị luôn phải đối mặt với thần chết.

- Mỗi ngày, chị phải phá từ 3-5 lần bom, nguy hiểm là vậy nhưng chị vẫn bình thản thậm chí còn thấy thú vị dù trên mình còn có vết thương chưa lành miệng. Cứ mỗi lần phá bom, đất rắn, tiếng xẻng va chạm vào cỏ quả bom nghe sắc lạnh đến ghê người. Ngay cả lúc ấy, chị vừa trách vừa nhắc nhở mình “phải nhanh hơn chút nữa”, nếu không vỏ quả bom nóng lên hoặc nóng từ bên trong quả bom hay nóng do mặt trời khi đó sẽ rất nguy hiểm”.

- Xác định được tính chất nguy hiểm, song với tinh thần dũng cảm cùng tình yêu Tổ quốc, chị đã vượt qua tất cả. Thao tác, tư thế, thái độ bình tĩnh khi phá bom là vẻ đẹp đáng quý ở Phương Định nói riêng và những cô gái trẻ nói chung. Có những lúc, chị cũng nghĩ đến cái chết nhưng cái chết này mờ nhạt. Còn ý nghĩa cháy bỏng là “Liệu mìn có nổ, bom có nổ không? Làm thế nào để châm mìn lần thứ hai?” Mục đích hoàn thành nhiệm vụ luôn được chị đặt lên trên hết.

Sau khi học xong bài này, các em cần nắm một số nội dung chính như sau:

- Nắm được nét lớn về tác giả, tác phẩm, tóm tắt được cốt truyện, bước đầu cảm nhận về cuộc sống của các nữ thanh niên xung phong.

- Rèn kĩ năng đọc, tóm tắt tác phẩm tự sự, nêu tình huống truyện.

- Giáo dục tình yêu quê hương đất nước và niềm tự hào về truyền thống của dân tộc.