Lịch sử 10 Bài 28: Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến

a. Khái niệm

- Truyền thống là những yếu tố về sinh hoạt xã hội, phong tục, tập quán, lối sống, đạo đức của một dân tộc được hình thành trong quá trình được lưu truyền từ đời này sang đời khác từ xưa đến nay.

- Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam: là nét nổi bật trong đời sống văn hóa tinh thần của người Việt, là di sản quý báu của dân tộc được hình thành từ rất sớm, được củng cố và phát huy qua hàng ngàn năm lịch sử.

b. Nguồn gốc

- Lòng yêu nước bắt nguồn từ những tình cảm đơn giản, trong một không gian nhỏ hẹp như: tình yêu gia đình, yêu quê hương nơi chôn nhau cắt rốn, nơi mình sinh sống gắn bó (đó là những tình cảm gắn với địa phương).

- Từ khi hình thành quốc gia dân tộc Việt: Văn Lang - Âu Lạc những tình cảm gắn bó mang tính địa phương phát triển thành tình cảm rộng lớn - lòng yêu nước.

- Ở thời kỳ Bắc thuộc lòng yêu nước biểu hiện rõ nét hơn.

- Qua ý thức bảo vệ những di sản văn hóa của dân tộc.

- Lòng tự hào về những chiến công, tôn kính các vị anh hùng chống đô hộ (Lập đền thờ ở nhiều nơi).

- Lòng yêu nước được nâng cao và khắc sâu hơn để từ đó hình thành truyền thống yêu nước Việt Nam.

a. Bối cảnh lịch sử

- Đất nước trở lại độc lập, tự chủ.

- Nhưng sau 1000 năm Bắc thuộc nền kinh tế trở nên lạc hậu, đói nghèo.

- Các thế lực phương Bắc chưa từ bỏ âm mưu xâm phương Nam.

- Trong bối cảnh ấy lòng yêu nước ngày càng được phát huy, tôi luyện.

b. Biểu hiện

- Ý thức vươn lên xây dựng phát triển nền kinh tế tự chủ, nền văn hóa đậm đà bản sắc truyền thống của dân tộc.

- Tinh thần chiến đấu chống giặc ngoại xâm bảo vệ độc lập dân tộc của mỗi người Việt.

- Ý thức đoàn kết mọi tầng lớp nhân dân, mọi dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

- Lòng tự hào dân tộc, biết ơn tổ tiên

- Ý thức vì dân, thương dân của giai cấp thống trị tiến bộ - yêu nước gắn với thương dân - mang yếu tố nhân dân.

- Dân tộc Việt Nam đã trải qua nhiều cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm.

- Trong đấu tranh chống giặc ngoại xâm nhân dân Việt Nam đã đoàn kết nhất trí đồng lòng vượt qua gian khổ, hy sinh, phát huy tài năng, trí tuệ, chiến đấu dũng cảm giành thắng lợi cuối cùng.

- Cũng trong chiến đấu chống ngoại xâm lòng yêu nước trở nên trong sáng chân thành và cao thượng hơn bao giờ hết.

- Đấu tranh chống ngoại xâm, bảo vệ độc lập trở thành nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam.

Câu 1: Phân tích những biểu hiện của lòng yêu nước Việt Nam qua các cuộc khởi nghĩa thời Bắc thuộc.

Gợi ý trả lời:

Những biểu hiện của lòng yêu nước qua các cuộc khởi nghĩa thời kì Bắc thuộc:

- Nhân dân đoàn kết đấu tranh, các cuộc đấu tranh của nhân dân diễn ra sôi nổi, bền bỉ như: Hai Bà Trưng (40), Bà Triệu (248), Lí Bí (542), Lý Tự Kiên, Đinh Kiến (687), Mai Thúc Loan (722), Phùng Hưng (766),... Năm 938, Ngô Quyền chiến thắng oanh liệt quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng.

- Nhiều truyền thuyết được lan truyền, cùng với việc xây dựng miếu thờ các vị anh hùng để khắc sâu lòng yêu nước của người Việt để từ đó hình thành truyền thống yêu nước.

Câu 2: Tại sao yêu nước lại gắn liền với thương dân?

Gợi ý trả lời:

Yêu nước gắn liền với thương dân do:

- Nguyễn Trãi đã từng tâm niệm: "Đẩy thuyền là dân, lật thuyền cũng là dân", Bác Hồ cũng nói: "Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong".

Như vậy, ta thấy được sự quan trọng của quần chúng nhân dân thời chiến tranh, nhân dân là lực lượng nòng cốt cho cuộc kháng chiến.

- Có dân mới gây dựng nên nước, có nước mới tạo ra dân.

→ Yêu nước cũng chính là thương dân.

Câu 3: Hãy điểm lại các cuộc kháng chiến và khởi nghĩa giành độc lập trong lịch sử nước ta trước thế kỉ XIX.

Gợi ý trả lời:

- Kháng chiến chống Tống lần 1 (981)

- Kháng chiến chống Tống lần 2 (1075 - 1077)

- 3 lần kháng chiến chống Mông - Nguyên (1258, 1285, 1287 - 1288)

- Khởi nghĩa Lam Sơn (1418 - 1427)

- Kháng chiến chống Xiêm (1785)

- Kháng chiến chống Thanh (1789)

Câu 4: Nêu một vài biểu hiện của lòng yêu nước trong chiến đấu chống ngoại xâm của nhân dân ta.

Gợi ý trả lời:

Lòng yêu nước trong chiến đấu chống ngoại xâm của nhân dân ta bao gồm:

- Đoàn kết đấu tranh chống ngoại xâm.

- Biết ơn các vị anh hùng có công với nước.

- Căm thù giặc, ý chí quyết tâm đấu tranh chống xâm lược để giành và giữ gìn độc lập.

- Phát triển kinh tế để phục vụ cuộc công cuộc kháng chiến.

- Yêu nước thương dân của giai cấp thống trị.

Sau bài học các em cần nắm được những nội dung chính sau đây:

• Truyền thống yêu nước Việt Nam: khái niệm và sự hình thành.
• Phát triển và tôi luyện truyền thống yêu nước trong các thế kỉ phong kiến độc lập: bối cảnh lịch sử và biểu hiện.
• Những nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến.