Tiếng Việt lớp 5 bài 16C: Từ ngữ miêu tả

1. Hoạt động thực hành

Câu 2. Xếp các tiếng đỏ, trắng, xanh, hồng, điều, bạch, biếc, đào, lục, son vào nhóm thích hợp trong phiếu học tập hoặc bảng nhóm theo mẫu:

a. Nhóm 1 (chỉ màu đỏ)

- M: son...

b. Nhóm hai (chỉ màu trắng)

c. Nhóm 3 (chỉ màu xanh)

Hướng dẫn giải:

a. Nhóm 1 (chỉ màu đỏ)

- Đỏ, hồng, đào, son, điều...

b. Nhóm hai (chỉ màu trắng)

- Trắng, bạch...

c. Nhóm 3 (chỉ màu xanh)

- Biếc, lục, xanh,...

Câu 3. Viết vào vở các tiếng đã xếp theo nhóm: 

a) Nhóm 1 (đỏ): …….

b) Nhóm 2 (trắng): ……

c) Nhóm 3 (xanh): ….

Hướng dẫn giải:

a) Nhóm 1 (đỏ): đỏ, hồng, điều, đào

b) Nhóm 2 (trắng): trắng, bạch

c) Nhóm 3 (xanh): xanh, biếc, lục

Câu 4. Chọn tiếng trong ngoặc đơn phù hợp với mỗi chỗ trống trong các câu sau:

- Bảng màu đen gọi là bảng …….

- Ngựa màu đen gọi là ngựa ……..

- Chó màu đen gọi là chó ……..

- Mắt màu đen gọi là mắt ………

- Mèo màu đen gọi là mèo ……….

(đen, mun, huyền, ô, mực)

Hướng dẫn giải:

- Bảng màu đen gọi là bảng đen

- Ngựa màu đen gọi là ngựa ô

- Chó màu đen gọi là chó mực

- Mắt màu đen gọi là mắt huyền

- Mèo màu đen gọi là mèo mun

Câu 5.

Đọc bài văn sau và trả lời câu hỏi

Chữ nghĩa trong văn miêu tả

Trong miêu tả, người ta thường hay so sánh. So sánh thì vô cùng: Cậu ta mới chừng ấy tuổi mà trông như một cụ già. Đấy là so sánh người với người. Có khi so sánh người với các con vật: Trông anh ta như một con gấu. Có khi so sánh người với cây, với hoa: Cô gái vẻ mảnh mai, yểu điệu như một cây liễu. Có trường hợp người viết lấy nhỏ để so sánh với to: Con rệp to như một chiếc xe tăng. Có khi làm ngược lại: Con lợn béo như một quả sim chín; Trái đất đi như một giọt nước mắt giữa không trung.

So sánh thường đi kèm nhân hoá. Người ta có thể so sánh, nhân hoá để tả bên ngoài: Con gà trống bước đi như một ông tuớng ; Nắm lá đầu cành xoè ra như một bàn tay. So sánh và nhân hoá để tả tâm trạng: Dòng sông chảy lặng lờ như đang mải nhớ về một con đò năm xưa.

Miêu tả một em bé hoặc một chú mèo, một cái cây, một dòng sông mà ai cũng miêu tả giống nhau thì không ai thích đọc.Vì vậy, ngay trong quan sát để miêu tả, người viết phải tìm ra cái mới, cái riêng. Nhìn một bầu trời đầy sao, Huy-gô thấy nó giống như một cánh đồng lúa chín, ở đó người gặt đã bỏ quên lại một cái liềm con là vành trăng non. Mai-a-cốp-xki thì lại thấy những ngôi sao kia như những giọt nước mắt của người da đen. Còn đối với Ga-ga-rin thì những vì sao là những hạt giống mới mà loài người vừa gieo vào vũ trụ. Ba hình ảnh cánh đồng lúa chín, những giọt nước mắt, những hạt giống mới rất khác nhau, nhưng đều đúng và đều hay.Và rất riêng, rất mới. Miêu tả cây cối, có nhà văn thấy chúng giống như những con người đang đứng tư lự (vì trời lặng gió), có nhà văn lại thấy chúng tựa những con ngựa đang phi nhanh, bờm tung ngược (vì đang có gió thổi rất mạnh), có nhà văn lại bảo chúng là những cái lồng chim của thiên nhiên, trong mỗi cái lồng có những con chim đang nhảy, đang chuyền… Không có cái mới, cái riêng thì không có văn học. Tôi xin được nói thêm: phải có cái mới, cái riêng bắt đầu từ sự quan sát. Rồi sau đó mới đến cái mới, cái riêng trong tình cảm, trong tư tưởng.

Theo Phạm Hổ

a) Trong miêu tả, người ta hay dùng biện pháp gì?

b) So sánh thường kèm theo biện pháp gì?

c) Trong quan sát để miêu tả, điều quan trọng là phải tìm ra cách gì?

Hướng dẫn giải:

a) Trong miêu tả, người ta thường dùng biện pháp so sánh:

- So sánh người với người

- So sánh người với con vật

- So sánh người với cây, với hoa

- So sánh nhỏ với to

b) So sánh thường đi kèm nhân hoá

- So sánh và nhân hoá để tả bên ngoài

- So sánh và nhân hoá để tả tâm trạng

c) Trong quan sát để miêu tả, điều quan trọng là phải tìm ra cái mới, cái riêng.

Câu 6. Từ gợi ý miêu tả của đoạn văn trên, em hãy viết một câu miêu tả một trong ba đối tượng dưới đây:

a) Một dòng sông, dòng suối hoặc con kênh đang chảy

b) Đôi mắt của một em bé

c) Dáng đi của một người

Hướng dẫn giải:

a. Miêu tả một dòng sông, dòng suối hoặc dòng kênh đang chảy: 

-> Dòng sông quê em chảy hiền hòa như một dải lụa đào mềm mại.

b. Miêu tả đôi mắt của một em bé: 

-> Em bé có đôi mắt long lanh như những vì sao khi đêm xuống

c. Miêu tả dáng đi của một người: 

Chú bé vừa đi vừa nhảy như con chim chích xinh xắn dễ thương.

Câu 7. Viết vào bảng nhóm các câu văn hay đã được bình chọn

a) Một dòng sông, dòng suối hoặc con kênh đang chảy

b) Đôi mắt của một em bé

c) Dáng đi của một người

2. Hoạt động ứng dụng

3. Tổng kết