Hoá học 10 Bài 7: Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

- Các nguyên tố được sắp xếp theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân nguyên tử.

- Các nguyên tố có cùng số lớp electron trong nguyên tử được sắp xếp thành một hàng.

- Các nguyên tố có số electron hóa trị trong nguyên tử như nhau được xếp thành một cột.

a. Ô nguyên tố

- Số thứ tự nguyên tố = số đơn vị điện tích hạt nhân (Z) = số proton = số electron trong nguyên tử.

b. Chu kì

- Chu kì là dãy các nguyên tố của chúng có cùng số lớp electron, được xếp theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần

- Số thứ tự của chu kì bằng số lớp electron trong nguyên tử.

- Bảng tuần hoàn gồm có 7 chu kì

- Chu kì 1:

+ Nguyên tố bắt đầu: H (Z = 1): 1s1

+ Nguyên tố kết thúc: He (Z = 2): 1s2

+ Số nguyên tố: 2

- Chu kì 2:

+ Nguyên tố bắt đầu: Li (Z = 3)

+ Nguyên tố kết thúc: Ne (Z = 10)

+ Số nguyên tố: 8

- Chu kì 3:

+ Nguyên tố bắt đầu: Na (Z = 11) 

+ Nguyên tố kết thúc: Ar (Z = 18)

+ Số nguyên tố: 8

- Chu kì 4:

+ Nguyên tố bắt đầu: K (Z = 19)

+ Nguyên tố kết thúc: Kr (Z = 36)

+ Số nguyên tố: 18

- Chu kì 5:

+ Nguyên tố bắt đầu: Rb (Z =37)

+ Nguyên tố kết thúc: Xe (Z = 54)

+ Số nguyên tố: 18

- Chu kì 6:

+ Nguyên tố bắt đầu: Cs (Z = 55)

+ Nguyên tố kết thúc: Rn (Z = 86)

+ Số nguyên tố: 32

- Chu kì 7:

+ Nguyên tố bắt đầu: Fr (Z = 87)

+ Nguyên tố kết thúc: Chưa xác định

+ Số nguyên tố: Chưa hoàn thiện

Nhóm nguyên tố là gồm các nguyên tố có cấu hình electron lớp ngoài cùng tương tự nhau, nên tính chất hóa học gần giống nhau được xếp thành một cột.

Nhóm nguyên tố

- Nhóm A: ns^anp^b

Với a, b là số electron trên phân lớp s và p. Số thứ tự của nhóm bằng tổng số electron lớp ngoài cùng: a + b

1 ≤ a ≤ 2 và 0  ≤ b ≤ 6

- Nhóm B: (n – 1)d^ans^b

Với b = 2, 0 ≤ a ≤ 10 → Các nguyên tố nhóm B là tập hợp các nguyên tố có electron hóa trị nằm trên phân lớp d và f. 

Bài 1: Cho nguyên tử các nguyên tố X₁, X₂, X₃, X₄, X₅, X₆ lần lượt có cấu hình electron như sau:

X₁: 1s²2s²2p⁶3s²

X₂: 1s²2s²2p⁶3s²3p⁶4s¹

X₃: 1s²2s²2p⁶3s²3p⁶4s² 

X₄: 1s²2s²2p⁶3s²3p⁵  

X₅: 1s²2s²2p⁶3s²3p⁶3d⁶4s²  

X₆: 1s²2s²2p⁶3s²3p⁴  

Các nguyên tố cùng một chu kì là:

A. X₁, X₃, X₆     

B. X₂, X₃, X₅

C. X₁, X₂, X₆     

D. X₃, X₄ 

Hướng dẫn giải

Các nguyên tố cùng một chu kì thì có cùng số lớp electron

⇒ Đáp án B

Bài 2: Giả sử nguyên tố M ở ô số 19 trong bảng tuần hoàn chưa được tìm ra và ô này vẫn còn được bỏ trống. Hãy dự đoán những đặc điểm sau về nguyên tố đó:

a. Tính chất đặc trưng.

b. Công thức oxit. Oxit đó là oxit axit hay oxit bazơ?

Hướng dẫn giải

a. Cấu hình electron của nguyên tố đó là: 1s²2s²2p⁶3s²3p⁶4s¹

⇒ Tính chất đặc trưng của M là tính kim loại.

b. Nguyên tố đó nằm ở  nhóm IA nên công thức oxit là M₂O. Đây là một oxit bazơ.

Bài 3: Nguyên tử R tạo được Cation R⁺. Cấu hình e của R⁺ ở trạng thái cơ bản là 3p⁶. Tổng số hạt mang điện trong R là.

A.18    

B.22 

C.38    

D.19

Hướng dẫn giải

Cấu hình của R⁺ là 3p⁶

⇒ của R sẽ là 3p⁶4s¹

⇒ R có cấu hình đầy đủ là 1s²2s²2p⁶3s²3p⁶4s¹

⇒ Tổng hạt mang điện trong R là ( p + e ) = 38

⇒ Đáp án C

Bài 1. Cho 10 gam kim loại A (thuộc nhóm IIA) tác dụng với nước, thu được 6,11 lit khí hiđro (đo ở 25^oC và 1 atm).

a. Hãy xác định tên của kim loại M đã dùng.

b. Cho 4 gam kim loại A vào cốc đựng 2,5lit dung dịch HCl 0,06M thu được dung dịch B.

Hướng dẫn giải

A + 2H₂O → A(OH)₂ + H₂

a                                  a

Số mol khí H₂ = 0,25 (mol) ⇒ a = 0,25

Ta có: M_A = 10/0,25 = 40 (Ca).

b. Số mol Ca = 4/40 = 0,1 mol. Các phương trình phản ứng:

Ca + 2HCl → CaCl₂ + H₂

(mol): 0,075     0,15     0,075

Ca + 2H₂O → Ca(OH)₂ + H₂

(mol): 0,025                      0,025

Dung dịch B gồm: CaCl₂ = 0,075 mol và Ca(OH)₂ = 0,025 mol.

Cho 24,95 gam một hỗn hợp hai kim loại nằm ở hai chu kì liên tiếp và đều thuộc nhóm IIA của bảng tuần hoàn tác dụng với axit H₂SO₄ loãng thu được 4,48 lít khí H₂ (đktc). Hai kim loại đó là:

A. Ca và Sr    

B. Sr và Ba

C. Be và Ca    

D. Ca và Ba

Hướng dẫn giải

Gọi công thức chung của hai kim loại thuộc nhóm IIA là M

Có phản ứng: M + H₂SO₄ → MSO₄ + H₂

→ nM = nH₂ = 0,2 → M = 24,95 : 0,2 = 124,75

Do đó hỗn hợp cần có 1 kim loại có M < 124,75 và 1 kim loại có khối lượng mol lớn hơn 124,75.

Mà hai kim loại trong hỗn hợp ở hai chu kì liên tiếp và thuộc nhóm IIA.

Nên hai kim loại đó là Sr và Ba

⇒ Đáp án B

Câu 1: Hợp chất A được tạo thành từ cation X⁺ và anion Y^2-. Mỗi ion đều do 5 nguyên tử của hai nguyên tố tạo nên. Tổng số proton trong X⁺ là 11, tổng số electron trong Y^2- là 50. Biết rằng hai nguyên tố trong Y^2- đều thuộc cùng một nhóm A và thuộc hai chu kì lien tiếp. Phân tử khối của A là?

Câu 2: X và Y là hai nguyên tố thuộc hai nhóm A kế tiếp nhau trong bảng tuần hoàn, ở trạng thái đơn chất X và Y phản ứng được với nhau. Tổng số proton trong hạt nhân nguyên tử của X và Y là 23. Biết rằng X đứng sau Y trong bảng tuần hoàn. X là?

Câu 3: Trong bảng hệ thống tuần hoàn các nguyên tố, số chu kì nhỏ và chu kì lớn là?

Câu 4: Nguyên tố M có số hiệu nguyên tử là 29. M thuộc nhóm nào của bảng tuần hoàn?

A. Năm nguyên tố này thuộc cùng một chu kì.

B. Nguyên tử của nguyên tố Z có bán kính lớn nhất trong số các nguyên tử của năm nguyên tố trên.

C. X là phi kim.

D. R có 3 lớp electron.

Câu 2: Nguyên tố M thuộc chu kì 3, nhóm IVA của bảng tuần hoàn. Số hiệu nguyên tử của nguyên tố M là

A. 14    

B. 16    

C. 33    

D. 35

Câu 3: Cho hai nguyên tố L và M có cùng cấu hình electron lớp ngoài cùng là ns². Phát biểu nào sau đây về M và L luôn đúng?

A. L và M đều là những nguyên tố kim loại.

B. L và M thuộc cùng một nhóm trong bảng tuần hoàn.

C. L và M đều là những nguyên tố s.

D. L và M có 2 electron ở ngoài cùng.

Câu 4: Cho các nguyên tố ₈X, ₁₁Y, ₂₀Z và ₂₆T. Số electron hóa trị của nguyên tử các nguyên tố tang dần theo thứ tự:

A. X < Y < Z < T.

B. T < Z < X < Y.

C. Y < Z < X < T.

D. Y < X < Z < T.

Câu 5: A, B, C là các kim loại chuyển tiếp và đều thuộc chu kỳ 4 trong bảng tuần hoàn (ZA < ZB < ZC). Biết rằng tổng số electron lớp ngoài cùng của A, B và C bằng 4; tổng số electron ở lớp ngoài cùng và phân lớp sát ngoài cùng của B là 8. Điều khẳng định nào sau đây về A, B, C là đúng?

A. Tổng số electron của B²⁺ và C²⁺ là 51.

B. Công thức oxit cao nhất của A có dạng A₂O₃.

C. Tổng số khối: M_A + M_B + M_C = 79.

D. Cả A, B, C đều tác dụng được với dung dịch H₂SO₄ loãng làm giải phóng khí H₂. 

Sau bài học cần nắm:

• Cấu tạo bảng tuần hoàn: ô lượng tử, chu kì, nhóm nguyên tố. 
• Nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố hóa học trong bảng tuần hoàn.